<div class="lead">
Waarom passen we het Duitse model niet toe op de AOW-leeftijd. Max van Weezel ziet het wel zitten: dan hoeft het kabinet niet langer te worstelen met de kloof tussen bouwvakkers en hoogleraren.
</div>
Bij Buitenhof debatteerden twee vrouwelijke economen, de Amsterdamse hoogleraar Barbara Baarsma en Marieke Blom van ING, over Prinsjesdag. Het tweede kabinet-Rutte had volgens hen niet alles even slim aangepakt. Er was te veel bezuinigd en dat had 200.000 tot 300.000 banen gekost, zei Blom. Maar over één ding waren de dames het eens: het kabinet had er goed aan gedaan de AOW-leeftijd te verhogen. Dat had Nederland (met een lelijk woord) ‘vergrijzingsbestendig’ gemaakt.
Met de verkiezingen in zicht zijn een aantal politieke partijen het niet met Baarsma en Blom eens: seniorenpartij 50-Plus wil de verhoging van de AOW-leeftijd van 65 naar 67 terugdraaien, want volgens Henk Krol is het enige effect van die maatregel dat nu meer babyboomers werkloos zijn. Bijval voor Krol kwam van de PVV, die op het gebied van de pensioengerechtigde leeftijd geen vlekkeloos verleden heeft. De verkiezingscampagne van 2010 ging Wilders in met de belofte: AOW krijg je op je vijfenzestigste verjaardag, dat is voor een breekpunt. Meteen nadat de verkiezingen waren gehouden, trok hij die plechtige belofte weer in: een minderheidskabinet van VVD en CDA steunen was hem meer waard. Maar nu prijkt het programmapunt ‘AOW weer op 65 jaar’ hoog op het A4’tje dat bij de PVV doorgaat voor verkiezingsmanifest. De SP is iets genuanceerder: de socialisten zijn tegen verdere verhoging van de AOW-leeftijd. Met andere woorden: 67 mag maar het moet geen 70 of 72 worden. Volgens de regeringspartijen is dat niet uitgesloten want die koppelen de AOW-leeftijd aan de stijgende levensverwachting. Al met al lijkt de pensioengerechtigde leeftijd net zo’n campagne-issue te worden als de bezuinigingen op de zorg, de immigratie en het koesteren van de Nederlandse identiteit. Het is bovendien een van de onderwerpen die hoger en lager opgeleiden ernstig verdeeld houdt: academici en professionals willen het liefst doorwerken tot ze erbij neervallen, voor bouwvakkers en stratenmakers die al sinds hun tienerjaren aan het werk zijn ligt dat heel anders.
<q class="pull-left">Kon je het metselaars of buschauffeurs wel aandoen om hen tot hun zevenenzestigste door te laten ploeteren?</q>
Is er wat voor het terugdraaien van de verhoging van de AOW-leeftijd te zeggen? Voor sommige beroepsgroepen zeker. Sinds het begin van de discussie erover wist politiek Den Haag dat het om een ongenuanceerde maatregel ging. Moest er geen uitzondering worden gemaakt voor mensen met zware beroepen? Kon je het metselaars of buschauffeurs wel aandoen om hen tot hun zevenenzestigste door te laten ploeteren? In 2009 brak het vierde kabinet-Balkenende zich al het hoofd over die vraag. Probleem was dat de vakbonden betoogden dat er ook beroepsgroepen waren die misschien geen fysiek zwaar bestaan hadden maar wel mentaal: docenten en verpleegsters bijvoorbeeld. De groep die moest worden uitgezonderd dreigde zo omvangrijk te worden dat het kabinet het te ingewikkeld vond worden. CDA, PvdA en ChristenUnie besloten de AOW-leeftijd over de hele linie te verhogen, maar de uitwerking over te laten aan de sociale partners.
Na veel gesoebat werd in 2011 (het vierde kabinet-Balkenende was inmiddels alweer een jaar van het toneel verdwenen) een Pensioenakkoord bereikt: in 2020 ging de AOW-leeftijd omhoog naar 66, in 2025 naar 67 jaar. Wat inhield dat iedereen boven de vijfenvijftig werd ontzien. Henk Kamp, minister van Sociale Zaken in het eerste kabinet-Rutte, wist zich te verzekeren van de steun van toenmalig PvdA-leider Job Cohen. Het Pensioenakkoord werd overigens nooit uitgevoerd. Voorjaar 2012 viel het minderheidskabinet met gedoogsteun van de PVV en leidden onderhandelingen met Alexander Pechtold van D66, Jolande Sap van GroenLinks en Arie Slob van de ChristenUnie tot een veel drastischer regeling: de AOW-leeftijd ging met ingang van 2013 stapsgewijs omhoog naar zesenzestig jaar in 2019 en zevenenzestig in 2023. Ook de babyboomers werden nu door de maatregel getroffen. Inclusief metselaars, buschauffeurs, verpleegsters en uitgebluste docenten. Hoewel de PvdA er eigenlijk heel anders over dacht, scherpte het tweede kabinet-Rutte de regels nog verder aan: zesenzestig jaar in 2018, zevenenzestig in 2021. Het verschil tussen zware en lichte beroepen waar zo lang over was gepraat was intussen uit het zicht verdwenen.
De AOW-leeftijd weer verlagen naar 65 is een dure grap. Het zou Nederland ook een stuk minder ‘vergrijzingsbestendig’ maken. Maar er valt veel voor te zeggen alsnog zware en lichte beroepen van elkaar te onderscheiden. In Duitsland hebben ze daar een oplossing voor gevonden. Ook daar werd de pensioengerechtigde leeftijd aanvankelijk naar 67 jaar verhoogd maar de Grote Coalitie van Angela Merkel en SPD-leider Sigmar Gabriel bracht een subtiele verandering aan: bij de oosterburen geldt nu dat je vijfenveertig jaar moet hebben gewerkt om in aanmerking voor Rente te komen. Daardoor kan een bouwvakker die op zijn achttiende is gaan werken op zijn drieënzestigste met pensioen terwijl een hoogleraar die pas na zijn studie een aanstelling aan de universiteit kreeg tot zijn zevenenzestigste moet wachten.
Als het Duitsland is gelukt zo’n eerlijke regeling te treffen, waarom doen wij dat dan niet?

Gerelateerd