‘Elke politicus krijgt de journalist die hij verdient,’ vindt Femke Halsema. ‘Heb de pers en de openbaarheid lief, ook als je ze om goede redenen haat.’ Terwijl andere kopstukken van de nationale politiek zich vorige week alleen nog maar druk maakten over de samenstelling van de gemeenteraad, hield Halsema een toespraak over de verhouding tussen media, regering en parlement. Zij zette zich af tegen de roep om gedrags­codes, regulering en slow politics van collega’s als Donner, Van Hulten en De Graaf. Zij pleitte voor minder regels en meer openbaarheid. Ook feiten en meningen vormen een markt en die is gebaat bij deregulering. Journalisten zouden mans genoeg zijn om zichzelf te kritiseren. Daar hebben ze de politiek niet bij nodig.
Een ferm liberaal verhaal. Ik zou het er graag mee eens zijn. Wanneer tenminste niet alleen de overheid maar ook de media bereid zouden zijn meer openheid van zaken te geven. Maar Femke Halsema hield haar toespraak tijdens een bijeenkomst van de Stichting Democratie &#038; Media, de club die de grootste uitgeverij van landelijke dagbladen in Nederland (PCM) aan een Britse corporate investor heeft verkocht en nog steeds een minderheidsbelang plus vetorecht in het concern bezit. Geen marginaal gezelschapje, maar een van de belangrijkste spelers in het publieke debat.
Volgens de eigen Beginselverklaring is het beleid van de Stichting erop gericht om een ‘radicale vernieuwing van de democratie in zowel staatkundige, sociale als economische zin’ te bewerkstelligen. Een revolutie dus. Toe maar. De meeste – zo niet alle­– politieke partijen doen het voor minder.
En die worden in verkiezingstijd afgerekend op hun resultaten. Zo niet Democratie &#038; Media. Terwijl er bij PCM binnenkort toch ook geoogst moet worden. Naar verwachting volgend jaar al gaat Apax, de Britse eigenaar, het bedrijf in stukken en brokken aan de meest biedende verkopen. Want zo doen corporate raiders dat: ze isoleren en elimineren wat niet rendeert om de profijtelijke onderdelen nog mooier te kunnen presenteren. Intussen pompt het concern zich nu nog even stevig op door de aankoop van een muziekzender (Arrow), de lancering van één (NRC.Next, volgende week) of zelfs twee (gratis Volkskrant, in het najaar) nieuwe dagbladen en uitstapjes naar internet en televisie. Het geeft in het hiervoor geschetste scenario niet of het bedrijf als geheel daardoor levensvatbaarder wordt; de minder lucratieve producten verdwijnen straks toch als slachtafval in de vuilnisbak. Of koopt Democratie &#038; Media de zenuwen en de botten tegen die tijd voor een schijntje terug van de Britten om bijvoorbeeld het dagblad Trouw op non-profit basis te gaan exploiteren? Is dat de ‘radicale vernieuwing in economische zin’ die Democratie en Media al die tijd in het verborgene heeft nagestreefd? Deze theorie werd onlangs gelanceerd door Hubert Smeets, de voormalige NRC-redacteur die nu hoofdredacteur is van de Groene Amsterdammer en al een jaar of wat een vrolijke eenmansguerrilla tegen zijn voormalige werkgever voert. Hij is de enige die met regelmaat, kennis en hartstocht over de strapatsen van Apax, de Stichting en PCM bericht. Ook de journalisten van Trouw, Volkskrant en NRC zouden spitwerk in de krochten en spelonken van hun werkgever kunnen verrichten, maar dat doen ze niet. Want Femke Halsema heeft gelijk wanneer ze politici neerzet als kaatsers die sportief moeten zijn en de bal mogen verwachten, maar zo’n zelfstandige positie bekleden journalisten niet. Hun toegang tot de openbaarheid verloopt via redactie en uitgever, loonstrook en markt. Op de redacties van de grote kranten heerst angst omdat er geen openbaarheid is over de koers van hun financiers. Daarover zouden politici best iets kunnen zeggen. Dat tast de journalistieke onafhankelijkheid niet aan. Integendeel. Onderbouw, bovenbouw, mevrouw Halsema. Voor politici is het niet alleen maar belangrijk om de media lief te hebben, maar ook om te weten wie hun lot bepaalt.