<div class="wpg-element lead-bold">
Zielsverwanten zijn ze, het Zweedse duo Anders Roslund en Börge Hellström. Auteurs van spijkerharde thrillers – alle vier gesierd met vijf sterren in VN’s thrillergids. De schrijvers laten hún Stockholm zien. En in hun werkflatje vertellen ze over hun boeken: ‘Meer dan over misdaad schrijven we over mensen en hun gevoelens.’ 
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Roslund &#038; Hellström staat in vette letters op hun vier boeken. Namen die passen bij knoestige koppen, zoals vereeuwigd op het achterplat: een tanige dunne met moderne-mensen-bril en een reusachtige kale, met zonnebril. Types, bekend met onzegbare crime, waarvoor je moet oppassen in stegen, achterbuurten, eigenlijk overal.
De deal: voer me mee in jullie Stockholm, vroeg ik. Okay, antwoordden ze eenregelig, ontmoet ons dan bij kluis 21. Kluis 21! wist ik: de titel van hun meest bloedstollende thriller, uit 2004. Kluis 21: in die ruimte op het treinstation, hartje daklozenscene, bewaart de illegale Baltische Lydia het geld dat ze verborgen wist te houden voor haar pooier. Dezelfde Lydia die later met semtex en een pistool artsen gijzelt in het Söderziekenhuis. Kluis 21: recht in het kloppende, rauwe hart van het Stockholm van Roslund &#038; Hellström.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Het uiterst cleane treinstation in Stockholm is voorzien van internationaal inwisselbare hedendaagse gemakken. Zoals kluisjes, rijen kluisjes, zonder eenvoudig te kraken systeem in de benummering. Evenmin wemelde het op het moment dat ik daar aankwam van de daklozen &#8211; het onderwerp van Roslund &#038; Hellströms nieuwste, Het meisje onder de straat. Uiteindelijk trof ik in een benedengang kluis 21 en het misdaadschrijversduo, dat daar misprijzend rondkeek.
&#8216;Het station is sinds onze roman verscheen drastisch opgeknapt,&#8217; zegt Anders (de dunne). &#8216;Klote,&#8217; concludeert Börge (de kale), terwijl hij schalks de met ijzer verstevigde werkmanschoen oplicht in een beoogde schopbeweging richting het gewraakte kluisje. Lekker dollen.
Anders (1961) en Börge (1957). Want ja, ze zijn van de voornamen. Aardige, verlegen jongens en tegelijk de auteurs van een spijkerhard oeuvre, dat in VN&#8217;s thrillergids van meet af aan met vijf sterren gewaardeerd wordt. De ware opvolgers van Sjöwall en Wahlöö, het Zweedse schrijversechtpaar dat in de jaren zestig en zeventig een tiental maatschappijkritische misdaadromans schreef.
Roslund &#038; Hellströms aanmerkelijk dikkere boeken kun je zien als geupdate Sjöwall en Wahlöös: de misdaden waren toen, in die lievere tijden waarin de helden in bed liggen te roken, beduidend onschuldiger. Ook tonen Roslund &#038; Hellström in hun vanuit meervoudig perspectief geschreven thrillers verstrekkender politiek-maatschappelijke consequenties van misdaad. De vergelijking met de televisieserie The Wire is dan ook vaak gemaakt.
Kamervragen Eenmaal buiten het treinstation gaat het snel, in de fourwheeldrive. Börge rijdt &#8211; in een van zijn eerdere levens was hij taxichauffeur en naar eigen zeggen heel vaardig in illegaal parkeren. De reis voert ons langs en in grauwe locaties, bekend uit Vaderwraak, Kluis 21, De uitlevering, Het meisje onder de straat. &#8216;Stockholm is our turf,&#8217; verklaart de kale reus grimmig. En ja, daar is het ziekenhuis. De flat waar de seksslavinnen gevangen werden gehouden. De haven. Het politiebureau waar hun eenzame rechercheur Ewert Grens ook vaak &#8216;s nachts slaapt. Het ministerie waar de staatssecretaris zetelt die een in de Verenigde Staten terdoodveroordeelde slinks uitwijst, op weg naar zijn terechtstelling. Het gebouw van de geheime dienst. Het gebouw waar een nog geheimere dienst op een officieel niet bestaande etage huist. En om even op adem te komen hun werkflat, daar waar het allemaal bedacht wordt, recht tegenover een voormalig gevangeniseiland (Anders: &#8216;Daar heeft mijn schoonvader nog gezeten.&#8217;)
In de kleine flat doen ze hun schoenen uit. Midden in de werkkamer staat een boekenmuur gevuld met hun werk, in verscheidene talen. Anders zet koffie &#8211; hun eerste levensbehoefte. Aan de kleine tafel zetten ze zich neer, zoals ze dat elke ochtend doen, stipt om negen uur. En dan? Anders: &#8216;Het enige waar we niet over praten, is hoe we het doen. We hebben expres geen werk- of rolverdeling.&#8217; Börge grijnst: &#8216;Het is als een huwelijk.&#8217;
Anders, voormalig televisiejournalist, werpt zich op als de prater. Börge, ex-crimineel, verbergt zijn bedeesdheid achter grollen.
Anders: &#8216;Om negen uur beginnen we met klagen over het leven. Nooit over het werk. Ik over mijn vrouw, hij over zijn hond. Over de kinderen. Over alles dat ons van werken afhoudt. Een half uur klagen we erop los.&#8217; Börge: &#8216;Get rid of stinkin&#8217; thinkin&#8217;.&#8217; Anders: &#8216;We zien elkaar nooit buiten het werk. Nooit samen naar de film of ergens een koffie.&#8217; Börge: &#8216;Dat zou de druppel zijn.&#8217; Anders: &#8216;Hij kent me beter dan ieder ander. Beter dan mijn vrouw. Ik heb nooit iemand vertrouwd, vanaf mijn vroegste jeugd, en Börge met zijn achtergrond heeft nooit iemand kunnen vertrouwen. Toch is er een klein beetje vertrouwen tussen ons ontstaan.&#8217; Börge: &#8216;Je vrouw is opgelucht, ze hoeft niet alles meer aan te horen.&#8217; Anders: &#8216;Zijn dochter heeft nu ook een beter leven.&#8217; Börge kijkt omhoog.
Anders: &#8216;Na een half jaar documenteren, mensen ontmoeten, en vooral samen praten, hebben we een script. Dat staat dan als een huis. Af en toe ontmoeten we collega&#8217;s die zeggen dat ze geen idee hebben wie wie gaat vermoorden in hun verhaal. Wij weten dat bij onze boeken al voor we gaan schrijven. Onze aanpak kost meer tijd, zeker met dat lange discussiëren dat we doen. Maar het voordeel is dat wanneer je iemand dagelijks moet overtuigen, neer moet worstelen, wanneer je elk detail doorpraat, je vanzelf de zwakheden ontdekt.&#8217;
Dat klinkt wel erg harmonieus. Alsof twee persoonlijkheden met één stem spreken. Zo gaat dat toch niet? Kunnen de heren na een paar jaar nog traceren welk element in een verhaal van wie is, wil ik weten.
Börge: &#8216;Zo denken we niet. Het is óns boek.&#8217; Anders: &#8216;Wat een rare vraag. Als dat zo was, zou er nog te veel ego in zitten. Dat is niet goed. We hebben bewust in onze boeken geen hoofdkarakter. Na ons debuut komt wel dezelfde politieman in onze verhalen terug, Ewert Grens, maar zo&#8217;n verhaal is geschreven vanuit zes, zeven gelijkwaardige personages. We volgen hun reacties op de ontwikkelingen en verkrijgen zo een wijd spectrum. Meer dan over misdaad schrijven we over mensen en hun gevoelens. Onze politieman lost ook bijna nooit een misdaad op. Dat is ook realistischer &#8211; net als in het echte leven.&#8217; Börge: &#8216;In vier boeken schiet hij maar één keer. Op krijsende katten.&#8217; Anders: &#8216;Ook over zo&#8217;n detail praten en praten we.&#8217; Börge, lachblaffend: &#8216;Als kat en hond.&#8217;
Anders vervolgt: &#8216;Tegenwoordig hoeven we over veel niet eens meer te praten, we hebben elkaar volledig geïnternaliseerd. Ons geheim is: zes uur per dag discussiëren. We zijn het over de basis altijd eens, de grondzaken, hoe je mensen behandelt. Over onrechtvaardigheid en genoegdoening.&#8217; Börge, serieus: &#8216;Daarom begonnen we ook samen te schrijven. We delen dezelfde verontwaardiging. We zijn zielsverwanten. &#8216;
Anders vertelt over de baan die hij opzegde om met zijn vriend hun droom &#8211; schrijven! &#8211; waar te proberen maken. Hij was hoofdredacteur van het toonaangevende actualiteitenprogramma op de Zweedse televisie en werd het beu om altijd maar weer de minster of de expert van dienst aan het woord te moeten laten. Hij ontmoette Börge, in diens hoedanigheid als zegsman voor de gevangenen, en ze zaten direct op één lijn: over het lot van straatkinderen, over gedwongen prostitutie, over de schending van mensenrechten. Hun gesprek bleef doorgaan na de uitzending en duurt nog steeds voort.
Börge: &#8216;En je wilde een ander leven, je werd bedreigd.&#8217; Anders: &#8216;Steeds moest ik opnieuw verhuizen, ik had op een gegeven ogenblik vijfentwintig verschillende mobiele nummers. Ik keek op een ochtend naar mijn zoon en dacht: ik stop ermee, dit is geen leven, ik wil mijn vrijheid terug &#8211; jullie hebben gewonnen.&#8217; Jullie: de Zweedse neonazi&#8217;s over wie hij onthullingen deed als televisiejournalist. Anders: &#8216;Vanochtend nog is in het noorden van Zweden een linkse politicus in de deuropening van zijn eigen huis neergestoken.&#8217; Börge, troostend: &#8216;Door onze boeken krijg je nu meer gedaan dan door je televisiewerk.&#8217; Anders: &#8216;Inderdaad, door Het meisje in de straat zijn er Kamervragen gesteld, wordt er beleid gemaakt ten opzichte van straatkinderen. Daarvoor bestonden ze niet in de publieke opinie.&#8217;
Ten tijde van het verschijnen van hun laatste boek verscheen het tweetal op de televisie in Zweden. In het verhaal beschikken de bewoners van het ondergrondse tunnelnetwerk in Stockholm over een sleutelbos waarmee ze toegang kunnen krijgen tot ziekenhuizen, overheidsgebouwen, om daar spulletjes van hun gading te vinden. In het interview werd de auteurs gevraagd of ze ook in de tunnels geweest waren en van die sleutels gebruik gemaakt hadden. Nee, zeiden ze. Waarna ze de sleutelbos lieten zien en precies uitlegden hoe en waar je daarmee binnen kunt komen. Anders: &#8216;Als we niet &#8220;nee&#8221; hadden gezegd, hadden we toegegeven dat we ons schuldig hadden gemaakt aan een misdrijf. En dan was Börge direct teruggestuurd naar de gevangenis, vanwege zijn criminele verleden.&#8217; Dus stél dat de Hollandse verslaggever tunnels wil bezoeken, dan kan hij dat &#8211; om Börge &#8211; niet opschrijven. Contact met de bewoners moet worden afgeraden, want het daarvoor benodigde vertrouwen hebben de schrijvers verspeeld door de publicatie van Het meisje onder de straat. Duidelijk.
Je leven niet zeker We zitten uiteindelijk weer in de auto en rijden het modderige terrein van een in het centrum van Stockholm gelegen kerk op. Weglopers en daklozen verzamelen zich daar. Börge kent velen door zijn vroegere werk als reclasseringsambtenaar &#8211; na zijn gevangenistijd en het taxirijden. Binnen speelt een geestelijke op een gitaar, ter begeleiding van samenzang van zijn down and out-parochianen.
Ook hij is op de televisie geweest, om antwoord te geven op de vraag of het zo erg gesteld is met die zich hoererende, lijmsnuivende, misbruikte straatkinderen. Nee, sprak hij, tot ontsteltenis van de twee schrijvers, het is nog erger. Een van de hoofdpersonen, een zestienjarig wegloopstertje, is in werkelijkheid dertien. Anders: &#8216;Dertien was te erg. Dat wil niemand horen.&#8217;
Er heerst een blijmoedige sfeer rond die kerk. De schrijvers waarschuwen dat je &#8216;s nachts je leven niet zeker bent in dit gebied, maar nu is er geen sprake van enige dreiging. Aan de daklozen is niet te zien dat ze veelal een leven van kleine misdaad leiden. Eerder wekken ze de indruk, ook uit hun verhalen, dat ze niet opgewassen zijn tegen de grootstedelijke omgeving. Een rurale omgeving, met de sociale controle vandien en wat minder verleidingen, had voor hen vermoedelijk minder desastreus uitgepakt. &#8216;Voor mij ook,&#8217; zegt Börge, die hier loskomt. &#8216;Ik ben blij dat mijn dochter, ze gaat tot mijn verdriet op zichzelf wonen, binnenkort naar een rustige streek verhuist.&#8217; En: &#8216;Je weet: ik heb de nodige ervaring met misdaad en drugs. Het is zo lang geleden, ik kan het me nauwelijks herinneren. En om eerlijk te zijn, weet ik niet eens meer wat waar en onwaar is in mijn geschiedenis, want ik loog zoveel. Veel is verzonnen. Zo gaat dat als je een leugenachtige ploert bent.
Ik ben zo moe van die Börge uit de jaren zeventig. Maar dat is nu eenmaal mijn leven, mijn ervaring. Als ik hem nu zou ontmoeten, die Börge &#8211; ik zou hem niet mogen &#8211; dan zeg ik tegen hem: get a life, loser. Ik was een eersteklas leugenaar. Ik gebruikte drugs, drank, van alles te veel. Ik sloot mij af voor mijn gevoelens. Ik was misschien geen echte misdadiger, maar ik deed slechte dingen. Dat is voorbij, maar het is nooit weg. Ik ben wie ik nu ben door wat ik gedaan heb. Het heeft geen zin om mezelf in die tijd, de jaren zeventig te haten. Ik haatte mezelf al in die tijd.&#8217; Hij valt stil, zegt dan: &#8216;Sindsdien probeer ik van mezelf te houden.&#8217;
Watje De dag is voorbij. Anders rilt. De fotografe heeft de twee vereeuwigd op bruggen en voor gebouwen waar de vrieswind vrij spel heeft en daarvoor moest geposeerd worden. Een trui onder zijn leren jack is geen optie, vond Anders. Een man draagt daaronder slechts een wit T-shirt, weer of geen weer. En daar komt bij, hij heeft die trui gewoon vergeten. &#8216;Watje,&#8217; gromt de zwaarlijvige Börge. Anders: &#8216;Je hebt een hoed nodig.&#8217; Börge: &#8216;Ik ben een harde kerel.&#8217; Anders: &#8216;We hebben nu weer lol, maar we zijn bijna uit elkaar gegaan. Schrijven is voor ons in essentie: het probleem oplossen. En dat lukte bij ons nieuwe verhaal niet. We kwamen niet uit de plot.&#8217; Börge: &#8216;We waren een haartje verwijderd van een scheiding, we haatten elkaar.&#8217; Anders: &#8216;Maar gisteren lukte het opeens, we hadden een doorbraak, we waren eruit.&#8217; Börge: &#8216;Oef.&#8217; Anders weet: &#8216;Iedere keer als je weer bij elkaar komt, word je sterker. Ons plan was eerst om vijf boeken te maken, maar het worden er vast meer. Waarom zo&#8217;n mooi leven opgeven?&#8217; Börge: &#8216;De afgelopen twee jaar hebben we zelfs vakantie opgenomen in de zomer. Ik had nog nooit een echte vakantie gehad.&#8217; Anders: &#8216;Het succes heeft mij veranderd. Ik ben gelukkig.&#8217; Börge: &#8216;Ik voel mij veiliger.&#8217; Anders: &#8216;Je bent bijzonder veranderd. Je belde me laatst op en je zei: klootzak, morgen zien we elkaar en ik houd van het woord schema, van het woord structuur en dat is allemaal jouw schuld.&#8217; Börge maakt een buiging en prevelt gelaten: &#8216;Ik heb nu levenslang.&#8217;
De boeken van Anders Roslund &#038; Börge Hellström verschijnen in Nederlandse vertaling bij uitgeverij De Geus
</div>

Schrijversduo Roslund & Hellström: ‘We delen dezelfde verontwaardiging’