De staatsgreep in Zimbabwe mag geen staatsgreep heten, aldus het leger. Maar dat is het natuurlijk wel. Misschien krijgt president Robert Mugabe (93) de kans zijn tijd uit te zitten, als ceremonieel staatshoofd. Maar dan moet hij sterk inbinden, stelt Zimbabwekenner Marnix de Bruyne.
Majoor-generaal Sibusiso Moyo, hoofd van logistiek in het Zimbabwaanse leger zei het prachtig, vanmorgen: President Robert Mugabe en zijn familie zijn veilig en gezond, en er is vooral geen sprake van een staatsgreep in Zimbabwe. Het leger treedt slechts op tegen ‘criminele elementen’ rond Mugabe, die &#8216;sociaal, economisch en politiek leed veroorzaken&#8217;, voegde hij toe op de staatszender, die de militairen vannacht hadden overgenomen.
Het leger wil slechts een eind maken aan de &#8216;gedegenereerde politieke, sociale en economische situatie&#8217;, vervolgde hij. En als dat eenmaal gebeurd was, zou de situatie weer ‘normaal’ kunnen worden. Niet onbelangrijk: hij bleef Mugabe aanspreken als opperbevelhebber van het leger.
De staatsgreep-met-tegenzin werd maandag indirect al aangekondigd met nooit eerder vertoonde kritiek vanuit het leger op regeringspartij Zanu-PF. Generaal Constantino Chiwenga liet weten dat er een eind moest komen aan de zuiveringen in de partij, die duidelijk gericht zijn tegen partijleden met een achtergrond in de bevrijdingsstrijd. Hij benadrukte dat als het erom gaat onze revolutie te beschermen, het leger niet zou aarzelen stappen te nemen.
Te ver gegaan 
Het was een duidelijke waarschuwing dat Robert Mugabe, die sinds de onafhankelijkheid in 1980 de onvoorwaardelijke steun had van het leger, te ver was gegaan door een week eerder vicepresident Emmerson Mnangagwa (75) te ontslaan. Een houwdegen en voormalig hoofd van de geheime dienst, die altijd de steun had gehad van het leger.
Ook maakte Chiwenga maandag duidelijk dat Grace Mugabe, de vrouw van de president, niet als vicepresident of mogelijke opvolger geaccepteerd wordt door het leger. Grace Mugabe, voormalige secretaresse van Mugabe is met haar 52 jaar ruim veertig jaar jonger dan haar man. Ze is niet alleen te jong om aan de vrijheidsstrijd te hebben deelgenomen, ze heeft zich ook ontpopt als rivaal van Mnangagwa. Ook wordt ze gesteund door een factie binnen de partij, waarin zich enkele belangrijke ministers bevinden.
<q class="pull-left">We gaan niet werkloos toekijken terwijl een wettig gekozen regering wordt bedreigd</q>
Bij Zanu-PF kwam de waarschuwing duidelijk niet over. De minister van Informatie, Simon Khaya Moyo, sprak dinsdag van een schandelijke schending van de professionele standaard van het leger en van de &#8216;in de oorlog opgebouwde reputatie als hooggeplaatste vrijheidsstrijder&#8217; van Chiwenga. De leider van de jeugdliga, Kudzai Chipanga: &#8216;We gaan niet werkloos toekijken terwijl een wettig gekozen regering wordt bedreigd’. Ook zei hij dat de Zanu-jongeren bereid waren te sterven voor Mugabe. Met als gevolg de aangekondigde stappen van het leger: de overname van de staatszender, de feitelijke arrestatie van Mugabe, en pantserwagens bij het parlement.
Arrestaties 
Tegen tien uur vanmorgen werd de arrestatie van het hoofd van de jeugdliga van regeringspartij Zanu-PF bekend, kennelijk een van de eerste criminele elementen rond Mugabe die het leger aanpakte. Ook de minister van Financiën, Ignatius Chombo, zou zijn opgepakt. Hij is lid van de zogeheten ‘Generatie 40’-factie, die Grace Mugabe steunde.
Trevor Ncube, eigenaar van de Zuid-Afrikaanse Mail &amp; Guardian en twee onafhankelijke weekbladen en een dagblad in Zimbabwe, twitterde vanmorgen zeker te weten dat ook Albert Ngulube, onderdirecteur van de geheime dienst CIO was gearresteerd. Eerder sprak hij van geruchten dat de ministers Jonathan Moyo and Saviour Kasukuwere gevlucht waren of ook opgepakt.
Optrekken met de MDC 
Tegen woensdagmiddag was nog onduidelijk hoe het verder zou gaan. Als het leger verenigd is achter de coupplegers, kan het dat Mugabe eieren voor zijn geld kiest en zijn vrouw laat vallen. Wellicht kan hij dan een ceremoniële rol blijven vervullen als staatshoofd – in elk geval tot het belangrijke Zanu-PF congres van december. Als dat nog doorgaat. Maar waarschijnlijker is dat hij aftreedt en dat Mnangagwa, die na zijn ontslag het land uit vluchtte, weer terugkomt.
Al eerder waren er speculaties dat Mnangagwa samen met de grootste oppositiepartij zou optrekken om een eind te maken aan de invloed van Grace Mugabe. Volgens de leider van de invloedrijke organisatie van oorlogsveteranen, Chris Mutsvanga, zou de MDC (Movement For Democratic Change) zich achter Mnangagwa scharen die dan de nieuwe president zou worden, zei hij vorige week in Johannesburg.
Hand overspeeld 
Zeker is dat Mugabe met het ontslag van Mnangagwa voor het eerst van zijn leven zijn hand heeft overspeeld. De ‘krokodil’, zoals de voormalige vicepresident wel wordt genoemd, is hem altijd trouw gebleven. Tijdens de guerrillastrijd tegen het blanke minderheidsbewind van Ian Smith, en daarna als minister, van 1980 tot 2000 en van 2005 tot vorige week. In 2014 werd hij benoemd tot vicepresident, nadat zijn rivaal, vicepresident Joice Mujuru, was ontslagen – een zuivering waar het leger destijds overigens geen enkel bezwaar tegen maakte. Een zuivering bovendien, die de actieve steun genoot van Grace Mugabe, die toen nog op de hand van Mnangagwa was.
Maar eenmaal gevlucht naar Zuid-Afrika, vorige week, haalde hij uit naar Mugabe en zijn vrouw, die niet moesten denken dat Zimbabwe hun persoonlijk eigendom was. ‘Misschien was Mugabes grootste fout dat hij vergat waaraan hij zijn macht te danken heeft’, blogde Alex Magaisa vanmorgen, hoogleraar rechten en voormalig adviseur van MDC-leider Morgan Tsvangirai. ‘Niet het volk hield hem aan de macht, maar het leger waarop hij in nood altijd kon bouwen. Zijn presidentschap verkreeg hij door de loop van een geweer en nu is hij geneutraliseerd door de loop van een geweer.’

Gerelateerd