<div class="lead">
<p class="tekst">Van Gogh nam geen blad voor de mond, zéker niet als hij het had over zweverigheden en het geloof. Maar privé kon hij de astrologie wél waarderen. Een leeuw, was-ie.</p>
</div>
<p class="tekst">‘Naar mijn bescheiden opvatting is het geloof, christelijk, Mohammedaans, joods of anderszins, een tirannie die de hoofden verduistert.’ Zo begon Theo van Gogh in 2003 een column, waarin hij opkwam voor zijn eigen rechten als ongelovige. Hij moest kunnen zeggen en schrijven hoe belachelijk hij religies vond – in het bijzonder de Islam, die uitging van ‘het agressiefste en meest achterlijke Opperwezen’ van allemaal.</p>
<p class="tekst">Zo kennen we hem. Van Gogh nam sowieso al geen blad voor de mond, maar als het over het geloof ging, deed hij er graag nog een schepje bovenop. Geen overtuigder atheïst dan hij, zou je zeggen. Maar betekende die houding ook dat hij <span class="Cursief">nergens</span> in geloofde? Dat alles op deze wereld zo maar gebeurde, zonder enige voorzienigheid of tussenkomst van ‘iets’?</p>
<p class="tekst">Je zou het wel zeggen op basis van <span class="Cursief">De bovenwereld</span>, een satirische tv-serie die Theo van Gogh in 2001 regisseerde. Hierin gingen zijn vrienden Max Pam en Jeroen Henneman op onderzoek uit om de wereld van ‘Het Hogere’ te verkennen: allerlei bovennatuurlijke verschijnselen – geesten, aardstralen, reïncarnatie – maakten ze op humoristische wijze lichtelijk belachelijk.</p>
<figure id="post-377875 media-377875" class="align-left"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/12/Bestand-11-10-17-17-05-37_preview.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/12/Bestand-11-10-17-17-05-37_preview-320x427.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2017/12/Bestand-11-10-17-17-05-37_preview-640x853.jpg 640w" alt="" /><figcaption>Een leeuw: astrologische analyse van Van Gogh door Adrian Ross Duncan.</figcaption></figure>
<h5>Kaartleggende waarzegster</h5>
<p class="tekst">Toch wist een goede vriendin van Van Gogh mij te vertellen dat hij in zijn privéleven af en toe een kaartleggende waarzegster bezocht. Niet dat hij klakkeloos voor waar aannam wat zij voorspelde, maar hij was er duidelijk gevoelig voor; je kon nooit weten.<br />
Ook astrologie wees hij niet zonder meer af. Dat blijkt wel uit een 33 pagina’s tellende astrologische analyse die ik in Van Goghs nalatenschap vond. Het rapport is in 2001 opgesteld door de astroloog Adrian Ross Duncan, die tot op heden voor 33,50 dollar dergelijke analyses aanbiedt via zijn website. En dan krijg je ook wat: Duncans astrologische rapport over Van Gogh ontleedt achtereenvolgens zijn levenspad, identiteit, emoties, mentaliteit, waarden, drijfveren, wijsheid, leerproces, oorspronkelijkheid, transcendentie, transformatie en bestemming. Allemaal gebaseerd op het feit dat Van Gogh op dinsdag 23 juli 1957 om 12:20 uur in Den Haag was geboren.</p>
<h5>De nodige conflicten</h5>
<p class="tekst">Toch even kijken wat dat over Van Goghs karakter zegt. ‘Je houdt er onmiskenbaar erg sterke opvattingen op na, mogelijk zelfs op het moreel verhevene af,’ staat er in het rapport. ‘Door een agressieve […] houding wakker je bij anderen een drang tot wedijveren aan. Dat zal tot de nodige conflicten leiden, temeer omdat je altijd staat te popelen om de strijd aan te binden.’ En: ‘Ervan overtuigd dat je standpunt juist is, neig je ernaar minachting te tonen voor in jouw ogen inferieure ideeën.’</p>
<h5>Harmonieuze sfeer</h5>
<p class="tekst">Indrukwekkend, deze karakteriseringen, die vooral voortkomen uit Theo’s sterrenbeeld Leeuw; ze zijn <span class="Cursief">spot on</span>.</p>
<p class="tekst">Maar Van Goghs ascendant was Weegschaal, en daardoor kom ik al snel ook andere, minder treffende eigenschappen tegen: ‘Je doet er alles aan om een vredige en harmonieuze sfeer te bewaren, en zo kan het regelmatig gebeuren dat je als scheidsrechter tussen strijdende partijen moet optreden.’ Of: ‘Je bent bereid heel wat water bij de wijn te doen teneinde ervoor te zorgen dat een relatie vlot marcheert.’</p>
<h5>Tegenstrijdige typeringen</h5>
<p class="tekst">Nu kun je veel zeggen van Theo van Gogh, maar niet dat hij bereid was om ook maar één druppeltje water bij willekeurig welke wijn te doen. Het is daarom goed mogelijk dat Van Gogh zelf zijn bedenkingen had bij het lezen van deze tegenstrijdige typeringen. Maar dit neemt niet weg dat hij in eerste instantie bereid was om voor de astrologische analyse te betalen, en dat hij het rapport vervolgens bewaarde. Alleen al die feiten zeggen iets over de manier waarop hij in het leven stond. Theo van Gogh mocht dan gruwelen van alles wat met religie te maken had, helemáál ongelovig was hij niet.</p>
<div class="info-box-shadow">
<p class="kader">Jaap Cohen is de biograaf van Theo van Gogh. In Vrij Nederland doet hij elke twee maanden verslag van zijn naspeuringen. Dit is de vierde aflevering.</p>
</div>
<div class="info-box">
<p class="kader">Meer lezen over Theo? Lees hier de vorige aflevering over <a href="https://www.vn.nl/schoolrapporten-van-theo-van-gogh-hij-heeft-zo-zn-eigen-oordeel/" target="_blank">d</a><a href="https://www.vn.nl/schoolrapporten-van-theo-van-gogh-hij-heeft-zo-zn-eigen-oordeel/" target="_blank">e schoolrapporten van Theo van Gogh</a>: &#8216;Hij heeft zo z&#8217;n eigen oordeel, maar is hierin volkomen eerlijk.&#8217;</p>
<p class="kader">En lees hier <a href="https://www.vn.nl/lieuwe-van-gogh-is-dankbaar-gestemd/" target="_blank">het interview van Vrij Nederland-redacteur Mischa Cohen met Theo&#8217;s zoon Lieuwe van Gogh</a>, waarvoor hij een Tegel won.</p>
</div>


Jaap Cohen

Cultuur