<div class="lead">
Waarom bestaat een emotie als woede, wat heb je er als mens aan? Econoom Boris van Leeuwen (32) onderzocht het in zijn promotieonderzoek. Vandaag promoveert hij.
</div>
‘Woede is een kostbare emotie,’ zegt Van Leeuwen. ‘Boze mensen zijn in staat om de beloning van een tegenstander op wie ze boos zijn te verminderen, zelfs als dat ten koste gaat van hun eigen beloning.’ Dat weet hij uit eigen ervaring. Hij wilde eens een bakfiets kopen op Marktplaats, maar niet van een verkoper die heel vervelend deed. Hij werd kwaad op hem en kocht uiteindelijk een veel duurdere bakfiets.
Maar boosheid baat ook, vertelt Van Leeuwen. Uit de literatuur blijkt dat boosheid dient als een commitment device; woede kan een dreigement geloofwaardig maken. Emoties hebben effect op andermans gedrag. Je denkt wel twee keer na voor je een streek levert aan iemand die explosief is. Daadwerkelijk boos worden, maar ook de reputatie van een heethoofd zijn, is dus voordelig. Het vergroot evolutionair gezien je kansen op overleving.
Andersom zou het voordelig moeten zijn om in te kunnen schatten of iemand boos wordt als hij zich benadeeld voelt, bijvoorbeeld aan de hand van zijn gelaatsuitdrukking. Want woede komt spontaan en dan kun je er maar beter op voorbereid zijn. En dat onderzocht Van Leeuwen dus. Hij liet proefpersonen foto’s en video’s zien van voor hen willekeurige, onbekende mensen. Die mensen speelden later het zogenoemde ultimatumspel waarbij speler A van de onderzoekers negen euro kreeg om te verdelen. Hij kon voorstellen om de ander vijf euro te geven en zelf vier euro te houden, of twee euro te geven en zelf zeven euro te houden. Speler B werd vervolgens op de hoogte gesteld van de spelregels en hoorde daarna het bod van speler A die anoniem bleef. B had twee keuzes: hij kon het bod accepteren of weigeren. Wanneer hij weigerde , omdat hij de verdeling oneerlijk vond, kregen ze allebei niks. Afwijzen was dus een kostbare zaak.
De ene helft van de gefotografeerde spelers had het aanbod van de tegenstander geaccepteerd, de andere geweigerd. De proefpersonen zagen altijd twee foto’s tegelijk, eentje van iemand die een aanbod van twee euro had afgewezen en eentje van iemand die hetzelfde aanbod had geaccepteerd. Van Leeuwen onderzocht: Konden ze beter dan de kans (50/50) raden wie er had afgewezen?
Het antwoord luidt: ja, dat konden ze voorspellen. Van Leeuwen: ‘Blijkbaar zijn er gezichtskenmerken die informatie weggeven over hoe mensen zich later gedragen. Dat kunnen emotionele gezichtsuitdrukkingen zijn zoals woede, angst of blijdschap, maar ook andere kenmerken in het gezicht zoals masculiniteit, aantrekkelijkheid of symmetrie. Dat is heel interessant omdat sommige gezichtsuitdrukkingen moeilijk te imiteren zijn en masculiniteit van het gezicht bijvoorbeeld is gerelateerd aan testosteronwaarden. Maar deze literatuur staat nog in kinderschoenen en het is nog te vroeg om hierover conclusies te trekken.’

Carolina Lo Galbo

Gerelateerd