<div class="lead">
Het lukt de FNV maar niet om zowel de traditionele werknemers als de zzp&#8217;ers te vriend te houden. Dat kan de vakbond wel eens duur komen te staan.
</div>
Waar maak je nog mee dat achter elkaar ‘Working Class Hero’ van John Lennon en het ‘Solidariteitslied’ van Bertolt Brecht en Hanns Eisler ten gehore worden gebracht? Het gebeurde vlak voor de zomervakantie bij de opening van het nieuwe FNV-gebouw langs de snelweg bij Utrecht. Vanwege de feestelijke gelegenheid waren buiten kraampjes opgesteld met bier, wijn, saté en Indiase hapjes. En er trad dus een heus strijdkoor op want de grootste vakcentrale is trots op het devies: ‘Voorwaarts en niet vergeten.’ Uitkijkend over de A2 maakten de nieuwe FNV-voorzitter Han Busker en zijn medebestuursleden een assertieve indruk. Jammer dat trouwe bondgenoot PvdA bij de verkiezingen zo veel zetels had verloren. Alle hoop was nu gericht op new kid on the block Jesse Klaver (die even later wegliep van de onderhandelingstafel). Maar ook als een rechts-christelijke coalitie zou worden gevormd, kon die in dit versnipperde politieke landschap met geen mogelijkheid om de sociale partners heen. CDA en ChristenUnie zouden zonder twijfel op het belang van goede relaties met de polder wijzen. En mocht Rutte III toch keihard rechts beleid gaan voeren, dan ging de beuk erin! Dan konden ze zich in Den Haag voorbereiden op een hete herfst. Het klonk strijdlustig.
Maar kan de vakbeweging dat waarmaken? Ik weet het nog zo net niet. Een paar weken daarvoor was ik in sportcentrum Papendal waar de FNV congresseerde. Voor een vakcentrale die een grootscheepse reorganisatie achter de rug heeft om dichter bij de mensen op de werkvloer te komen, werd opvallend vaak het woord gevoerd door vertegenwoordigers van twee secties: FNV Uitkeringsgerechtigden en FNV Senioren. In Papendal maakte de FNV een weinig vitale indruk.
<q class="pull-left">Dé tikkende tijdbom onder de FNV is de tegenstelling werknemers-zzp&#8217;ers.</q>In De vuist van de vakbond schetst NRC-collega Menno Tamminga een even welwillend als alarmerend portret van de FNV. Hij schrijft met enige waardering over nieuwe initiatieven als organising op zijn Amerikaans en de cao-politie die de arbeidsomstandigheden in bedrijven controleert. Maar hij staat ook stil bij de peilloos diepe crisis die volgde op het pensioenakkoord dat FNV-voorzitter Agnes Jongerius met Bernard Wientjes van de werkgevers sloot en het bittere gevecht tussen de PvdA en de SP om de macht binnen de vakcentrale. Het meest dodelijk is de constatering: ‘Het aantal vakbondsleden als percentage van de werkende bevolking daalt en daalt.’ Als die ontwikkeling zich voortzet, kan de vakbond dan nog een vuist maken? Of alleen een machteloos vuistje?
Dé tikkende tijdbom onder de FNV is de groeiende tegenstelling tussen werknemers met een vast contract en zzp’ers die binnen organisaties als de Nederlandse Vereniging van Journalisten en kappersbond FNV Mooi snel in aantal toenemen. Toen FNV-voorzitter Ton Heerts zich in 2015 voor afschaffing van de belastingaftrek voor zelfstandigen uitsprak, leidde dat bijna tot een schisma. Een paar weken geleden dreigde een opstand onder de zzp’ers omdat cao-coördinator Mariëtte Patijn pleitte voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. Wat was dat voor betuttelende houding van Patijn? De FNV lijkt er niet in te slagen traditionele werknemers én zzp’ers te vriend te houden. Als de vakcentrale niet uitkijkt, vluchten de zelfstandigen in de armen van Hans de Boer (‘De zzp’er is de belangrijkste innovatie van de afgelopen tien jaar’) en Halbe Zijlstra (‘De zzp’er is niet het probleem, maar de oplossing’).

Max van Weezel