<div class="wpg-element paragraph">
<p>Een fictioneel personage heeft ‘mentale ansichtkaarten’ nodig om geloofwaardig te zijn <br />Het NIAS, Netherlands Institute for Advanced Study, is gevestigd in een oude, uit baksteen opgetrokken villa in een lommerrijke buurt van Wassenaar, en vormt een soort menselijk internet waarbinnen academici uit tal van landen werken en elkaar ontmoeten. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Het NIAS en het Fonds voor de Letteren gunden mij het voorrecht er van januari tot juni 2006 te mogen rondlopen om mij te verdiepen in het dagelijks leven in het Holland van de achttiende eeuw en de geschiedenis van de VOC in Nagasaki. Onder mijn vrienden en collega&#8217;s aan het instituut bevonden zich een Roemeense taalwetenschapper, een uit Boston afkomstige vertaler van IJslandse sagen, een economisch adviseur van president Poetin en een Brits-Nederlands gezelschap van mediëvisten. Hun geduldige antwoorden op mijn beginnersvragen leidden dikwijls tot gesprekken die tot de meest inspirerende en diepgravende uit mijn hele leven behoren, over onderwerpen die uiteenliepen van kwik als geneesmiddel voor syfilis tot Descartes en intelligentie bij dieren. We discussieerden soms over onderwerpen waarvan ik tevoren niet eens wist dat ze überhaupt bestonden, zoals de reconstructie van prehistorische talen. De bibliothecaire faciliteiten waren ongeëvenaard en er stond een automaat die me een gevaarlijke verslaving opleverde waar ik nog steeds niet vanaf ben, namelijk die aan stroopwafels.</p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Mijn tweede doel tijdens mijn verblijf in het NIAS was om &#8216;mentale ansichtkaarten&#8217; te verzamelen voor de laat achttiende-eeuwse Hollanders die mijn roman moesten gaan bevolken. Mentale ansichtkaarten zijn beelden, herinneringen, ervaringen en gevoelens, want die heeft een fictioneel personage nodig om geloofwaardig te zijn voor de lezer. Als een schrijver en zijn personage een bepaalde tijd en cultuur delen, kunnen ze ook mentale ansichtkaarten delen, maar als de schrijver een eenentwintigste-eeuwse Engelsman uit de Midlands is en zijn hoofdpersoon een achttiende-eeuwse Zeeuw, moeten die gezocht worden in musea, landschappen, boeken en straten. </p>
<p>Ik noem er een paar: het geluid in het binnenste van de molen in Leiden (als van een krakend bos op een winderige dag); het slurpen van de zee op het korrelige strand bij Scheveningen; de metershoge sneeuwjacht die me op een fietspad in de buurt van Wassenaar overviel, waarbij de sneeuwvlokken onder mijn oksels smolten; een met de hand beschilderde wegwijzer onder een bewolkte hemel op een troosteloos kruispunt op Walcheren, die wees naar een plaatsje dat Vrouwenpolder heette; de zongele, beenwitte, vorstelijk paarse tinten wanneer de krokussen bloeien; de weemoedige sfeer van het Sieboldhuis aan het Rapenburg in Leiden, waar een voormalig Japan-ganger oud is geworden tussen de relicten van zijn ondernemende jeugd in de mysterieuze Oriënt; het schoongewassen licht en interieur van de Oude Kerk in Amsterdam, dat zuiverder (en Japanser) is dan de gebrandschilderde ramen en het goud van het katholicisme; het bruisende, hartige gevoel van welbehagen dat je krijgt bij de combinatie van bitterballen en donker bier uit België, de voormalige Zuidelijke Nederlanden; een licht besnorde dame die in het gangpad tussen de schappen van de Digros meezong met &#8216;What a Wonderful World&#8217;, met een stem die nog dieper was dan die van Louis Armstrong zelf; de taalvaardigheid van een groepje beleefde hangjongeren die mij op het busstation in Den Haag Engels hadden horen spreken tegen mijn dochtertje van vier en naar ons toe kwamen om zich ervan te vergewissen dat we wisten hoe we thuis moesten komen; een glimp van stilstaande paarden op een koude, mistige dag ergens bij een duinmeertje tussen Wassenaar en de zee. Al die mentale ansichtkaarten, plus honderden anderen, zijn uiteindelijk terechtgekomen in De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet en hebben de tekst daarvan verrijkt. Dankjewel, lief Nederland, voor elk van die ansichten.</p>
</p></div>


Gerelateerd