State of Being
- Document Nederland: Staatloos
Anoek Steketee fotografeerde voor het Rijksmuseum Document Nederland: Staatloos mensen zonder nationaliteit. Ze hebben geen paspoort of identiteitsbewijs. Zonder deze documenten zijn wezenlijke dingen als een huis huren, trouwen, studeren, een zorgverzekering afsluiten en legaal werken in Nederland niet mogelijk. De consequenties van staatloosheid zijn groot: zonder burgerschap krijg je geen bescherming of rechten van de staat, met soms onwaarschijnlijke en schrijnende gevolgen.
In Nederland zijn ongeveer tienduizend staatlozen (een schatting van de UNHCR). Wereldwijd zijn dat ongeveer 10 miljoen. Mensen worden staatloos geboren, verliezen hun nationaliteit door gebrekkige wetgeving, of door het uiteenvallen van staten. In Nederland is het moeilijk om aan te tonen dat je staatloos bent, omdat er immers geen identiteitsbewijs voor staatlozen bestaat. Ook is er geen officiële procedure om staatloosheid vast te stellen. Veel mensen belanden hierdoor in de illegaliteit.
Steketee vertelt in de podcast op deze pagina over haar ontmoetingen en ervaringen met jonge en oude staatlozen, een kwetsbare groep mensen die vastlopen in de Nederlandse bureaucratie.
Wil je weten wat staatloosheid is, en hoe het ontstaat? Lees hier het verhaal van onze redacteur Mischa Cohen. ‘Het gaat erom of je mee mag doen met het systeem of er buiten valt en het is moeilijk om je voor te stellen hoe verschrikkelijk dat laatste is.’
De tentoonstelling is van 6 oktober 2017 tot en met 7 januari 2018 te zien in de fotografiezaal van het Rijksmuseum.
Het Rijksmuseum organiseert op 22 oktober een publieksmiddag met sprekers uit diverse aandachtsgebieden: NGO’s, de advocatuur, UNHCR, Anouk Steketee zelf, en een van de geportretteerden. Zij gaan in op wat staatloosheid eigenlijk precies is, op de bureaucratie waar iedere staatloze mee te maken krijgt en wat UNHCR doet om staatloosheid terug te dringen. De middag wordt geleid door Sylvia Borren.
Programma:
- Introductie en welkom door Martine Gosselink, Hoofd Afdeling Geschiedenis van het Rijksmuseum
- Tweegesprek met Sylvia Borren en fotografe Anoek Steketee
- Lezing over staatloosheid door Andrea Vonkeman, directeur van United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) in Nederland.
- Muzikaal intermezzo: Theatermaker, acteur en zanger Saman Amini zingt en speelt.
- Tweegesprek met Sylvia Borren en mensenrechtenadvocaat Jelle Klaas, die de 6-jarige staatloze Denny heeft bijgestaan.
- Interview met een van de personen die Anoek voor deze tentoonstelling heeft gefotografeerd.
Klik hier voor meer informatie.
Detentiecentrum, Schiphol
Omgeving van het Detentiecentrum, Schiphol
Wachtkamer, Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), Ter Apel
Asielzoekerscentrum, Ter Apel
Bushalte, Asielzoekerscentrum, Ter Apel
Vrijheidsbeperkende Locatie (VBL), Ter Apel
Asielzoekerscentrum (COL), Ter Apel
Naam: Mohamed A.F.
Geboortedatum: 27 december 1984
Geboorteplaats: Koeweit
Nationaliteit: staatloos
Gemeentehuis, Haren
“Ik zal je registreren onder ‘nationaliteit onbekend’.”
“Nee, ik ben staatloos.”
“Maar we registreren alle mensen zonder een paspoort als ‘nationaliteit onbekend’.”
“Ik ben staatloos. In welke hoedanigheid kan ik dan een paspoort laten zien?”
“Maar we hebben bewijs nodig, en het enige bewijs dat wij accepteren is een paspoort. En jij hebt geen paspoort.”
“Ik heb sowieso nog nooit een paspoort gehad, dat is de reden van mijn staatloosheid. Wat moet ik je dan laten zien?”
Gesprek tussen een ambtenaar van de gemeente en Mohamed A.F.
Portret van Kafka, Stadsdeelkantoor, Amsterdam
Hoorkamer, Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), Ter Apel
Mohameds tijdelijke slaapplek, vertrekhal Schiphol
Mohameds kamer, asielzoekerscentrum, Nijmegen
Mohamed in zijn nieuwe woning, Wageningen
Deel van Mohameds dossier
Naam: Chisom
Geboortedatum: 29 december 2003
Geboorteland: Nederland
Nationaliteit: onbekend
Naam: Vanessa
Geboortedatum: 25 augustus 2001
Geboorteland: Nederland
Nationaliteit: onbekend
Vanessa’s kamer, Almere
“De kinderen worden door geen enkel land als onderdaan erkend. Maar hoe moet ik dat aantonen? Moet ik alle ambassades aflopen voor een bewijs dat ze geen burger van dat land zijn?”
Irene, Chisoms en Vanessa’s pleegmoeder
Chisoms foto-album
Chisom en Vanessa, stadspark, Almere
Verklaring van de Soedanese ambassade met betrekking op de identiteit van Vanessa en Chisom
Naam: Eduard
Geboortedatum: 3 november 1966
Geboorteland: Sovjet-Unie
Nationaliteit: staatloos
“Ik heb een paar maanden op een hondje gepast: Bella. Zelfs zij had een paspoort.”
Eduard
Eduards uitzicht, Bed-bad-broodvoorziening, een nachtopvang voor ongedocumenteerden en uitgeprocedeerde asielzoekers, Amsterdam
Bed-bad-broodvoorziening, Amsterdam
Eduard, Bed-bad-broodvoorziening, Amsterdam
Wereldhuis, dagopvang voor ongedocumenteerden en uitgeprocedeerde asielzoekers
Eduards documenten
Naam: Denny
Geboortedatum: 18 februari 2010
Geboorteland: Nederland
Nationaliteit: onbekend
Naam: Angela
Geboortedatum: 28 januari 2014
Geboorteland: Nederland
Nationaliteit: onbekend
Denny’s muur, Gezinslocatie voor uitgeprocedeerde asielzoekers met beperkte bewegingsvrijheid, Katwijk
Denny’s en Angela’s kamer, Gezinslocatie voor uitgeprocedeerde asielzoekers met beperkte bewegingsvrijheid, Katwijk
“Het is een vicieuze cirkel: Denny en Angela hebben geen originele documenten die aantonen dat ze staatloos zijn, omdat ze staatloos zijn.”
Denny’s en Angela’s advocaat
Denny’s en Angela’s kamer, Gezinslocatie voor uitgeprocedeerde asielzoekers met beperkte bewegingsvrijheid, Katwijk
Denny’s school, Gezinslocatie voor uitgeprocedeerde asielzoekers met beperkte bewegingsvrijheid, Katwijk
Denny en Angela, Gezinslocatie voor uitgeprocedeerde asielzoekers met beperkte bewegingsvrijheid, Katwijk
Vrijheidsbeperkende locatie, Ter Apel
Naam: Ali
Geboortedatum: 15 februari 1975
Geboorteland: Palestina
Nationaliteit: onbekend
Ali’s documenten
“Een mens zonder papieren is geen mens.”
Ali
Ali’s tijdelijke slaapplek, Bed-bad-broodvoorziening, Amsterdam
Ali’s koffer, tijdelijke opvang gerund door de diaconie, Amsterdam
Ali’s medicijnen, tijdelijke opvang, gerund door de diaconie, Amsterdam
Ali’s tijdelijke slaapplek, Oosterpark, Amsterdam
Rechtzaal, Rechtbank Amsterdam
“Je vroeg hen een overlijdensakte te sturen? Ik wil heel graag dat zij bewijs sturen dat je bent overleden. Dan hebben we tenminste bewijs dat je bestaan hebt.”
Ali’s advocaat
Ali, Oosterpark, Amsterdam
Detentiecentrum, Schiphol
Lees ook het artikel door Mischa Cohen uit het oktobernummer van Vrij Nederland over dit project: Staatloos: een nachtmerrie waaruit je niet ontwaakt
Meer informatie over staatlozen:
UNHCR over staatlozen
UNHCR over staatlozen in Nederland
Informatie over de tentoonstelling in het Rijksmuseum:
Document Nederland
Bestel het boek van Anoek Steketee bij nai010.
Colofon
Productie en redactie Vrij Nederland: Guido van Lier & Jenny Smets