Reportage / Het basisjaar van de Rietveld

Ieder jaar, in de maanden voor de zomer, vliegen ze als sprinkhanen uit. Een kleine drieduizend kunstenaarsjongens en vooral -meisjes, fris opgeleid aan een van de achttien officiële kunstacademies die Nederland rijk is. Ze hebben tenminste vier jaar onderwijs achter de rug. Jaren waarin ze met hout, haar, geluid, klei, kippengaas, lappen stof, licht, steen, pixels, papier, hun lijf en allerlei soorten verf hebben geëxperimenteerd. Ze hebben geleerd hun gevoelens en gedachten in beelden om te zetten, hebben geroken aan de grote buitenwereld. Het zijn jaren geweest waarin ze hebben gefreewheeled in hun atelier, binnen de beslotenheid van de academie op hun bek zijn gegaan, plannen hebben gesmeed in de gangen, de trappenhuizen, de kantines, het dak van de school: niets was te dol, alles kon, zolang ze het maar konden uitleggen.

Nu hebben ze hun diploma op zak. Ze mogen zich ‘bachelor’ noemen. Startende kunstenaar. Eigenwijs zijn ze, eigenzinnig, authentiek, gretig, communicatief, samenwerkend, creatief, kritisch én: bomvol talent. Ze zijn klaargestoomd niet om het een werkgever naar de zin te maken, maar om de wereld zelf vorm te geven. Kijk, het gebeurt al.

Dat is het ideaal. Het ideaal zoals het omschreven wordt in schoolgidsen en instellingsplannen van kunstacademies. Het instellingsplan van de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, nog steeds de meest prestigieuze academie van Nederland, zegt het haast bijbels: ‘Na hun studie zullen de kunstenaars en vormgevers over de wereld uitwaaieren om inspirerende initiatieven te ondernemen en de samenleving met oorspronkelijke, nieuwe beelden en ideeën te verrijken. Ze zullen ondernemingen starten die het aanzien van de wereld om ons heen veranderen. Hun werken worden overal tentoongesteld, van de openbare ruimte en bedrijven tot gespecialiseerde galerieën en musea met een groot publieksbereik. Regelmatig zullen de kunstenaars naar de academie terugkeren om jongere generaties naar het kunstenaarsschap te begeleiden en hun visie op de kunsten en de maatschappij ter discussie te stellen.’

Maar de praktijk is weerbarstig. Niet alleen in de sector beeldende kunst en vormgeving, maar ook in de dans, muziek, film en theater. Veel afgestudeerde kunststudenten raken werkloos en slagen helemaal niet als kunstenaar, acteur, musicus. Ze worden niet geëngageerd door theatergezelschappen, komen door geen enkel proefspel voor een orkest. Hun composities worden nergens uitgevoerd, hun werk wordt door geen enkele galeriehouder op een eindexamententoonstelling ‘gespot’. Al snel na de diploma-uitreiking valt de afwijzing van een basisstipendium of eerste kleine subsidie op de deurmat. Onverkochte werken stapelen zich op in rommelhok, de garage en zolder van ouders en bekenden. Netwerkbezoekjes aan openingen, borrels en premières leiden tot niets. Hemelbestormende plannen dwarrelen neer op de keukentafel, waar ze blijven liggen tussen de vuile kopjes en borden. De harde werkelijkheid is deze: de wereld blijkt niet geïnteresseerd in de ‘verrijkende ideeën’ en ‘inspirerende initiatieven’ van het gros van de jonge, afgestudeerde creatieven.

Duizend bloemen

Veel vaste gegevens over waar voormalig kunststudenten na hun studie terechtkomen, zijn er niet. De academies houden pas sinds kort, en heel brokkelig, een alumni-volgsysteem bij, waarbij wordt nagebeld welke student welke prijs of subsidie krijgt, of hij tentoonstellingen heeft, in voorstellingen optreedt of op vervolgopleidingen wordt aangenomen. Maar de meeste ex-

studenten verdwijnen uit het zicht, ze worden postbode, winkeljuffrouw, telefonist voor een paar dagen in de week – baantjes waar weinig intellectueel spektakel voor is vereist, maar die ruimte bieden om

’s avonds in het atelier of elders voor de lol ‘los’ te gaan.

De enige beschikbare cijfers (en die zijn niet erg representatief) komen van de HBO-Raad. Die Raad peilt elk jaar via enquêtes in de ‘Kunstenmonitor’ wat de beroepssituatie is van afgestudeerde kunstvakstudenten, hoe tevreden men is over het genoten onderwijs, of het curriculum aansloot op de beroepspraktijk – dat soort zaken. Uit de meest recente en nog vertrouwelijke gegevens blijkt dat 17,8 procent van de ex-kunststudenten werkloos is (tegenover een gemiddelde bij hbo’ers van 5,4 procent). Ook verdienen voormalige kunststudenten – met een bruto uurloon van ¤ 10,80 – het minst van alle hbo’ers. En wat betreft de tevredenheid van ex-studenten over de voorlichting die ze hebben gekregen tijdens hun studie over de beroepspraktijk: daar scoren de voormalige kunststudenten het slechtst van alle ondervraagden.

Wat moeten we met dat ‘overschot’, roepen critici. Er zijn te veel kunstopleidingen in Nederland die met zijn allen veel te veel kunstenaars van een bedenkelijk niveau afleveren. En in de kunst gelden nu eenmaal darwinistische wetten: alleen de allerbesten overleven. Ivo van Hove, artistiek leider van Toneelgroep Amsterdam, stelde daarom vorig jaar in NRC Handelsblad voor om het aantal kunstopleidingen in Nederland drastisch te verminderen, en daarmee het aantal kunstenaars.

Nee, zeggen de pleitbezorgers van het systeem. Wie geen duizend bloemen laat bloeien, kan ook geen grote kunstenaars kweken. Of zoals de collegevoorzitter van de Rietveld Academie Tijmen van Grootheest het stelt: ‘Wat moet ik met twee supertopstudenten die ik per jaar op de Rietveld aanneem? Kan ik op die manier een bloeiende community op school vormen, een gemeenschap waarin wordt gediscussieerd, van elkaars fouten geleerd, elkaar gestimuleerd?’ Van Grootheest verwijst graag naar Jan Riezenkamp, oud-topman van OCW, die op de vraag hoeveel violisten er in Nederland moesten worden opgeleid, steevast antwoordde: ‘Twaalf miljoen. Maar wel twaalf miljoen goede.’

Vanuit het ministerie van OCW in Den Haag worden al meer dan tien jaar onderzoeken en richtlijnen op het kunstvakonderwijs afgevuurd. In 1997 schreef toenmalig staatssecretaris Aad Nuis een brief naar de Tweede Kamer, waarin hij het kunstonderwijs ‘ondoorzichtig en zeer versnipperd’ noemde. De academies én pseudo-academies boden in hun onderwijsprogramma onvoldoende aansluiting op de beroepspraktijk, waardoor een onevenredig hoog percentage kunstenaars in de bijstand raakte. Er kwam een grote onderzoekscommissie, onder leiding van Stevijn van Heusden. Kunstacademies moesten fuseren, aan belangrijke kwaliteitseisen voldoen, er kwam een systeem van visitatie en accreditatie, een onderscheid tussen ‘bachelor’ en ‘master’.

Toch is er in de praktijk niet echt veel veranderd. De aantallen kunststudenten – om maar iets te noemen – zijn niet spectaculair afgenomen. Dat kan ook niet, want datzelfde ministerie in Den Haag koppelt nog steeds de financiering van kunstacademies aan het aantal studenten dat wordt toegelaten en opgeleid. Wie minder studenten aanneemt, krijgt gewoon minder geld. Bovendien heeft Nederland in het zogeheten ‘Lissabon-akkoord’, in 2000 afgesloten door alle leden van de EU, juist afgesproken te investeren in de kenniseconomie. Als het aan minister Maria van der Hoeven van Onderwijs ligt, zal in de toekomst tenminste zestig procent van de beroepsbevolking een hbo-opleiding volgen. Het gevolg van die opdracht is volgens Bert Holvast, voorzitter van de Federatie van Kunstenaarsverenigingen, ‘een spectaculaire groei in aantallen studenten op het hbo, dus ook in het kunstonderwijs’. Holvast hamert er in zijn kantoor aan de Amsterdamse Kloveniersburgwal dan ook graag op: ‘Het is te oppervlakkig om te zeggen dat er te veel kunstenaars afstuderen.’

Waarom, is de vraag, waarom wil iemand, ondanks de moeizame toekomstperspectieven, kunstenaar worden? Wat zoeken jongens en meisjes van achttien, negentien op een kunstacademie? En: hóé laten ze zich opleiden tot kunstenaar? Is kunst een vak, kunstenaar een beroep dat je kunt leren? Of is het eerder een levensinstelling, een talent dat je bij geboorte is meegegeven en dat alleen maar wakker gekust hoeft te worden? Vrij Nederland liep de afgelopen maanden mee met een eerstejaars groep op de Rietveld Academie in Amsterdam. Klas G van het basisjaar. In dit jaar maken de studenten aan de hand van een strak onderwijsprogramma vol opdrachten kennis met alle aspecten van kunst en vormgeving.

Dat de Rietveld dit jaar een spannend en druk jaar beleeft, omdat de school zich opmaakt voor een accreditatie in april waarbij door een externe beoordelingscommissie wordt gekeken of er wel voldoende kwaliteit aanwezig is, vormt geen beletsel. ‘Kom maar kijken,’ zegt collegevoorzitter Tijmen van Grootheest van de Rietveld in zijn kantoor. Hij spreidt zijn armen. ‘Wij hebben niets te verbergen.’

Visdraad

Ben Zegers is docent sculptuur en coördinator van het basisjaar van de Rietveld. De herfstvakantie is net achter de rug. Op de A10 razen de auto’s door gordijnen van regen. De helft van de klas hoest. De les begint om kwart over negen ’s ochtends. Om kwart voor tien neemt Zegers de presentielijst door. ‘Is Sara er weer niet?’ Hij kijkt de klas rond. ‘Wie heeft iets van Sara gehoord?’

Stilte.

Mompelend maakt Zegers een aantekening. ‘Okay. Wat hebben jullie de laatste week gedaan? De opdracht was: maak iets dat hangt. Ik wil zien hóé het hangt. Verstop je constructie niet achter visdraad. Visdraad is verboden. Als toeschouwer word je niet geacht visdraad te zien, maar dat is altijd het eerste wat ik zie.’

Timo van Leeuwen (21) heeft een beetje lacherig een grote druppel van plakband opgehangen – onderaan de druppel bungelt een rolletje plakband – als een onaf statement.

‘Ik wil helemaal geen kunstenaar worden,’ zegt Timo pesterig. ‘ Maar als je dan toch naar een school moet, kun je maar het beste naar de Rietveld gaan. Die lijkt nog het minst op een school.’ Hij pulkt aan een iPod die op boxjes staat aangesloten. Muziek van The Cure schalt door het lokaal. ‘Ik ben gestopt met school vlak voor mijn eindexamen vwo, ik ben gaan reizen, heb gefotografeerd, ik maak websites voor reclamebureaus. Toen ik de eindexamenexpositie hier op school bekeek, dacht ik: moet je voor die flauwekul vier jaar op school zitten?’

‘Timo, waarom heb je een druppel gemaakt,’ onderbreekt Zegers hem. ‘Enuhhhh, kan die muziek wat zachter? Of uit?’

Zegers kijkt de klas rond: ‘Wat vinden jullie van Timo’s vorm?’

Aarzelend klinkt het: ‘Waarom heb je die rol plakband er niet afgeknipt?’

Timo: ‘Ja jeetje, dat weet ik niet, hoor. Ik ben niet iemand die met objecten van alles wil uitdrukken. Ik ben gewoon wat met vormpjes aan het pielen. Als ik naar dingen van mezelf kijk, denk ik, o, het ziet er wel leuk uit. Maar tegelijkertijd denk ik, het is allemaal bullshit.’

Zegers: ‘Je moet goed nadenken waarom je iets doet.’

Timo: ‘Maar dan relativeer ik het kapot. Ik maak van alles in de hele wereld eigenlijk iets geks of grappigs. Door dat stuk plakband onderaan die druppel te hangen, maak ik er iets van dat niet helemaal serieus te nemen is.’

Zegers: ‘Dat is een excuus. Óf je maakt een keuze en maakt iets serieus. Óf je besluit om iets grappigs te maken. Nu heb je gekozen voor een perfecte druppel. Maar je hebt het verkeerde materiaal gekozen. Daardoor eindig je nu met een stoethaspelig ding.’

Babette Voets (21) loopt ondertussen met een ladder door het lokaal. Ze zoekt nog steeds naar een gat om haar hanging sculpture aan op te hangen. Zegers geïrriteerd: ‘Babette, waarom begin je daar nu pas mee? Je bent te laat.’

Tegen Timo: ‘Al je keuzen zijn feitelijk fout.’

Roosje van Donselaar (20) heeft een stoel in de lucht gehangen. De stoel hangt ingesnoerd in witte touwen.

‘Waarom een stoel?’ vraagt Zegers.

‘Ik wilde eigenlijk een rots laten zweven,’ zegt Roosje (21). ‘Ik had er een zien liggen in een tuincentrum. Hij kostte tweehonderd euro. Dat vond ik te duur. Dus bouwde ik een wagentje en reed midden in de nacht naar het tuincentrum. Ik wilde de rots pikken, maar kreeg hem uiteindelijk niet op mijn karretje gehesen. Hij was veel te zwaar.’ Lacht. ‘Toen kwam ik op het idee van een stoel. Vroeger op school mocht ik nooit op mijn stoel wiebelen. Ik kreeg straf als ik dat deed. Nu dacht ik,’ – ze maakt een vrolijk weggooigebaar – ‘ik gooi die stoel in de lucht.’

Bob Ross-effect

Een week later geeft Liesbeth Pallesen teken- en schilderles. Het tekenlokaal op de derde verdieping is een chaos vol door elkaar staande tafels. Tegen de binnendruppelende studenten zegt Pallesen: ‘Zet die tafels omgekeerd tegen de muur. Dan kun je ze als ezel gebruiken. Anders moet je een plekje in de gang zoeken.’ Ze gaat in het midden van de klas staan: ‘Voor vandaag vroeg ik jullie om een foto van een lookalike mee te nemen en die te schilderen. Neem een groot stuk papier en een groot formaat kwast. Ik raad jullie aan om niet gewoon je tubes leeg te drukken op het papier, maar je palet te gebruiken. Knijp geen zwart uit de pot, maar werk met lagen. En geen pastel!’

Fleur Thio (26) heeft na haar middelbare school twee jaar kunstgeschiedenis gestudeerd, maar is gestopt. Daarna heeft ze gewerkt in cafés, restaurants, in de museumwinkel van het Rembrandthuis, op de cosmetica-afdeling van de Bijenkorf. Twee jaar geleden dacht ze: ik wil niet mijn hele leven in de winkel blijven staan. En de kunst trok altijd al. Ze besloot toelatingsexamen voor de Rietveld te doen. Overtuigd: ‘Ik wil dingen máken.’

Fleur trekt een keukenschort aan zodat haar kleren niet vies worden van de verf. Ze zet in snelle lijnen een portret op van een fotomodel uit de Elegance. Na een halfuurtje geconcentreerd werken, heeft ze een haast exacte kopie van het model geschilderd, de huid roze waar het roze moet zijn, de haren blond als ze blond zijn, de ogen blauw. Fleur is niet tevreden: ‘Het gaat op een lelijke pop art-poster lijken,’ zegt ze.

Pallesen loopt langs: ‘Je moet op zoek gaan naar een spannende kleur. Hoe wil je de achtergrond schilderen?’

Fleur: ‘Geel en paars. Lekker contrasterend.’

Pallesen: ‘En de mond?’

Fleur: ‘Knalrood.’

Pallesen pakt de Elegance, tuurt naar het model op de foto. ‘Kijk eens wat er gebeurt in die mond! Je moet de subtiliteit bewaren. Kijk naar die lichtplekken op die lip. Geef die ook een plaats.’

Fleur baalt: ‘Het wordt bij mij altijd saai, altijd netjes. Dat wíl ik niet. Als ik netjes had willen leren schilderen, was ik niet naar de Rietveld gegaan.’

Ze zucht, begint grof over de jukbeenderen van haar look a like te vegen. ‘Ik word hier uitgedaagd,’ zegt ze vastberaden. ‘Ik moet hier nadenken, ik word getriggerd door andere studenten. Ik heb het hier moeilijk. Maar ik wíl doorgaan.’

Pallesen loopt weer langs. ‘Het wordt een beetje een modeplaatje. Je bent te veel met je kwast aan het poetsen. Je moet even een groter bakje pakken voor je verf, en een bredere kwast gebruiken.’

Pallesen pakt een kwast en doopt die in witte verf. Ze duwt een klont in een ooghoek. ‘Je moet je verfstreken meer laten zien.’

Fleur lacht ongemakkelijk: ‘Die kleuren! Ik begrijp niet dat ik ze heb kunnen kiezen.’

Pallesen: ‘Ja. Je hebt de hoe-kan-ik-goed-schilderen-stijl toegepast op een model. Je moet veel meer durven. Nu is het gewoon een mooi meisje dat je hebt geschilderd, met een groot Bob Ross-effect.’

Fleur blijft onaangedaan: ‘Ik ga volgend jaar niet autonome kunst kiezen, denk ik. De hele tijd dat geworstel met jezelf.’

Kippengaas

‘Nee!’ Collegevoorzitter Tijmen van Grootheest is beslist. Niet iedereen die aan de Rietveld studeert hoeft ook kunstenaar te worden. ‘Het kunstonderwijs zie ik als een van de vele wegen die er bestaan om invulling aan je leven te geven. Wij begeleiden hier mensen die later niet per se kunstenaar hoeven te worden. Dat vraag je toch ook niet van iemand die theologie studeert of economie. Neem Sybolt Noorda (voormalig voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit van Amsterdam – red): die man heeft theologie gestudeerd. Heeft hij daar ooit veel mee gedaan?’

Docent Sculptuur Ben Zegers schopt een krukje door het klaslokaal. ‘Dit,’ zegt hij tegen Simon Marshall (21), ‘is een driedimensionaal object.’ Simon komt uit de buurt van Frankfurt, hij woont op een piepklein kamertje in Buitenveldert, zijn ouders en vrienden ziet hij een paar keer per jaar. Aan eenzaamheid, zegt hij, is hij gewend. Simon spreekt goed Engels, maar soms begrijpt hij niet wat Zegers bedoelt. ‘Wat bijvoorbeeld is een ding in de ruimte?’ Is een performance van Bruce Nauman een ding in de ruimte?

‘Kom op nou,’ zegt Zegers. ‘Zo kunnen we wel door blijven gaan. Een ding in de ruimte is een ding dat je onder je arm kunt meenemen. We zijn hier met sculptuur bezig, met de mogelijkheden en de begrenzingen van dat vak.’

Later, in de pauze, trekt Zegers op het bordes van de Rietveld aan een sigaret. ‘Je begint soms bij nul,’ zegt hij. ‘Uitleggen wat het verschil is tussen een galerie en een museum. Waar Boijmans Van Beuningen ligt, wat het Kröller-Müller is. Maar ook uitleggen hoe ze moeten organiseren. Dat als ze een opdracht met kippengaas krijgen, dat ze dan niet nog op de ochtend van de les dat gaas moeten kopen, maar dat hun materiaal er moet zíjn. Dat het goedkoper is als ze met zijn allen een emmer behanglijm kopen en latex. En verder: vrágen, eindeloos veel vrágen waarom ze dingen doen zoals ze ze doen. Waarom hang je je beeld zo hoog op, waarom niet lager, waarom bevestig je het zus en niet zo. Je probeert mensen te leren kijken op een manier die niet vanzelfsprekend is. En over kunst hebben we het niet. Kunst is iets dat hier nog niet bestaat.’

Karien Wielenga sluit zich bij Zegers aan. Wielenga coördineert de vooropleiding op de Rietveld. ‘Zo’n basisjaar,’ zegt ze, ‘is als je eerste bustocht met je eerste bandje. Alles ontdek je in dat jaar. Alles mag en bruist en gáát ook. Er is nog geen stagnatie. Je moet niet nadenken maar kijken, en doen.’

Zegers: ‘Inderdaad. En als het goed is, staat er aan het eind van dat eerste jaar een compleet ander persoon voor je, iemand die zijn eigen vooroordelen onder ogen ziet. Dat eist volledig commitment.’

Met je billen bloot

Aan commitment ontbreekt het niet bij de meeste eerstejaars. Gemiddeld zijn de studenten zes dagen in de week, van tien uur ’s ochtends tot tien uur ’s avonds, met school bezig. Ze omschrijven het zelf als ‘keihard’ werken, met opdrachten die niet lukken, ideeën die niet willen komen, maar wel móéten komen. Wie een werk mislukt vindt en vernietigt, krijgt op zijn kop. Ook mislukte dingen moet je laten zien, is het adagium. Voor de hele klas, met je billen bloot. De meeste studenten hebben op zondag een baantje – in een café, een schoenenwinkel, een sieradenzaak. Met dat geld kunnen ze een wintertrui kopen, een camera, of goede verf.

‘Wat aanmodderen’ – dat verwachtten de meeste studenten van het eerste jaar op de Rietveld. Maar: ‘Ik werk hier veel harder dan ik ooit voor mijn studie antropologie heb gedaan,’ zegt Linde Keja (26). ‘Ik heb de complexiteit van kunst heel erg onderschat. Je moet er echt vet veel over nadenken, anders lukt het niet.’ Babette zegt: ‘De afgelopen vier maanden lijken wel jaren.’

De weken voor de kerstbeoordeling loopt de spanning behoorlijk op. Sommige studenten zijn koortsachtig bezig met het inhalen van opdrachten die ze in de loop der maanden niet hebben afgekregen. De een moet nog een ultiem liefdesgeschiedenisje in elkaar flansen voor mixed media. De ander worstelt met de opdrachten voor sculptuur. Weer een ander kan met de tekenopdrachten van Liesbeth Pallesen geen kant op.

Fleur Thio doet het weekeinde voorafgaand aan de beoordeling op 18 december ‘helemaal niks’. ‘Ik heb gewoon alles af – daar word ík zenuwachtig van. Is het wel goed genoeg wat ik maak? Moet ik nog dingen verbeteren?’ Ze wrijft in haar handen. ‘Ik ben maar schetsjes gaan maken van de inrichting van mijn tentoonstelling.’ In het achterste lokaal op de derde verdieping heeft ze inmiddels al haar werk van de afgelopen vier maanden keurig uitgestald. De beoordelingscommissie komt binnen, maakt aantekeningen, stelt af en toe een vraag.

Manel Esparbé i Gasca, docent mixed media en mentor, stelt Fleur gerust. ‘Je hebt deze eerste periode goed gebruikt. Je hebt een ongelooflijke nuchterheid om naar dingen te kijken. Daarmee haal je jezelf soms omlaag – en dat is echt niet nodig.’

Ben Zegers: ‘De laatste keer dat we elkaar spraken, ging het over onzekerheid. Als ik zie wat je nu laat zien, denk ik dat dat niet nodig is. Het is soms nog wat braafjes, maar dat gaat wel over.’

Joke Brakman, docent vormgeving: ‘Ondanks je onzekerheid ga je toch door. Dat vind ik heel goed.’ Fleur krijgt een uitstekende beoordeling.

Ook Timo heeft zijn werk klaar liggen in het klaslokaal. ‘Je hebt moeite met concentratie,’ valt docent vormgeven Joke Brakman met de deur in huis.

‘Jajajaja, ik sla dan aan het prutsen…’ zegt Timo.

‘Als je er goed induikt, gaat het goed,’ onderbreekt Brakman hem. ‘Maar je bent ontzéttend afgeleid in de klas. Daar moet je echt wat aan doen. Ik vind: er gaat te veel niet.’

Manel Esparbé i Gasca sust: ‘Je hebt hard gewerkt, vind ik. Je hebt mooie dingen gemaakt. In het begin had ik erg veel reserves. Jij was het meneertje dat alles wel wist. Maar de laatste tijd stel je je open op, en kwetsbaar. Je leert dingen. Ik zie je groeien.’

Ben Zegers aarzelt: ‘Ik ben niet onverdeeld enthousiast over jou. Het zit er wel in, maar ik ga je hard aanpakken.’ Toch krijgt Timo een voldoende beoordeling.

Babette is echt een tekenaar en schilder. ‘Ik kan niet stoppen als ik achter de ezel sta,’ zegt ze. ‘ Ik vind het bijna zonde van mijn tijd om even afstand van de ezel te nemen en naar mijn werk te kijken – dan rén ik zo snel mogelijk weer terug. Ik wíl het goed doen.’ De schilderijen en tekeningen die ze bij Liesbeth Pallesen maakt, springen er dan ook uit qua energie, kleurgebruik en compositie. Pallesen is opgetogen over haar.

Maar van de andere docenten krijgt ze ervan langs. Manel Esparbé i Gasca bekijkt een paar filmpjes en zegt: ‘Ik vind dat je een tijdlang een enorme drab hebt gemaakt.’ Hij pakt een gele cirkel op met daarop de tekst ‘Focus on the donut and not upon the hole.’ ‘Come on, dit vind ik dus niks. Jij moet ergens in dat moeras van dingen veel meer van jezelf laten zien. Je beschermt jezelf met artistiek gewauwel.’

‘Je bent onzichtbaar,’ vult Joke Brakman aan. ‘Als ik jou iets vraag in de klas, kijk je me met zo’n groot vraagteken boven je hoofd aan. De inzet en begeestering ontbreken bij jou. Ik moet achter jou aanlopen om een discussie over je werk aan te gaan. Terwijl het andersom zou moeten.’

Ben Zegers: ‘Ik vroeg de studenten om iets op papier te zetten over beeldhouwkunst. Van jou krijg ik een zootje krabbels waar ik geen bal van snap. Je bent een twijfelgeval, alsof je geen grip hebt op je eigen werk.’

Babette luistert naar wat er gezegd wordt, knikt, vraagt: ‘Maar wat vinden jullie van het eindresultaat?’

Joke Brakman: ‘Daar gaat het nu niet om. Het gaat om het werkproces. Dat is het belangrijkste in het basisjaar.’

Een paar dagen na de beoordeling zit Fleur in een café langs de Amstel. Ze is opgetogen over de positieve reacties. ‘Ik ga in de kerstvakantie wel wat schilderen, maar ik heb niet het gevoel: ik móét. Ik heb heel lang zonder het maken van kunst gekund. Dat is jammer, hè? Ik zie die drang wel bij anderen. Maar dat heb ik dus niet.’

In oktober was Fleur met het hele basisjaar in Londen. Ze bezochten onder andere Tate Modern. ‘Nee,’ zegt ze twijfelend, ‘ik heb nooit het idee als ik in zo’n museum loop: hier kom ik ooit ook te hangen. Bedenk wel: ik was in het begin van het jaar nog bang dat ik bleef zitten. Als ik naar mijn klasgenoten keek, dacht ik alleen maar, zij zijn veel verder dan ik. Maar de docenten vonden dat uiteindelijk meevallen. Ik dacht dat het op de Rietveld allemaal heel groot en schokkend moest zijn – maar dat hoeft dus niet. Als ik maar op mezelf vertrouw, komt het wel goed.’

Babette hangt boven een stuk appeltaart met slagroom. De beoordeling stelde haar teleur, maar ook weer niet. ‘Het belangrijkste van het basisjaar? Dat is toch je werk?’ Babette laat zich niet uit het veld slaan door een slechte beoordeling. Ze heeft grote plannen, maar niet per se op de Rietveld. Ze wil volgend jaar naar een kunstacademie in Londen. Over een internationale carrière in de beeldende kunst droomt ze oprecht. ‘In Tate Modern zag ik schilderijen aan de muur hangen die zo slecht waren, dat ik er helemaal vrolijk van werd. Ik dacht: dat kan ik beter! Wacht maar af.’

De Rietveld breidt uit

Onderwijsjaar 2006-2007

Aantal studenten 922, waarvan 157 in het Basisjaar

Aantal afgestudeerden in 2006 187

Jaarlijks melden zich 1000 studenten aan bij de Rietveld. Na een voorbereidend gesprek doet 40 procent daarvan toelatingsexamen. Van deze 40 procent wordt 60 procent aangenomen.

Kosten bachelorstudent

7000 euro (ter vergelijking: een student aan een werkplaats als de Rijksakademie kost 30.000-45.000 euro per jaar)

Op de Rietveld lopen dit studiejaar 51 nationaliteiten rond. De helft van de studenten komt uit het buitenland.

Komend jaar breidt de Rietveld uit. In Paramaribo is met hulp van de gemeente Amsterdam en de Nederlandse ambassade op 9 januari officieel een vooropleiding geopend, waar ieder jaar twee groepen van vijftien studenten door vier Rietvelddocenten worden opgeleid. Van deze studenten stromen naar verwachting twaalf door naar de Rietveld. Het project is aangegaan voor vier jaar.

Er zijn plannen voor een verdere uitbreiding van de Rietveld op eigen terrein: een gebouw van 6000 vierkante meter met een ondergrondse parkeergarage. In de zomer van 2007 valt hierover het definitieve besluit. Het gebouw wordt opgeleverd in 2009/2010. Dit ‘masterplan’ moet een verzamelplaats worden van dependances van nationale en internationale topopleidingen in de beeldende kunst en vormgeving.

Gerelateerd