Een paar maanden was WikiLeaks overal. Nu is het stiller rond de gelekte Amerikaanse diplomatieke berichten. Welke cables hadden nu de meeste toegevoegde waarde? Een overzicht van de interessantste – en de leukste.

‘Je mag niemand geloven, iedereen liegt je maar wat voor,’ zei Julian Assange tegen de interviewer van El Pais bij de openbaarmaking van tweehonderdvijftigduizend diplomatieke cables op WikiLeaks eind november vorig jaar. Het waren niet de eerste onthullingen die hij op het net zette. Eerder stortte hij tachtigduizend veldrapporten over de oorlog in Afghanistan over ons uit, daarna nog eens vierhonderdduizend over de oorlog in Irak. Maar teleurgesteld constateerde Assange dat die onthullingen alleen in het begin opzien baarden. De informatieberg was simpelweg te groot om te verorberen. Met de cables moest het dus anders. Niet één magistraal digitaal vuurwerk, maar een gecontroleerde serie ontploffingen. Een foreign policy meltdown zou het gevolg zijn. Ruim een maand lang leek de nieuwe strategie te werken: elke dag beheerste WikiLeaks het nieuws. Maar het laaghangend fruit lijkt geplukt. Met Tunesië, Kunduz, Egypte, Libië en Japan werden monumentale rampen en ontwikkelingen weer het ‘onderwerp van de week’. WikiLeaks moet vechten om een plaats in het nieuws. Niet geheel terecht, want de WikiLeaks-documenten vormen nog steeds een bruisende bron van inside diplomacy, een blik in de machinekamers van de wereldpolitiek. Op de grens van vergetelheid:, een selectie van de opmerkelijkste en interessantste lekken.

Nederland: nuttige partner
De nuttigste cable over Nederland in de wereld is geschreven door de Amerikaanse ambassadeur Clifford Sobel. Bij zijn vertrek in 2005 zette hij nog eens even op een rijtje wat Nederland tot zo’n bijzondere bondgenoot maakt.

Nederland is nuttig omdat we ervoor zorgen dat de Britten niet in hun eentje tegen de Frans-Duitse as in de EU hoeven op te boksen. Zo houden we de EU op een transatlantische koers.

– Ben Ali’s schoonzoon liet ‘Frozen Yoghurt’ overvliegen uit Saint-Tropez

Nederland is nuttig omdat het via de Nederlandse Antillen een strategisch belang bij Latijns-Amerika heeft. Daardoor zijn we een ‘betrouwbare’ partner van de VS tegen Hugo Chavez, de plaaggeest uit Venezuela. Goed om zo’n partner te hebben, die er in de EU ook voor zorgt dat ‘de traditionele dominantie van Spanje in Latijns-Amerikaanse kwesties’ een contragewicht heeft.

Nederland is nuttig omdat we zo vindingrijk waren om ‘veiligheid’ als een onderdeel van ‘ontwikkeling’ te willen beschouwen. Die koppeling biedt ‘een aantrekkelijke rechtvaardiging voor potentiële Europese partners’ om meer in de veiligheid van Afrika te investeren. Nog zo’n voorbeeld: door na Iraqi Freedom twintig maanden in Al Muthanna te willen zitten, kon een moeilijk maar rijk land als Japan niet achterblijven. Dat is de Nederlandse cover-functie: we hebben door een beetje onze nek uit te steken een aardige over-de-streep-trekwaarde voor de VS. En omdat we dat vaak en overal doen, werkt ons kleine leiderschap als een multiplier.

Nederland is een topdonor in ontwikkelingssamenwerking. We zijn vooral top in unearmarked hulp, de meest belangeloze vorm van ontwikkelingssamenwerking.

Nederland is een nuttig beginstation voor Amerikaanse buitenlandse politiek vanwege allerlei internationaal-juridische instellingen in Den Haag. Daar kan het Irak-, Balkan- en Iranbeleid van de VS van profiteren. De Hollanders beschouwen zichzelf, tot vervelens toe, als kampioenen van het internationaal recht, maar het zijn ook pragmatische gastheren. Waar kan een nieuwe generatie Iraakse rechters beter worden opgeleid dan in Den Haag? Nederland stuurde, volgens Sobel, special forces naar Afghanistan, hoewel ze het in hun hart niet met de VS eens zijn over de toepasselijkheid van de Geneefse protocollen op gevangengenomen vijanden. En Nederland is nuttig omdat het een brug slaat tussen z’n eigen legalistische beginselvastheid en de wat lossere opvattingen van de VS als het om het Internationale Strafhof gaat.
Cable 05THEHAGUE2309, 22 augustus 2005

In 2009 is de Egyptische president Mubarak nog een vriend van de familie Clinton. Kevin Lamarque/Reuters

Vriend Mubarak
‘Ik beschouw president en mevrouw Mubarak echt als vrienden van mijn familie,’ zei minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton nog in 2009. Nadat de onrust in Egypte was uitgebarsten, zei vice-president Joe Biden begin februari: ‘President Mubarak is geen dictator.’ Zouden Clinton en Biden de berichtgeving van de diplomatieke dienst in Caïro niet gelezen hebben? Eén cable beschrijft de wreedheid van de Egyptische politie. Een andere hoe bloggers en activisten door het regime werden aangepakt. ‘Volgens Mubaraks logica,’ staat in een cable uit mei 2009 ‘is het veel beter als een paar mensen risico lopen in plaats van de hele maatschappij.’
Cable 09CAIRO79, 15 januari 2009; Cable 09CAIRO874, 19 mei 2009; Cable 10CAIRO99, 19 januari 2010

Excessieve rijkdom
Op 6 december blokkeerde de Tunesische president Ben Ali de website van de Libanese krant Al-Akhbar. De krant publiceerde WikiLeaks-cables waarin verregaande corruptie in Tunesië uit de doeken werd gedaan, de verharding van Ben Ali’s regime werd beschreven en een diepe haat onder de bevolking richting de president. Het lukte Ben Ali niet de Tunesiërs deze informatie te onthouden. De cables werden razendsnel vertaald en verspreid, er werd een speciale site met de Tunesische cables opgericht (https://tunileaks.appspot.com/) en Al-Jazeera besteedde er aandacht aan.

Volgens WikiLeaksbaas Julian Assange was het een directe katalysator van de opstand van het Tunesische volk die uiteindelijk het aftreden van Ben Ali tot gevolg had. Hij noemde het zijn ‘hoogtepunt’ van het jaar, ook omdat ‘er geen twijfel mogelijk is’ dat de opstand in Tunesië ‘hét’ voorbeeld was voor de rest van de revoluties. Het is onmogelijk om een direct verband tussen WikiLeaks en de Jasmijnrevolutie aan te wijzen – de cables tonen óók aan dat de bevolking al langere tijd een grote afkeer van het regime had. ‘Het probleem is duidelijk,’ schreef de Amerikaanse ambassadeur in Tunis in juli 2009. ‘De corruptie in de binnenste cirkel neemt toe. Zelfs de gemiddelde Tunesiër is zich er nu terdege van bewust en het koor van klachten groeit. Tunesiërs hebben een intense afkeer, een haat zelfs, jegens first lady Leila Trabelsi en haar familie.’ Uit veel cables wordt duidelijk waarom dit zo is: de familie van Ben Ali en Trabelsi is volgens de Amerikaanse diplomaten een corrupte bende en het land wordt door nepotisme geregeerd. De meest treffende illustratie is een cable van 27 juli 2009 – een verslag van een bezoek van de Amerikaanse ambassadeur aan Ben Ali’s niet zo snuggere schoonzoon Mohammad Sakher, die ‘in excessieve rijkdom’ leeft. De ambassadeur beschrijft een terras van vijftig meter, een ‘oneindig’ zwembad en Romeinse zuilen en fresco’s, die volgens Sakher origineel waren. Sakher heeft voor het diner frozen yoghurt laten overvliegen uit Saint Tropez met zijn privéjet; ook woont er een grote tijger in het huis, Pasha, die vier kippen per dag eet. Pasha is door de Tunesische revolutionairen gedood en Sakhers huis is verwoest.
Cable 09TUNIS516, 27 juli 2009

De Libische kikvorsman zonk als een baksteen. Simon Kwong/Reuters

De Libische kikvorsman
Een Libiër nam in Rome deel aan een training voor het opsporen en vernietigen van explosieven onder water. Maar toen de kikvorsman het zwembad in moest, durfde hij niet. Zijn Italiaanse trainers duwden hem het water in. Hij ‘zonk als een baksteen’ en kon nog net van de verdrinkingsdood worden gered. Een echte kikvorsman was hij dus niet. Wel een familielid van de Libische regeringsfunctionaris die kandidaten selecteert voor trainingen. De kikvorsman-die-niet-kon-zwemmen zag wel wat in een betaalde vakantie in Rome.
Cable 09TRIPOLI155, 17 februari 2009

De naweeën van Bush
President Obama liet er geen twijfel over bestaan: hij wilde ‘geen heksenjacht’. Hij richtte zijn blik op de toekomst. De zwarte bladzijde uit de recente geschiedenis, het martelen van terreurverdachten, werd met die uitspraak symbolisch omgeslagen. Maar buiten Amerika dacht men daar anders over. Met name in Spanje, waar de onafhankelijke jurist Baltasar Garzón, wereldberoemd sinds zijn aanklacht tegen de Chileense dictator Pinochet, de mogelijkheid onderzocht om Amerikaanse regeringsfunctionarissen te vervolgen. In maart 2009 verzocht een Spaanse mensenrechtenorganisatie het Spaanse Hof om zes oud-medewerkers van president Bush aan te klagen. De zes, allen juristen, waaronder Alberto Gonzales, destijds minister van Justitie, ontwierpen het juridische raamwerk dat martelingen toestond. Spanje was verplicht, schreef de mensenrechtenorganisatie, om een onderzoek in te stellen op grond van de Spaanse ‘universele jurisdictie’-wetgeving. Deze staat toe om misdaden tegen de menselijkheid te vervolgen als Spaanse burgers of inwoners slachtoffer zijn, ook als de misdrijven buiten de grenzen plaatsvonden. Vijf Guantánamo-gedetineerden zouden aan de criteria van de wet voldoen. De regering-Obama haalde alles uit de kast om de Spaanse overheid onder druk te zetten. Er volgden besprekingen met het Spaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, het ministerie van Justitie en zelfs de procureur-generaal. Ook zette Obama prominente Republikeinen in om de Spanjaarden te overtuigen. De boodschap was duidelijk: ‘een strafrechtelijke vervolging zou niet worden begrepen in de VS, noch worden geaccepteerd en zou een buitengewone impact hebben op de bilaterale relatie’ tussen Spanje en de VS.

Uiteindelijk wees het hof het verzoek tot een gerechtelijk onderzoek af. De vrees dat Amerikanen terecht zouden staan voor hun ‘martelnota’s’ leek van de baan. Alleen was er nog Garzón. Als onafhankelijke rechter kon hij zijn eigen onderzoek ondernemen. Maar de zaak werd hem ontnomen, en de nieuwe rechter leek niet geïnteresseerd om een onderzoek te starten.

De Bush-zes, zoals de juristen bekend staan, zijn vooralsnog veilig voor de lange arm van het internationale recht. Dat danken ze, onthulde WikiLeaks, aan president Obama, de man die in tegenstelling tot zijn voorganger waterboarding veroordeelde als martelen.
Cable 09MADRID392, 17 april 2009

Facelift in Azerbeidzjan
Toen de echtgenote van vice-president Dick Cheney een officieel bezoek bracht aan Azerbeidzjan, werd ze ontvangen door first lady Mehriban Aliyeva en haar twee dochters. Maar wie van de drie vrouwen was de moeder? De first lady ziet er blijkbaar heel jong uit, dankzij ‘verscheidene cosmetische ingrepen’. Geconfronteerd met een potentiële faux-pas deed de Amerikaanse diplomaat een gok: ‘Logischerwijze staat de moeder in het midden.’ Het pakte blijkbaar goed uit, want de cable maakt geen melding van een diplomatiek incident.
Cable 08 BAKU93 27, januari 2010

De divisies van de paus
Het Vaticaan is een supermacht, de Amerikaanse ambassadeur bij de Heilige Stoel is een supergezant. Hoeveel divisies heeft de paus eigenlijk, vroeg de domme Jozef Stalin spottend in de Tweede Wereldoorlog. De Amerikanen hebben het beter door: hij heeft een miljard gelovigen. Je kunt je afvragen waarom de Heilige Stoel een verdrag met het Department of State heeft over de jacht op zee naar massavernietigingswapens (goede antwoord: de paus is een rolmodel voor katholieke presidenten in andere landen). Beter te volgen is de Amerikaanse lobby bij de Paus voor de toetreding van Turkije tot de EU. Dat moet gespeeld worden via de kaart dat een Europees Turkije waarschijnlijk ook goed is voor de godsdienstvrijheid voor christenen in Turkije.

Maar de toegevoegde waarde van zijne doorluchtigheid moet toch vooral op andere beleidsterreinen worden gezocht. Zo is er een duidelijk verband tussen de Schepping en het platte belang van de handel. Neem nu de kwestie van genetisch gemanipuleerd voedsel. Een heel belangrijk exportproduct voor Amerikaanse giganten als Monsanto. Maar helaas geen goed gemaakt voedsel. Een geraffineerde lobby met ‘hongerbestrijding’ als invalshoek moet de katholieken naar positieve gedachten leiden. De Paus is baas van de Rooms-katholieke Kerk, en beschikt over meer dan een miljard hearts and minds die bereid zijn te geloven wat hij zegt. De VS volgen de uitspraken van de Paus over genetisch gemanipuleerd voedsel minutieus. Fijn dat hij tegenwoordig niet meer spreekt over uitbuiting, maar over armoede, honger, de ‘schepping’, en tot vreugde van de Amerikaanse gezant gebruikt hij tegenwoordig ook wel eens het woord agrotechnologie. Maar of de derde wereld nu honger lijdt of niet, veel priesters en bisschoppen zien niets in Frankensteinvoedsel en wantrouwen het ‘economische imperialisme’ van de Amerikaanse multinationals. Dat is lastig. De katholieke hiërarchie in een superrooms land als de Filippijnen is volgens een onverdachte bron (mgr. Reinert van de Pauselijke Raad voor Gerechtigheid en Vrede) zó anti dat de kerk er in een schisma zou raken als het Vaticaan zich ietsje vriendelijker over genfood zou uitlaten. Een cable uit 2005, in december uitgelekt, geeft precies aan hoe de lobby op de Heilige Stoel het best gevoerd kan worden: kies hongerbestrijding als ‘moral imperative’, kies Cor Unum (de hulporganisatie van het Vaticaan) als bondgenoot, relativeer het economisch belang door erop te wijzen dat die verdachte agrowetenschap ook veel geld steekt in de productie van cassave, ‘een product waar niets aan te verdienen valt’. Bemoedigend, zegt een vervolgcable, is dat de Paus op de Wereldvoedseltop in 2009 voedsel een ‘grondrecht’ noemde.
Cable: 05VATICANS514, 26 augustus 2005

Anna Nicole Smith shoppend op de Bahama's. Ans/Getty Images. — Anna Nicole Smith shoppend op de Bahama’s. Ans/Getty Images.

Anna Nicole Smith
‘Hurricane Anna Nicole wreaks havoc in the Bahamas,’ schreef de ambassade in Nassau. Deze orkaan was van metaforische aard. Bedoeld wordt Anna Nicole Smith – playmate, B-actrice, schatrijke weduwe – die een jaar voor haar dood neerstreek op de Bahama’s en het vakantieparadijs op stelten zette. Haar goede relatie met de minister van Immigratie kostte dit opkomende talent zijn politieke carrière. Maar de pers voer er wel bij. Niet alleen vlogen de kranten uit de kiosk, de journalisten kregen de smaak van onderzoek te pakken. De media zijn ‘energized’, jubelde de ambassade.
Cable 06Nassau1711, 15 november 2006

China over Noord-Korea
Op 5 juni 2009 vindt een diner plaats in het chique restaurant op de drieëntwintigste verdieping van een gloednieuw hotel in Astana, de hoofdstad van Kazachstan. Aan tafel zitten de Chinese ambassadeur van Kazachstan Cheng Guoping en zijn Amerikaanse ambtsbroeder Richard Hoagland. Het hotel is eigendom van de Chinese National Petroleum Company. In bloemrijk proza beschrijft Hoagland het diner (‘a fascinating, wide-ranging, three-hour tour d’horizon’) in een vertrouwelijk diplomatiek ambtsbericht dat hij drie dagen later naar Washington stuurt. Guoping (‘relaxed, wearing short sleeves and no jacket’) is openhartig, over mensenrechten, Iran, Rusland. Maar vooral zijn ontboezemingen over Noord-Korea zijn opvallend. Guoping maakt zich zorgen over de recente nucleaire raketoefeningen van het land. ‘We moeten dat probleem oplossen,’ zegt hij, en hij noemt de Noord-Koreaanse nucleaire activiteiten ‘een gevaar voor de veiligheid van de hele wereld’. De aankondiging dat de zoon van Kim Jong-il zijn vader als president op zal volgen, is volgens Guoping ‘meer gedreven door Kims verslechterende gezondheid dan door zorgvuldige strategie’. En, vertrouwt hij Hoagland toe, China hoopt op een hereniging met Zuid-Korea op de lange termijn.

– Het verwende jachtluipaard van Saddams zoon Uday is nu tam

Precies een dag nadat deze cable uit Kazachstan door WikiLeaks werd vrijgegeven, blokkeerde China een veroordeling van Noord-Korea in de VN-veiligheidsraad over een aanval op het Zuid-Koreaanse eiland Yeonpyeong een week daarvoor, waar vier doden vielen. In het openbaar staat China nog steeds fier achter de oude bondgenoot. Maar ook andere vrijgegeven cables tonen dat achter de schermen de onvoorwaardelijke liefde tussen de twee nucleaire staten aan het bekoelen is.

In een bericht van 22 februari 2010 van Kathleen Stephens, de Amerikaanse ambassadeur in Seoel, citeert zij de toenmalige Zuid-Koreaanse vice-minister van Buitenlandse Zaken Chun Yung-woo. Die heeft van Chinese hoge ambtenaren gehoord dat China wel een beetje klaar is met het regime in Noord-Korea. Sterker, volgens Chun begint Peking zich te realiseren dat Noord-Korea niet meer die bruikbare en betrouwbare bondgenoot is. Het land is ‘economisch ingestort’ en als de zieke Kim Jong-il sterft, dan zal ook het politieke regime vallen. Een hereniging met Zuid-Korea, onder leiding van Zuid-Korea (aldus de vice-minister van Zuid-Korea Chun) begint volgens diens hooggeplaatste bronnen binnen de Chinese regering een serieuze optie te worden. Als de inhoud van deze cables klopt, dan laat China zien dat het de verantwoordelijkheden wil dragen die bij een supermacht horen: zorgen dat je de boel in de wereld een beetje bij elkaar houdt, en dat betekent meer dan het handelen naar eigenbelang, zoals het koesteren van een communistische bondgenoot. Niet dat eigenbelang geen rol speelt: China ziet dat het probleem met de ongehoorzame Noord-Koreanen bilateraal niet beheersbaar is en vreest miljoenen vluchtelingen bij de ineenstorting.
Cable 09ASTANA982, 8 juni 2009; Cable 10SEOUL272, 22 februari 2010

Misser
‘Koning Hamad begrijpt dat Bahrein niet kan bloeien als hij regeert door de bevolking te onderdrukken.’
Cable 09MANAMA680, 2 december 2009

Saddams verwende jachtluipaard
Met Saddam Husseins wilde beesten is het beter afgelopen dan met de dictator zelf. De leeuwen hebben welpjes geworpen. Het ‘verwende’ jachtluipaard van Saddams wrede zoon Uday is nu zo tam ‘dat je hem kunt aaien’. Alleen de beren zijn wat onaangepast. Ze waren dusdanig getraumatiseerd dat hun nieuwe bewakers hun arak toedienden om te kalmeren. Nu zijn ze alcoholverslaafd.

De dierentuin van Bagdad die in de cable wordt geportretteerd, heeft nog een probleempje. Op de vinnen van de exotische vissen zijn de – oude – Iraakse vlag gelaserd. Schrijft de Amerikaanse diplomaat: ‘Het personeel van de dierentuin kon niet vertellen of ze met een laseringreep deze nu verboden, zwemmende vlaggen zullen corrigeren.’
Cable 08BAGDHAD501, 21 februari 2008

Infiltranten van Shell in Nigeria
De meeste cables zijn gortdroge lectuur. Zo ook het verslag van het gesprek tussen de Amerikaanse ambassadeur in Nigeria en Ann Pickard, vice-president van Shell in Sub-Saharisch Afrika. En dan ineens zit er een parel tussen. Halverwege het gesprek over een nieuwe energiewet in Nigeria laat Pickard zich, tussen neus en lippen door, ontvallen dat ze alles weet van wat er op de ministeries van de Nigeriaanse overheid gebeurt dankzij de infiltranten die Shell heeft op alle belangrijke departementen. De onthulling was niet meer dan een illustratie. Pickard wilde ermee zeggen dat Shell precies wist welke deals de Nigeriaanse regering dacht te sluiten met Chinese en Russische energiebedrijven. De publicatie van de cable door WikiLeaks was groot nieuws. Het bevestigt het vermoeden dat Shell diep in de Nigeriaanse politiek is geïnfiltreerd, wat Shell tot nu toe altijd heeft ontkend. Geen wonder dat Shell buitengewoon fel reageerde op de cable. Het bedrijf wees erop dat het informatie ‘uit tweede hand’ betrof: ‘het is een interpretatie van de woorden’ van Pickard. Formeel had Shell gelijk. Maar wat de publicatie van de diplomatieke cables juist zo bijzonder maakt, is hun hoge waarheidsgehalte. Als een ambassadeur een verslag schrijft van een gesprek, dan is dit waarheidsgetrouw. Immers, op basis van dergelijke informatie neemt Washington ingrijpende beslissingen aangaande de buitenlandse politiek. Aan slechte, verkeerde, of leugenachtige verslagen van gesprekken heeft een diplomatieke dienst niets.
Cable 09Abuja1907, 20 oktober 2009

Shell en de Nederlandse overheid
Door alle aandacht voor Shells tentakels in Nigeria sneeuwde het nieuws over de belangenverstrengeling van Shell met de Nederlandse overheid enigszins onder.

Uit de WikiLeaks-cables bleek dat een werknemer van het ministerie van Buitenlandse Zaken was uitgeleend aan Shell. Eenmaal terug op het departement vertegenwoordigde de ambtenaar de visie van Shell tegenover de Amerikaanse ambassade. Belangenverstrengeling? Welnee, zei het ministerie van Buitenlandse Zaken. BZ beriep zich op de salarisconstructie. De medewerker werd tijdens zijn detachering bij Shell door Shell betaald en ‘niet door Buitenlandse Zaken aangestuurd’.
Cable 09TheHague596, 2 oktober 2009

De ouder gemaakte foto's van Bin Laden, gebaseerd op Gaspar Llamazares — De ouder gemaakte foto’s van Bin Laden, gebaseerd op Gaspar Llamazares

Osama’s portret
Osama bin Laden staat nog altijd nummer één op de Most Wanted-lijst van de FBI. Maar inmiddels is Bin Laden ook een dagje ouder en dus moest zijn foto worden aangepast. De forensische tekenaar van de FBI koos een willekeurige foto uit een databank om een oudere Bin Laden te creëren. Toeval wilde dat hij daarvoor het portret van de Spaanse politicus Gaspar Llamazares had gebruikt. Duizend excuses van de ambassadeur. Geen probleem, zei de Spaanse minister; Llamazares, hoewel links, was een ‘good chap.’
Cable 10MADRID49, 19 januari 2010

China’s aanval op Google
Eind december 2009 zei Google in China slachtoffer te zijn geweest van ‘zware’ digitale aanvallen. De servers werden platgelegd, de Chinese site (google.cn) geblokkeerd. Het zoekbedrijf dreigde uit het land te vertrekken; het wilde zich niet meer aan de Chinese censuurregels houden. Dat de Chinese regering een rol speelde bij de aanvallen, werd algemeen aangenomen. Dat het bevel hiertoe afkomstig was van een bejaarde hardliner uit het hoogste kader van de Chinese partij die zichzelf had gegoogeld en niet blij was met de zoekresultaten, laten drie diplomatieke berichten van de Amerikaanse ambassade in Peking zien. De man zou Google als ‘illegaal’ hebben bestempeld en de drie grote telecomaanbieders (van de staat) hebben opgedragen geen zaken meer met Google te doen. Ook zou hij opdracht hebben gegeven tot de hackerseraanvallen op het bedrijf. Een pikant detail dat over het hoofd is gezien in de berichtgeving over deze cables, is dat de ambassade van Peking al in juli 2009, ruim voor Google dreigde te vertrekken, de enorme ophef die erover zou ontstaan voorzag. En daar niet zo rouwig om leek te zijn. ‘Google is de enige internationale zoekmachine die nog actief is in China. Het is een belangrijk symbool. Als Google gedwongen wordt zich terug te trekken, zal dat grote internationale aandacht trekken.’
Cable 09BEJING1336, 18 mei 2009; Cable 09BEJING1957, 12 juli 2009; Cable 10BEJING207, 26 januari 2010

Gerelateerd