<div class="lead">
Het nieuwe boek van Douglas Rushkoff beschrijft hoe nieuwe bedrijven eigenlijk heel ouderwets zijn. Facebook en Google blijken een onverwacht prototype te hebben: de VOC.
</div>
Mooi toch, die digitale revolutie? Met Google kun je geweldig zoeken, Facebook laat je gratis converseren met alles en iedereen, je kan her en der spullen verkopen, je grasmachine nu gemakkelijk verhuren. Er is wel ook wat gedoe met privacy ja, maar dat lossen we op.
Sinds 2010 is de hierboven omschreven stemming aan het omslaan. Toen stonden mensen op als Peter Thiel, medeoprichter PayPal en investeerder in Google. Hij koos als motto voor zijn nieuwe bedrijf: ‘We wilden vliegende auto’s en we kregen in plaats daarvan honderdveertig tekens.’ De briljantste geesten van de nieuwe generatie hielden zich bezig met het ontwikkelen van domme apps, de weerstand begon te groeien. Monopolies werden zo machtig dat consumenten weinig meer te kiezen hadden en kleinere bedrijven opgeslokt of kapotgemaakt werden. Daarenboven bleek dat Google, Facebook, Uber, Amazon hun welvaart niet spreidden over de massa’s, de beruchte 1 procent kwam alleen maar beter in het zadel.
In zijn nieuwe boek, Throwing Rocks at the Google Bus; How growth became the enemy of prosperity, stelt Douglas Rushkoff dat de digitale revolutie een nieuwe economische situatie heeft gecreëerd die niet wezenlijk verschilt van de oude. Google, Facebook en Amazon bouwen voort op het economisch model van de bedrijven voor hen: een kapitalisme gebaseerd op groei en korte termijnwinsten voor aandeelhouders. Het is: groeien of doodgaan, en the winner takes all..
De Verenigde Oost-Indische Compagnie maakt een verrassende entree in zijn betoog wanneer hij uitlegt dat het bedrijfsleven is ontstaan uit de behoefte aan monopolies. De eerste bedrijven werden opgericht toen feodale heren minder geld verdienden, omdat hun landarbeiders zelf spullen begonnen te maken en onderling te ruilen. Om zich van inkomsten verzekerd te houden, werden de belangrijkste handelaren uitverkoren een monopolie te gaan voeren. Met verplichte deelname van de aristocratie, dat wel. Die moest aandeelhouder kunnen worden om met haar geld ook weer nieuw geld op te kunnen strijken.
Enter de VOC.
Rushkoff noemt de VOC als een van de eerste ondernemingen en een prototype voor het latere bedrijfsleven, Google en Amazon incluis. Haar doel was: &#8216;to repress exchange, competition, and innovation. It was to extinquish the free market.&#8217; Toen de VOC riet begon te oogsten, leek dat de inlanders in eerste instantie goed uit te komen: ze gingen touw leveren en zo geld verdienen. Maar dat paste niet binnen het corporate programme. Er kwam een nieuwe wet die het produceren van touw exclusief toebedeelde aan de VOC. Wie nog touw wilde maken kon net zo kiezen als de kleine bedrijven nu: kapot gemaakt worden of opgeslokt worden en verder gaan als slaaf of arbeider voor de VOC.
Net zoals de VOC touw ging maken, is Amazon nu gestart met drukken, uitgeven, vorm geven, readers maken, tablets, smartphones – ik kan gewoon doorgaan hoor: series en film maken, een cloud service onderhouden, geld verdienen aan de verkoop van tweedehands boeken. Bedrijven als Amazon en Google zien elke service die een buitenstaander kan aanbieden als een mogelijkheid om zelf geld te maken
Dit is niet de schuld van een paar akelige mannen in de top, zegt Rushkoff, ook niet van gemene aandeelhouders (dat zijn we vaak zelf, met onze pensioenfondsen en aandelenhypotheken.) Voor hem ligt de  schuld bij het kapitalistische systeem dat teruggaat op de VOC en is gericht op monopolisering en groei. Geld levert alleen meer geld op wanneer er wordt gegroeid.
Dus wanneer er weer een Balkenende opstaat die roept: ‘Laten wij optimistisch zijn! Laten we zeggen: Nederland kan het weer! Die VOC-mentaliteit, over grenzen heen kijken, dynamiek!’ Of wanneer Mark Rutte nog eens roept: ‘Nederland moet weer terug naar de sfeer van de Gouden Eeuw.’ Denk dan niet alleen aan de slaven van toen, maar ook aan die van nu.
<div class="info-box">
Douglas Rushkoff, Throwing Rocks at the Google Bus. How Growth Became the Enemy of Prosperity (<a href="https://mail.wpg.nl/owa/redir.aspx?REF=HpxC4n3d7MZGy8kyqN3JIISual_TGqjV7mzGYaVmN00zuM9ps0nTCAFodHRwOi8vd3d3LnZuLm5sLmtwbmlzLm5sL1dpbmtlbC9XZWJ3aW5rZWwvV2ViLXdpbmtlbC1Qcm9kdWN0L1Rocm93aW5nLXJvY2tzLWF0LXRoZS1Hb29nbGUtYnVzLURvdWdsYXMtUnVzaGtvZmYuaHRt" target="_blank">Penguin, €17,50</a>)
</div>

Gerelateerd