Bericht uit de Republiek
Er plaste een mevrouw op het toneel. Zo op het podium van de Stadsschouwburg in Amster­dam. Voor een volle zaal. Geschokt? Ik vond het wel een beetje vies dat er geen wc-papier was. Maar ik was gewaarschuwd bij de voorbeschouwing van Tragedy of a Friendship, de voorstelling die Jan Fabre maakte over Nietzsche en Wagner. Dat plassen, dat was nog niks.
Even eerder kon de inleider van het Holland Festival de hakken niet op de grond houden in de Koninklijke Foyer. De frêle Vlaming sprak: ‘Als straks de geslachtsdelen van een vrouw langdurig gestimuleerd worden, dan is dit om platte seksualiteit te simuleren.’
Haast op zijn tenen vertelde hij dat we ‘evocaties’ van opera’s gingen zien. Bijvoorbeeld van Das Liebesverbot. ‘Dat verbod zal ontstaan in een gewelddadige seksualiteit en sado-masochisme. Wat Jan Fabre expliciet zal tonen.’ De luisteraars keken alsof dit de normaalste zaak van de wereld was.
‘Het is echt zweet dat van hun hijgende lichamen afdruipt. Het zweet van die ledematen alsof zij écht copuleren.’
Wilde ik wel zien.
‘Geen rationele betekenissen, geen narratie, geen identificatiemogelijkheden met personages die een conflict aangaan. Alles is context- en geschiedenisloos.’
Alarm! Wetenschappelijk onderzoek, zei hij, had ‘fenomenologisch én neurologisch’ aangetoond dat als mensen uit hun comfortzone worden gehaald en geïrriteerd raken, ze daarna openstaan om gefascineerd te raken. ‘Fabre gaat heel heftige lichamelijke beelden tonen en u gaat daardoor geprikkeld raken, zo wordt u door de ervaring verlost en vormt u een nieuw bewustzijn waarbij de geest en het animale verzoend raken.’ Ik kon nog weg. Ik ging toch.
Ik zat op rij drie, precies in het midden.
De mevrouw plaste een kaars uit, een van de kaarsen waarmee zij en andere spelers hun geslachtsdelen verhitten. Een toeschouwer liep weg. Ik bleef en zag geweldige tableaux vivants, wilde dansers in wier waanzinnige bewegingen paniek en wanhoop werden uitgedrukt. Een worsteling met onbestemdheid. Mooie mensen vochten met soms seksuele, soms doelloze kracht. Er was mooie diepe zang, er waren scherpe regels.
Soms was het Monty Python met nepharnassen en nepzwaarden. Soms was het vreselijk, zoals het gekrijs van de blote vrouw die werd verkracht. Eindelijk klaar, haalde een van de verkrachters een zwaard over haar rug, sneed er een stuk vel af en dwong haar het op te eten. Heel naar. Maar braaf bleef ik zitten. De inleider had immers gezegd dat ik geïrriteerd móést raken.
Echte waardering kwam na de voorstelling. Ik las de gezongen teksten, geselecteerd en geschreven door Stefan Hertmans. En diens inleiding
‘Lang voor hij met Wagner bevriend raakte, stelde Nietzsche al dat hij moeite had met de totale overgave die deze muziek van hem eiste; zijn verstand en zijn emotie kwamen erdoor in conflict met elkaar.’
Hertmans vindt dat onvoorwaardelijke Wag­nerianen niet diep geraakt kunnen worden. Ze missen dit pijnlijke conflict.
Mmm, herkenbaar. Ik ben nu zelfs benieuwd geworden naar de achtenhalf uur durende theatermarathon die Fabre herpakt heeft en in september in Amster­dam en in november in Groningen gaat opvoeren.
sander.pleij@vn.nl

Gerelateerd