<div class="lead">Simsalabim, we proberen eens wat. Jeugdzorg? Decentraliseren! Politie? Centraliseren! Onderwijs? Opknippen! Onze overheid lijdt aan schaalblindheid.</div>
Het Kabinet strooit met Kamerbrieven alsof het pepernoten zijn. Minister Asscher schreef over het werkloosheidsvraagstuk, minister Bussemaker over het mbo en minister Blok over zijn ambtenaren.
Zitten er overeenkomsten in de plannenmakerij? Zeker. De brieven gaan alledrie over de vraag hoe we onze samenleving vormgeven en op welk schaalniveau we dat het beste kunnen doen. Tweede overeenkomst? Drie ministers die tastend door het duister dwalen. De brieven zijn zandkastelen zonder fundering. Het is beleidsmatige kwakzalverij.
Begrijp me niet verkeerd: ik beweer niet dat ze in Den Haag maar wat doen. Op elk terrein zoeken ambtenaren gewetensvol naar manieren om problemen op te lossen en onze samenleving vorm te geven. Deze drie brieven staan vol aardige ideeën, maar waar het gaat om de grote inrichtingsvragen, zoals ‘op welk schaalniveau organiseren we dat?’, daar ontbreekt elke onderbouwing.
Asscher wil als minister van Sociale Zaken dat Nederland werkt en blijft werken. Scholing moet gestimuleerd, uitkeringen moeten korter, werknemers moeten zelf weer premie gaan betalen voor de WW. Akkoord. Maar waarom moet deze taak nu bij ‘samenwerkingsverbanden’ in de regio’s liggen? Na een eeuw discussie over het schaalniveau waarop we de werknemersverzekeringen het best kunnen uitvoeren, verdient die vraag toch een antwoord? Waarom nu weer regionaal, waar het in de jaren tachtig nog zo fout ging? Een onderbouwing voor zijn schaalkeuze geeft Asscher niet.
<q class="pull-right">‘Ja, maar Kees,’ hoor ik mijn vrienden in Den Haag verzuchten, ‘Wij moeten toch kunnen experimenteren?</q>
Bussemaker toont eveneens weinig schaalbesef, terwijl de minister van Onderwijs juist ‘de menselijke maat’ in het mbo wil stimuleren. Studenten en docenten moeten zich ‘herkend en erkend voelen’ binnen de school. Tot zover akkoord. Maar waarom moeten daarvoor de regionale opleidingscentra (ROC’s), die in de afgelopen decennia door haar eigen ministerie zijn gecreëerd, nu weer worden opgeknipt tot ‘kleinschalige mbo-colleges’? Waarom is een mbo met 20.000 studenten ineens fout en is een universiteit met evenveel studenten wel oké? Waarom kleinschaligheid, als uit niets blijkt dat dit de kwaliteit van het onderwijs en de leerlingtevredenheid verbetert?
Blok lijdt aan hetzelfde. De minister van Rijksdienst wil dat ambtenaren vaker van baan wisselen. Eenvijfde van de ambtenaren is een ‘mismatch’, zegt hij. Ga dan ergens anders werken! Klinkt opnieuw logisch. Maar waarom moet hiervoor ‘rijksbreed’ nieuw arbeidsmarkt- en personeelsbeleid komen? Dat onderbouwt Blok niet. Rijksbreed zou kunnen werken, maar misschien is mobiliteit van ambtenaren beter op een ander schaalniveau te organiseren. Waarom niet ook regionaal, zoals Asscher het doet? Of nóg kleinschaliger, zoals Bussemaker bepleit?
De drie brieven illustreren het grote gebrek aan besef van en kennis over de juiste schaal. Onze overheid lijdt aan schaalblindheid en rommelt maar wat aan. Jeugdzorg? Decentraliseren! Politie? Centraliseren! Onderwijs? Opknippen! Ziekenhuizen? Samenvoegen! De willekeur regeert.
‘Ja, maar Kees,’ hoor ik mijn vrienden in Den Haag verzuchten, ‘Wij hebben de waarheid niet in pacht. Wij moeten toch kunnen experimenteren?’ Tja, denk ik dan. Experimenten is goed. Maar experimenteren zonder daar structureel iets van te leren, dat mogen we toch gewoon beleidskwakzalverij noemen?
Het kan maar twee kanten op. Of de schaal waarop je instituties bouwt verandert niets aan de uitkomsten en in dat geval hoeft de overheid dus nooit meer iets te wijzigen aan de schaal waarop instituties opereren. Of de schaal is wél van belang en dan moet de overheid dus als een dolle kennis gaan vergaren over wat werkt op welke schaal en wat niet.
Daarom een oproep aan de wetenschap in het algemeen en aan de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in het bijzonder: verlos ons van de schaalblindheid.

Gerelateerd