<div class="wpg-element paragraph">
Nep, echt, publiek en privé zijn in de jaren nul steeds meer door elkaar gaan lopen. Je hoeft niks te kunnen, als je jezelf maar laat zien zoals je ‘echt’ bent.
Big Brother, Idols, YouTube, Hyves, GeenStijl, World of Warcraft, Grand Theft Auto, de Toppers, Crocs, Uggs, naaktfoto&#8217;s van Manon Thomas, Pim Fortuyn, Geert Wilders, de Senseo, kut-Marokkanen, Ali B, Spinvis, Jan Smit, Frans Bauer, Spuiten en slikken, BNN, SpongeBob, Pixar, Lord of the Rings, Boer zoekt vrouw, prosecco, botox, iPod, iPhone, Harry Potter, Kluun, Heleen van Rooyen, Marlies Dekkers, LINDA. en nog een keer Gerard Joling.
Probeer er maar een lijn in te ontdekken. Het heeft iets astrologisch. Kijk naar de sterren en je ziet beren, boogschutters en vissen. Zet wat fenomenen van de afgelopen jaren op een rijtje en er verschijnen verbanden die er misschien helemaal niet zijn.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Maar stel dat iemand tien jaar in coma heeft gelegen en vandaag wakker wordt, en je moet hem uitleggen hoe het mogelijk is dat Gerard Joling en Jan Smit grote sterren zijn en waarom iedereen zulke boze dingen schrijft op internet, dan ontkom je er niet aan iets te vertellen over reality-tv, sociale netwerksites en hoe privé en publiek steeds minder van elkaar gescheiden zijn.
Drama! Er zijn weinig decennia te verzinnen waarin de Nederlandse populaire cultuur meer invloed had dan dit eerste decennium van de eenentwintigste eeuw. Het moment dat iedereen in 1999 doorkreeg dat Big Brother in Nederland een groot succes was, kun je wat dat betreft zien als het begin van de jaren nul. Lampjes gingen branden in de hoofden van slimme producers en managers, zoals Simon Fuller, de manager van de Spice Girls.
Hij vond waarschijnlijk al langer dat het gedoe rond audities voor de Spice Girls veel interessanter was dan hun optredens op de wereldpodia. Het gehuil en gejuich rond die audities, dat was drama! In 2001 werd de eerste aflevering van Pop Idol uitgezonden. Openbare audities van jonge zangers en zangeressen met het publiek als extra jurylid en camera&#8217;s die ook tijdens de repetities en het gevloek van een teleurgestelde deelnemer doordraaiden. De formule was een enorm succes, ging de hele wereld over en kreeg varianten in elke denkbare vorm.
</div>
<div class="wpg-element paragraph-quote">
<blockquote>
&#8211; X-factor: boeren, dubbelzinnige grappen maken en gieren van het lachen.
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Een andere slimme manager die dit decennium kleur gaf, was Sharon Osbourne. Zij is de vrouw van Ozzy, maar vooral ook een gehaaide zakenvrouw die in 2000 &#8216;om medische redenen&#8217; stopte als manager van de Smashing Pumpkins omdat ze &#8216;ziek&#8217; werd van de kop van zanger Billy Corgan. Sharon had een beter idee: een realityshow rond Ozzy. Nu is niet meer voor te stellen hoe lacherig daar negen jaar geleden op gereageerd werd. De aan lager wal geraakte Prince Of Darkness die ooit koppen van levende vleermuizen afbeet, zette mopperend de vuilniszakken buiten. Maar Ozzy werd een cultheld. Achter in een limousine pakte hij een van zijn hondjes bij het achterwerk, rook eraan en sprak met pretoogjes: &#8216;The smell of succes.&#8217;
Klittenlikken Diezelfde twinkeling zie je tegenwoordig in de ogen van Gerard Joling. In de jaren negentig was hij een ex-playbackshowartiest die alleen nog optrad op bedrijfsfeesten. Soms hoorde je iemand zeggen dat je backstage wél met hem kon lachen. &#8216;Dan zegt-ie: &#8220;Na de soundcheck een wedstrijdje klittenlikken bij de uitgang.&#8221;&#8216; Je kon het je niet voorstellen. Nu weet iedereen dat Gerard Joling inderdaad dat soort dingen roept als hij niet op het podium staat. Met dank aan de realityshow Joling en Gordon over de vloer is hij nu een echte Hollandse A-list celebrity.
Niet omdat hij nu zo veel beter is gaan zingen of omdat hij zo&#8217;n fantastische presentator is, maar omdat het in de jaren nul even belangrijk is wat je naast en achter het podium doet als op het podium. De scheet die hij voor een miljoenenpubliek liet in het gezicht van Gordon is een van de beste carrièremoves uit zijn loopbaan geweest. Je zou het zijn X-factor kunnen noemen. Boeren, dubbelzinnige grappen maken en gieren van het lachen.
Zelden was het belangrijker voor een artiest om in het dagelijks leven ook leuk, grappig en vooral authentiek te zijn. Veel van de populaire artiesten van dit moment hebben hun succes deels te danken aan reality-tv: De Bauers, De Frogers, Gewoon Jan Smit. Het is niet alleen meer belangrijk wat je op een podium kunt, maar ook hoe je je backstage gedraagt. Sterker nog: het is geen probleem om op een podium niks meer te laten zien. Paris Hilton is daarvan een goed voorbeeld. Je hoeft niks te kunnen, zolang je jezelf maar laat zien zoals je &#8216;echt&#8217; bent. Het klinkt als een oosterse wijsheid.
Bedrog Veel mensen zien reality-tv als een vorm van domheid. Maar eerlijk is eerlijk, als je na tien jaar reality-tv terugkijkt naar de jaren negentig, waren die jaren wel heel erg &#8216;gescript&#8217;. Wat was er in de jaren negentig eigenlijk op televisie? Ursul de Geer? En dan die boybands met jongens die zongen over meisjes maar in het echt droomden over jongens. Of de Spice Girls, vriendinnen die helemaal geen vriendinnen waren. Een blonde, een rooie, een zwarte en een sportieve, als verklede barbiepoppen. Niet het soort vriendinnengroepjes dat je tegenkomt in H&#038;M. Nederhop-helden uit de jaren negentig waren vwo-klanten als Brainpower, die net deden of Osdorp een getto was. Het toppunt was wel het Milli Vanilli-achtige bedrog van David Copperfield, met nep-vrouw Claudia Schiffer.
Wat je over het verschil tussen de jaren negentig en de jaren nul kunt zeggen is dat er een verschuiving is geweest van &#8216;nep&#8217; naar &#8216;echt&#8217;. Nu zijn er echte rappers uit echte achterstandswijken zoals Kempi en Dio. Illusionisten goochelen niet meer, maar laten zich zoals David Blaine levend begraven of vierenveertig dagen zonder eten opsluiten in een glazen doos boven de Thames in Engeland. 3FM-deejays praten niet alleen over seks maar laten zich, zoals Giel Beelen in 2003, &#8216;on air&#8217; pijpen door een callgirl.
Briljant is te noemen hoe iemand als Linda de Mol bijna geruisloos de overgang van &#8216;nep&#8217; naar &#8216;echt&#8217; heeft gemaakt. Was ze in de jaren negentig een onbereikbare televisiekoningin die in enkele weken vloeiend Duits leerde spreken en alleen nog maar te zien was op huizenhoge beeldschermen in Duitse treinstations, nu presenteert ze zich in het tijdschrift LINDA. als een gewone huisvrouw die het ook allemaal niet zo goed weet.
Kankeren Ook bij niet-bekende Nederlanders gaan nep, echt, publiek en privé steeds meer door elkaar lopen. Als een belangrijke manager een belangrijk gesprek heeft met een andere belangrijke manager en even googlet om goed voorbereid aan het gesprek te beginnen, zit hij voor hij het weet naar vakantiefoto&#8217;s te kijken. Netwerksites als Facebook, Hyves en LinkedIn staan vol privéfoto&#8217;s en beschrijvingen van hobby&#8217;s: een passie voor bergbeklimmen, Toscane en diepzeeduiken.
Wat in de jaren negentig binnenskamers bleef, wordt steeds meer zichtbaar. De vader des huizes die gefrustreerd thuis komt, een boer laat, de krant open slaat en een potje gaat zitten kankeren op alles wat verkeerd is in dit &#8216;kloteland met dat tyfusweer&#8217;, is van alle tijden. Maar de zoon die het gemopper van zijn vader gaat zitten twitteren (&#8216;shitmydadsays&#8217;) en daarna contracten met HarperCollins en CBS kan tekenen, is van deze tijd.
Hetzelfde geldt voor de dingen die tienerjongens over vrouwen zeggen. In de jaren negentig lachte iedereen om Beavis en Butt-head, de twee puberale jongens die seksistisch commentaar geven op de mooie meisjes in videoclips. Iedereen kende de Beavissen en Butt-heads in zijn eigen omgeving. Aardige jongens, maar een beetje&#8230; nou ja&#8230; jongensachtig. Nu zitten de Beavissen en Butt-heads te hyven en te msn&#8217;en. Bij een serieus nieuwsbericht over een jonge vrouw op internet moet je niet vreemd opkijken als er opmerkingen op staan als: &#8216;Ik zou haar doen&#8217;, of &#8216;Ik zou mijn Maltezer er niet afschoppen&#8217;. Op websites als GeenStijl en Retecool kun je het nieuws volgen zoals je grote puberbroer het zou uitleggen, nadat hij in je vla gespuugd heeft.
</div>
<div class="wpg-element paragraph-quote">
<blockquote>
&#8211; Briljant hoe iemand als Linda de Mol bijna geruisloos de overgang van &#8216;nep&#8217; naar &#8216;echt&#8217; heeft gemaakt. 
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Steeds duidelijker zichtbaar wordt hoe mensen echt zijn als ze zich onbespied wanen. Tegelijkertijd wordt steeds onduidelijker wat echt is. Kenmerkend voor dit decennium is een nieuw soort fictie. De nep-echtheid van de slappe lach van Gerard Joling, gefotoshopte foto&#8217;s en &#8217;embedded footage&#8217; van het Amerikaanse leger. Gescripte reality.
Als je een Facebook-pagina van Steve Jobs tegenkomt, kun je ervan uitgaan dat die fake is (&#8216;Steve is no longer friends with Bono&#8217;). Maar hoe echt is het succesverhaal van Esmée Denters, die toevalligerwijs is ontdekt op YouTube door Justin Timberlake? Of The Arctic Monkeys die &#8216;groot&#8217; werden op MySpace en pas daarna een platencontract tekenden? Je voelt dat dit verhalen zijn die het goed doen in de media en dus mogelijk deels gefabriceerd zijn door een nieuwe generatie slimmeriken van het kaliber Simon Fuller en Sharon Osbourne. Het soort dat ook Lonelygirl15 bedacht. Lonelygirl was een meisje dat op YouTube dagelijks over haar leven vertelde en een groot aantal volgelingen kreeg. Het was een prachtig mediageniek verhaal. Een gewoon verlegen meisje dat wereldberoemd werd doordat ze over haar gewone saaie leven vertelde. Totdat bleek dat ze een Nieuw-Zeelandse actrice was die teksten voorlas van Amerikaanse scriptschrijvers.
Ook de Osbournes bleken niet helemaal echt. Ozzy en Sharon hebben niet twee kinderen, maar drie. Jack en Kelly kent iedereen, maar oudste dochter Aimee wilde niet meedoen. En terwijl de halve wereld schudde van het lachen om die grappige familie Osbourne, leed Jack aan depressies, slikte Oxycodone-pillen en deed een zelfmoordpoging.
Bij Idols, X-Factor en Popstars worden alleen de &#8216;viertjes&#8217; en de &#8216;negens&#8217; getoond. En in de jury zitten types als Henkjan Smits, die niet zozeer een streng jurylid zijn, maar een streng jurylid spélen, die de kritiek zo scherp aanzetten dat deelnemers in huilen uitbarsten en heel Nederland boos wordt. Dat is goed voor de kijkcijfers.
Als iemand tien jaar in coma heeft gelegen en vandaag wakker wordt, moet hij boven alles leren om alle grijstinten te leren kennen die bestaan tussen het wit van de echtheid van een boer die een vrouw zoekt en het zwart van het bedrog van playbacken in Ahoy. Dat wat mensen op internet schrijven en op televisie roepen nooit het hele verhaal is. En dat je alles wat als &#8216;echt&#8217; en &#8216;waar&#8217; gepresenteerd wordt, met een korrel zout moet nemen, zoals in het typisch &#8216;jaren nul&#8217;-programma Te Leuk Om Waar Te Zijn van Yolanthe Cabau van Kasbergen, waarin deelnemers uit vier filmpjes het nepfilmpje moeten herkennen. En wie Yolanthe Cabau van Kasbergen is? Dat moet hij even googelen.
</div>

Gerelateerd