<div class="wpg-element paragraph">
Historica Selma Leydesdorff woont het proces tegen John Demjanjuk bij. Voor Vrij Nederland houdt ze een dagboek bij. Aflevering 2: maandag 30 november
Tot onze verbazing werd de hele groep door een zij-ingang naar binnen geloodst. Boven zaten de begeleiders, beneden in de zaal de Nebenkläger plus Thomas Blatt, overlevende van de opstand in Sobibor. Een ongelofelijk levendige man die nooit ophield zich in te spannen om in Sobibor zelf een herinneringsplek te krijgen. Na de oorlog was er van het kamp namelijk niets meer over.
Het spreekt vanzelf dat alles vertraagd begon. Buiten hebben journalisten soms vanaf 5 uur gewacht, tot ze de rechtszaal in konden, ze schijnen zelfs met elkaar op de vuist te zijn gegaan. De verdachte werd binnengereden, toegedekt met een lichtblauw operatiekleed, alsof hij snel onder het mes moest. Een geweldige entree, waarmee zijn verdediging medelijden probeerde af te dwingen.
</div>
<div class="figure--right">
<figure id="post-88449 media-88449" class="align-none"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2009/12/6b50b9f9-9ccb-4de9-8862-6e470bc57f02_djj_1521.jpg" alt="" border=" /></figure>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
De aanval werd door zijn advocaten snel ingezet met twee argumenten: de Duitse rechtspleging heeft vele veel grotere oorlogsmisdadigers niet veroordeeld, en er is sprake van rechtsongelijkheid als een lager geplaatste wel zou worden veroordeeld. Op deze manier kreeg de officier van justitie het slappe vervolgingsbeleid van de Duitse justitie hard ingewreven. De officier noemde voorbeelden van grotere moordenaars, hoger in de hiërarchie, die nu nog in Duitsland vrij rondlopen of die in het verleden waren vrijgsproken. De advocaat van de Nebenkläger riposteerde dat fouten die gemaakt zijn, geen reden geven om ze te herhalen.
De verdediging voerde als tweede argument aan dat Oekraïners die in Trawniki tot kampbewaker waren opgeleid en naar Sobibor werden gestuurd zich daar niet aan de moordmachine konden onttrekken. 
Sterker nog, ze zouden eigenlijk op dezelfde manier slachtoffer zijn geweest als de Joden in de zogenaamde Sonderkommando’s. Dit waren commando’s die gedwongen werden mee te werken aan het moorden en aan het opruimen van de lijken. De advocaat van de verdachte ging zo ver te stellen dat de positie van Demanjuk niet veel afweek van die van eerder genoemde Thomas Blatt. Beiden waren overgeleverd aan de nazi’s en beiden werden met de dood bedreigd. Hij ging daarbij voorbij aan wat we over de zogenaamde Trawniki weten: velen kwamen niet terug van verlof en smeerden hem, anderen lieten zich overplaatsen. Bovendien was het werken in kampen lucratief. Trawniki stierven niet van de honger of dorst, ze moordden niet alleen, maar roofden ook bezittingen van de overledenen.
Deze aanval was niet onverwacht. Net zoals de onfrisse vertoning waar we ‘s middags getuige van waren. Liggend werd een kennelijk zwaar zieke man de rechtszaal ingebracht. Niemand zal ooit weten of het echt of gespeeld was. In beide gevallen was het beschamend voor iedereen. Het ging ook de verdediging van de Nebenkläger te ver.
Ik begrijp allen die geen medelijden hadden, maar wat ik zag veroorzaakte bij mij wiselende gevoelens. Ik werd aangesproken op mijn moraal. Het gaat daarbij om een houding waarbij ook een vijand een mens blijft. Het was dan ook goed dat de verdediging van de Nebenkläger opheldering eiste over de manier waarop de beklaagde erbij lag.
Dat Demjanjuk in Sobibor was, staat kennelijk voorlopig niet ter discussie. De bewijsvoering daarvoor lijkt waterdicht en is niet zoals wel wordt gesuggereerd gebaseerd op herinneringen die kunnen falen. Morgen zullen de Nebenkläger aan het woord zijn, hoorden we net. 
</div>

Selma Leydesdorff

Gerelateerd