Interview / Corpsmeisjes dertig jaar later
Wie in het Amsterdam van begin jaren tachtig een andere studie koos dan rechten, economie of medicijnen en lid werd van het studentencorps (ASC/AVSV), de meest traditionele vereniging, kon er op rekenen dat hij of zij buiten de corporale gelederen een paria werd. Zeker onder studenten Nederlands, bij wie &#8216;links&#8217;-zijn dominant in de mode was. De corpsbal of -ballin, zoals ze door anderen misprijzend aangeduid werden, was heel erg fout. Daar ging je niet mee om. Ook hielp het niet dat het corps met zijn verschillende disputen een gesloten wereld was waartoe je slechts toegang verkreeg na een maandenlange groentijd. Nog steeds is de verhouding van studentencorpora tot de media gespannen. Vanuit de overtuiging dat er meestal toch negatief bericht wordt, blijft de code gehandhaafd: niet praten met journaille.
Jacqueline Hoefnagels en Santje Kramer zijn beiden journalist en reünist van het ASC/AVSV. Op hun naam hebben ze staan: de zedenschets over nouveau riche-types in Amsterdam-Zuid Ons Soort Mensen (2007), de zelfhulpgids voor singlevrouwen Gezocht: man (2009) en de kakelverse sociale komedie Het elfde gebod, over de mannenvriendschap binnen een jongensdispuut. Geestig feelgoodproza waarin uit de school geklapt wordt over een milieu waarin zwijgen tegen oningewijden de code is. De verstikkend hechte jaarband tussen de mannelijke personages is ontstaan in 1979 tijdens de groentijd van het (fictieve) herendispuut Magistra. Vrienden voor het leven zijn ze geworden, zoals destijds in het vooruitzicht werd gesteld tijdens de maandenlange collectieve beproevingen. Ze vieren feestdagen roedelgewijs, thans in gezelschap van gaden en kroost. Zo&#8217;n roman over dat voortgezette corporale leven sinds de adolescente jaren bestond nog niet.
Veldwerk hoefden Hoefnagels en Kramer niet te doen. Hun geheugen is hun documentatie. Begin jaren tachtig werden ze &#8216;lid&#8217;, zoals dat heet. Ze kwamen vervolgens aan bij verschillende disputen: Hoefnagels bij het meisjesdispuut Oktopus, Kramer bij het gemengde dispuut Aeneas. Ze troffen elkaar pas in de collegebanken van het Lambert ten Kate Huis, waar neerlandistiek destijds zetelde. Het was vriendschap at first sight, naar later bleek voor het leven. Kramer: &#8216;Ik zie Jacqueline nog binnenkomen, ik zat al. Ze was geheel in het groen gekleed, tot en met de fluwelen rok. Dat niet-alternatieve herkende ik. En een bepaald stemgeluid, zal ik maar zeggen.&#8217;
Was u erg luidruchtig?
Hoefnagels, licht ontsteld: &#8216;Ik sprak zoals ik nu spreek.&#8217;
Kramer: &#8216;Medestudenten maten zich in die tijd een volks accent aan. Dan gingen ze een beetje Amsterdams zitten praten.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Of juist met de koninklijke slis.&#8217;
Kramer vervolgt: &#8216;Het was de tijd: afzetten tegen je ouders, het establishment, je goede komaf. Dat individuele moest zo nodig benadrukt worden: ik ben mezelf, dus ik hoor nergens bij, ik ben niet te plaatsen. Dat Amsterdams spreken was een maskerade.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Kwamen ze er bij Nederlands achter dat je lid was, dan hoorde je: dat zou ik nou nooit gedacht hebben, ik vond je best aardig!&#8217;
Kramer: &#8216;Wij hebben ons nooit geschaamd, ons nooit willen verdedigen en we hebben het nooit ontkend. We kregen ook inhoudelijke groenopdrachten waar je van leerde. Corpsleden zijn meestal geen bekrompen lui, ze hebben,&#8217; ze spreekt het op z&#8217;n Frans uit, &#8216;bagage. Ze lullen gezellig mee op alle feestjes. Maar andersom vinden niet-corpsleden vaak dat ze een negatieve mening over hen moeten hebben.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Als je opgroeit zonder struggle for high life hoef je ook niet zo gespannen te leven. Het vooroordeel van niet-leden tegenover leden is groter dan omgekeerd. Laatst sprak ik met een vriendje van mijn oudste. Zeventien jaar en oud-links, grappig om te zien. In zijn ogen deugt niets aan het corps. Helemaal dat oude neerlandistiek-anti-zijn.&#8217;
Lid zijn runs in the family, zoals Kramer het uitdrukt, bij beiden van moederskant al drie generaties. Het beviel; in leuke disputen gekomen; gezellig jaar. Maar toch knaagt af en toe de twijfel.
Kramer: &#8216;Soms denk ik: als ik nou bij een ander, meer traditioneel dispuut als Kewajam gegaan was, zo een dat omgang zocht met harde jongensdisputen en waaruit corpshuwelijken voortkwamen, dan had ik nu waarschijnlijk een ander leven geleid. Het lijkt me wel eens lékker om zo&#8217;n fucking SUV op de staart te trappen en te zeggen: ik heb het zóóó druk met mijn gezin, ik ga even twee daagjes ontslakken.&#8217; Ze kreunt euforisch.
Hoefnagels: &#8216;Toch is er al veel veranderd. In de generatie voor ons gingen vrouwen soms nog echt een nette man scoren op het corps. Jaartje studeren en dan trouwen.&#8217;
Kramer: &#8216;Kunstgeschiedenis, want dan hadden ze wat leuks om over te praten bij de zakelijke etentjes.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Ik heb wel een corpsman, maar voor hem pleit dat hij een onafhankelijke moeder had met een fulltime baan. Dat vindt hij normaal.&#8217;
Kramer: &#8216;Mijn moeder was advocaat. Er was geen sprake van dat ik mezelf niet zou verwezenlijken. Ik snap het nog steeds niet dat een vrouw met hersens studeert om te berusten in een lot als de vrouw van. Zo&#8217;n schoolpleinmoeder met afgeleide status.&#8217;
Mannen en vrouwen, we zijn aanbeland in the heart of the matter. In Het elfde gebod wordt tastenderwijs onderzocht wat zo&#8217;n gedeelde adolescente geschiedenis voor mannen waard is, waaruit die verbondenheid precies bestaat en tegen welke prijs die bewaard wordt &#8211; er is in de roman sprake van een cover-up van een ernstig misdrijf. Mannen en vrouwen komen gelijkelijk aan bod in het verhaal, maar de laatsten blijken sterkere wezens, die het ook solo goed redden. Hun echtgenoten, die ze steevast &#8216;de mannen&#8217; noemen, zijn in vergelijking altijd jongens gebleven.
Is zo&#8217;n dispuutsband sterker voor mannen dan voor vrouwen?
Hoefnagels: &#8216;Dat gedoe met lustra en dat oude-jongens-gedoe is meer iets voor mannen. Zelf ga ik niet meer: te massaal, spaghetti eten zonder handen, non-gesprekjes. Maar sommige vrouwen zijn geen haar beter. Kun je tegen bevallingsverhalen? Zeg het meteen, dan houd ik op. Ik beviel van mijn oudste kind, met de tang. De gynaecoloog ging naar een andere ziekenhuiskamer en wij bleven achter met een co-assistente. Er moest ingegrepen worden, ik bloedde leeg. Maar de co-assistente was alleen maar tegen mijn man aan het ratelen: &#8220;Ken je mij niet meer? Jij zat in de NPM (de commissie Ne Praeter Modum, belast met de organisatie van de kennismakingstijd voor aspirant-leden, JV) toen ik aankwam. Ik ging naar dat-en-dat dispuut! Weet je nog de insmijt, zó leuk!&#8221; Haar corporale naweeën waren kennelijk belangrijker dan die van de patiënt.&#8217;
Kramer: &#8216;Toch is er een groot verschil tussen mannen- en vrouwenvriendschappen. Vrouwen vinden het belangrijk om het meteen over hun baarmoeder te hebben.&#8217;
Als metafoor, mag ik hopen?
Hoefnagels: &#8216;Tuurlijk. Meteen willen weten hoe je je voelt. Elkaar adviezen geven.&#8217;
Kramer: &#8216;Mannen noemen dat geneuzel, ja.&#8217;
Hoefnagels doet voor hoe dat gaat: &#8216;Ik voel me niet zo lekker, ik heb een hele slechte relatie met mijn man. Want. Heb jij er óók altijd zo&#8217;n last van dat hij altijd zus of zo doet?&#8217;
Kramer: &#8216;Mannen kunnen elkaar twee jaar niet zien en het toch over hun beste vriend hebben. Dan gaan ze met elkaar eten en het gesprek gaat door waar het destijds gebleven is. Ze gaan het zéker niet hebben over hun relatie. Ze zijn trouw aan elkaar omwille van de trouw, zoals honden.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Vrouwen gaan juist voor het acute gemeenschappelijk belang. Dat merk je ook op die vreselijke schoolpleinen. Die moeders gaan daar heel klef met elkaar om, maar als hun kinderen naar verschillende middelbare scholen gaan, verwatert dat contact direct, want eigenlijk ging het nergens over.&#8217;
Er valt veel te zeggen over de eeuwige scheiding der seksen en dat gebeurt dan ook. Dat mannen niet mededeelzaam zijn over hun werk. Dat ze altijd praktische, oplossingsgerichte raad verstrekken in plaats van een luisterend oor te bieden, een niet op seks gerichte knuffel te geven en mentaal invoelend te zeggen: wat is dat vervelend voor je. En ja, ze kunnen er niet omheen: sommige mannen zijn &#8216;strontvervelend, hanig, kleinerend&#8217;. Maar zo&#8217;n lul zullen Jacqueline Hoefnagels en Santje Kramer dan wel eventjes &#8216;sandwichen&#8217;. Ben ik verzeild in Absolutely Fabulous, in de hoogtijdagen?
Hoefnagels: &#8216;We zijn dol op mannen.&#8217;
Echt? Waarom?
Kramer: &#8216;Een leuke man is geestig, heeft zelfspot, is zeker niet dom, heeft een open blik.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Maar we willen ook niet meteen iedereen zoenen.&#8217;
Zoenen?
Hoefnagels: &#8216;Dat staat voor alles tussen zoenen en keiharde seks.&#8217;
Kramer: &#8216;Helaas hebben veel vrouwen een te opgeschroefd eisenpakket. Komt-ie doodmoe van zijn werk, dan staan ze achter de deur klaar met een blik opdrachten, verwijten en een spervuur aan vragen. Dat is natuurlijk een wanhopige schreeuw om aandacht, maar zo jaag je hem linea recta in de armen van zijn o zo begripvolle secretaresse.&#8217;
Eigenlijk hebben ze het goed met de wereld voor, Hoefnagels en Kramer. Uit Het elfde gebod, dat een hoog The Big Chill-gehalte heeft, kunnen we tenslotte leren dat het meetorsen van grote geheimen slecht is voor het hart en de bloedruk. Dat de corpsspirit destijds van alles met de mantel der liefde bedekte: het stiekem volpissen van augurkenpotten in de fabriek, proletarisch winkelen, alcoholisme. Kramer: &#8216;We zijn erdoor gefascineerd dat degenen die toen van alles uithaalden, zulke nétte burgers zijn geworden. En door de dubbele moraal, want over een straatrover spreekt niemand vergoelijkend. Laat staan over een hit-and-run met dodelijke afloop als in Het elfde gebod.&#8217;
Echt gebeurd?
Kramer: &#8216;Zou zo maar kunnen.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Inderdaad. Maar het is een roman.&#8217;
Gaan jullie je eigen kroost aanraden lid te worden?
Hoefnagels: &#8216;Mijn oudste gaat volgend jaar studeren, maar het is zeer de vraag of hij toetreedt.&#8217;
Kramer: &#8216;Daar hebben we het vaak over: moet je je kinderen nog lid laten worden.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Overigens is het op de sociëteit in de Warmoessstraat naar verluidt echt andere koek dan in onze tijd aan de Raamgracht. Te veel leden, te veel drank, te veel knokken, elke avond dreunende disco. Vrienden van ons, allebei actief lid geweest, zijn opgelucht dat door de recente drama&#8217;s de toko om één uur &#8216;s nachts dicht moet in plaats van de inmiddels doodnormale vier uur. Hun oudste is, zeggen ze, al ten minste de helft van zijn denkvermogen kwijtgeraakt.&#8217;
Kramer: &#8216;Mijn oudste is vijftien, het lijkt haar leuk omdat ze er geen reet van af weet. Maar het draait alleen maar om ontzettend zuipen, coke snuiven.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;De gewone borrelavond is niet meer, dat je lekker slap met elkaar stond te lullen. Nu staan er vaak enorme boxen met krijsende, stampende muziek. Met honderden mensen.&#8217;
Kramer: &#8216;Vre-se-lijk.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;In het reünistenblaadje wordt er aan gerefereerd: hoe lossen we het op, hoe kunnen we het knokken, het zuipen en het snuiven voorkomen?&#8217;
Kramer: &#8216;In onze tijd werd er op de Raamgracht ook gelawaaid. Maar ik heb het idee dat het nu veel excessiever is en dat het nergens meer over gaat. Minder debatten, minder toneel.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Ik hoop dat dat niet zo is.&#8217;
Kramer: &#8216;Deze huidige generatie bestaat voor een groter deel uit kinderen van ouders die veel te besteden hebben. Geen achtergrond, nouveau riche gericht op uiterlijk vertoon, merkkleding. Zeg, hadden wij in onze tijd geld om coke te snuiven?&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Je mocht blij zijn als je een baantje had! Die waren schaars.&#8217;
Kramer: &#8216;Als het zo blijft als het is, vind ik het geen aanbeveling voor mijn kind.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Ik heb tegen mijn oudste gezegd dat mocht hij willen aankomen, dat verstandiger is in zijn tweede studiejaar. In je eerste jaar moet je vijfenveertig punten halen. Lukt dat niet, dan moet je van de universiteit af. In het tweede jaar hoef je maar vijftien punten te halen.&#8217;
Kramer: &#8216;Jammer dat het zo verzakelijkt is.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Het mooist vond ik de onbelemmerde vrijheid om je bezig te houden met dingen die nergens toe leiden. En de Almanak maken.&#8217;
Kramer: &#8216;Ik het toneel.&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Als je nu door het Vondelpark fietst en je ziet zo&#8217;n Helga die bezig is zestien meisjes rond te schoffelen, dan zakt je broek af.&#8217;
Kramer: &#8216;Dat was niet in onze tijd! En die harde schorre stemmen van ze&#8230;&#8217;
Hoefnagels: &#8216;Beuh. Maar ik denk wel dat mensen ook zo naar ons gekeken hebben.&#8217;
Kramer: &#8216;Wij déden dat niet.&#8217;
Jacqueline Hoefnagels en Santje Kramer, ‘Het elfde gebod’, Boekerij, 253 p., € 18,95

Gerelateerd