Biografie / Charles Dickens
In het Dickens House Museum in Londen hangt een schilderij van Robert Buss genaamd Dickens&#8217; Dream. Buss schilderde het in 1870, kort na de dood van de schrijver, en in het schilderij slaapt Dickens in een stoel achter zijn schrijftafel, omgeven door tientallen hoofdpersonen uit zijn romans: Fagin, Little Dorrit, Mr. Pickwick en Sam Weller, David Copperfield, Little Nel, Scrooge en Bob Cratchit, Estella en vele anderen.
Charles Dickens (1812-1870) was de populairste schrijver van zijn tijd en hij werd tijdens zijn leven al in vele landen vertaald. Er is geen schrijver wiens romanfiguren anderhalve eeuw na hun &#8216;schepping&#8217; nog zo bekend zijn en nog zo tot de verbeelding spreken. Dickens was zich bewust van zijn status en hij noemde zichzelf &#8216;an amazing man&#8217; en &#8216;the Inimitable&#8217;. Hij is de schepper van Oliver Twist, het weeskind met wie het allemaal toch nog goed komt, én van Smike, het jongetje dat uiteindelijk overlijdt na jarenlange mishandeling op Dotheboys Hall, de afschuwelijke kostschool in Yorkshire in de roman Nicholas Nickleby.
Over Dickens is veel geschreven; de eerste biografie verscheen in 1872, The Life of Charles Dickens van John Forster, die in Dickens&#8217; leven een rol vervulde als persoonlijke vriend, raadgever, literair agent en redacteur. In 1990 verscheen de laatste, Peter Ackroyds Dickens. Alle biografieën kunnen rijkelijk putten uit autobiografisch materiaal en andere bronnen. Dickens werd op zijn vierentwintigste een publieke figuur toen The Pickwick Papers verscheen, een roman die maandelijks in delen werd gepubliceerd en waarvan de oplage van vierhonderd exemplaren omhoogschoot naar veertigduizend exemplaren.
Altijd geheim gehouden
De grootste onthulling na zijn dood kwam van Forster, die in zijn biografie vertelde dat Dickens op twaalfjarige leeftijd gedwongen werd van school te gaan en te werken in een schoensmeerfabriek. Dickens&#8217; vader John had zich, meer door te leven op te grote voet dan door een gebrek aan inkomsten, financieel zodanig in de nesten gewerkt dat hij in de Marshalsea-gevangenis terechtkwam. Het is een episode die Dickens altijd geheim heeft gehouden en die zijn hele leven beïnvloed heeft, van zijn hunkering naar financiële zekerheid tot zijn grote kennis van de onderkant van de samenleving. Het andere grote &#8216;geheim&#8217; was Ellen Ternan, de actrice met wie Dickens vanaf 1857 tot aan zijn dood een relatie heeft gehad en die de oorzaak was van het stuklopen van zijn huwelijk. Pas in de jaren dertig, toen de laatste van Dickens&#8217; kinderen was overleden, werd dit geheim publiek gemaakt.
Ondanks de tientallen (deel)biografieën die reeds verschenen zijn, keken veel mensen uit naar de biografie van Michael Slater, emeritus hoogleraar Victoriaanse letterkunde aan London University, samensteller van de verzamelde brieven van Dickens (meer dan vijftienduizend!) en voormalig voorzitter van het Internationale Dickens Genootschap en de Dickens Society of America. Slater schreef al Dickens and Women (1983) en An Intelligent Person&#8217;s Guide to Dickens (1999). Dat wachten is beloond met een biografie die in één klap een prominente plaats inneemt te midden van alle andere werken over de schrijver. Slater portretteert Dickens aan de hand van zijn romans, zijn journalistieke werken, zijn speeches en zijn brieven.
Het geschreven woord is de leidraad van zijn biografie en dus begint hij niet op 7 februari 1812 met de geboorte van Charles John Huffham Dickens in Portsmouth, maar met de eerste geschreven woorden die zijn overgeleverd: een uitnodiging voor een diner geschreven rond 1820 en een brief aan een schoolgenootje zo&#8217;n vijf jaar later toen Dickens en zijn familie al in Londen woonden.
Zonder opsmuk
Slater legt met verve dwarsverbanden tussen Dickens&#8217; leven en zijn romans. Hij weet door zijn duizelingwekkende kennis van diens oeuvre regelmatig de oorsprong van zijn hoofd- en bijfiguren te herleiden. Zo blijkt Mrs. Pipchin, de pensionhoudster in Brighton in de roman Dombey &#038; Son, &#8216;a marvellous ill-favoured, ill-conditioned old lady, of a stooping figure, with a mottled face, like bad marble, a hook nose, and a hard grey eye, that looked as if it might have been hammered at on an anvil without sustaining any injury,&#8217; gebaseerd te zijn op Mrs Roylance in wier huis Dickens een kamer huurde toen zijn vader in de Marshalsea-gevangenis verbleef.
Slater schrijft zonder opsmuk, soms met onderkoelde humor, citeert waar nodig (en vaak onderhoudend) en onthoudt zich van speculaties of roddels. In het hoofdstuk &#8216;Writing off a Marriage&#8217;, over de jaren 1857/1858, toont hij empathie voor Dickens die, verliefd op Ellen Ternan, een einde maakt aan een huwelijk van tweeëntwintig jaar en zich verontschuldigt met de woorden &#8216;poor Catherine and I are not made for each other&#8217;. Maar Slater citeert ook enkele zinnen uit de roman Little Dorrit die Dickens enkele maanden voor de breuk schreef over het huwelijk tussen Fanny Dorrit en Edmund Sparkler: &#8216;After rolling smoothly over a fair pavement the bridal carriage had begun to jolt through a Slough of Despond, and through a long, long avenue of wrack and ruin. Other nuptial carriages are said to have gone the same road, before and since.&#8217;
Grote ambities
Oorspronkelijk had Slater zijn biografie als ondertitel &#8216;A Writer&#8217;s Life&#8217; willen meegeven, een ondertitel die in een laat stadium werd geschrapt. Toch is dat in feite wat deze biografie pretendeert te zijn: het schrijversleven van Charles Dickens. Slaters grote verdienste is dat hij Dickens in zijn werk heeft teruggevoerd, en zijn leven een plek in zijn werken heeft gegeven.
Hij speculeert niet over de emotionele gevoelens die Dickens gehad zou (kunnen) hebben, maar presenteert de feiten zodanig dat ze een helder beeld schetsen. Een schrijver met grote ambities, iemand die zich zeer bewust was van zijn eigen kwaliteiten en die conflicten met uitgevers (meestal over geld), autoriteiten (Dickens had een zeer scherp oog voor misstanden), vrienden en familie (zijn &#8216;blood-petitioners&#8217;, hij schreef dat hij &#8216;brought up the largest family with the smallest disposition for doing anything for themselves&#8217;) niet uit de weg ging.
Michael Slaters Charles Dickens is niet de biografie die alle andere biografieën overbodig heeft gemaakt, het is wel de biografie die Dickens de schrijver als beste belicht. Hij laat overtuigend zien hoe ideeën bij Dickens rijpten, hoe romans en personen zich in zijn hoofd vormden en hoezeer Dickens de controle hield over zijn leven én zijn boeken.
Wie Michael Slaters boek uit heeft, en met ruim zeshonderd pagina&#8217;s is het dunner dan menige roman van Dickens zelf, zal met nog meer kennis en bewondering Dickens (her)lezen.
Michael Slater, ‘Charles Dickens: A Life Defined by Writing’, Yale University Press, 696 p., € 35,–

Van het hoofd naar het boek