<div class="lead">
Wederom ligt forensisch psychologe Corine de Ruiter onder vuur om haar &#8216;diagnoses op afstand&#8217;. Zelf vindt ze dat ze onterecht aan de schandpaal wordt genageld. ‘De vastgeroeste beroepscode van het NIP maakt het werk als getuige-deskundige in feite onmogelijk.’
</div>
Forensisch psychologe Corine de Ruiter was ooit de favoriet van de media. Tristan van der Vlis (schizofreen), Volkert van der Graaf (autistische trekken) en Joran van der Sloot (antisociaal) – na elke geruchtmakende moord wisten televisieprogramma’s haar te vinden voor een oordeel over de psyche van de moordenaar. En daarna werd ze steevast door diezelfde media onderuit gehaald vanwege haar ‘diagnoses op afstand’. Na haar bemoeienis met de tieners Sandro G. en Ziya B., moordenaars van juwelier Ruud Stratmann in 2012 werd het stiller rond De Ruiter. Ze concentreerde zich op haar hoogleraarschap aan Maastricht University waar ze onderzoek doet en onderwijs verzorgt aan de Faculty of Psychology and Neuroscience.
Oude tijden herleven nu diezelfde universiteit een ‘<a href="http://www.maastrichtuniversity.nl/web/Main1/SiteWide/SiteWide4/ReactieOpBerichtgevingProf.CorineDeRuiter.htm" target="_blank">commissie</a> van wijzen’ instelt om het functioneren van de hoogleraar als getuige-deskundige onder de loep te nemen. De reden: de veronderstelde recidive van De Ruiter. Ze werd berispt door haar beroepsvereniging, het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP). Als getuige-deskundige op verzoek van de verdediging van de van fraude verdachte Haagse advocaat Monique S. had ze zich uitgelaten over de geestelijke gesteldheid van PVV-politicus Jos van Hal, de echtgenoot van S., die zelfmoord had gepleegd. Hij zou volgens de verdediging de kwade genius zijn geweest achter de fraude van S..
Corine de Ruiter en haar Maastrichtse collega Harald Merckelbach reageerden op hun <a href="http://fpblog.nl/" target="_blank">blogs</a> meteen op de krantenberichten, met name in NRC Handelsblad, over de berisping. ‘De NRC had de uitspraak van de tuchtraad nog eerder in handen dan ikzelf,&#8217; zegt De Ruiter. ‘De Hollandse ziekte is een beetje: eerst oordelen en dan pas naar de feiten kijken. Ik ben blij dat er een commissie van wijzen is ingesteld, want ik heb mij gehouden aan de kwaliteitseisen van de forensische psychologie.’ Haar verdediging is gebaseerd op het feit dat haar werk als forensisch psycholoog langs de meetlat van de klinisch-therapeutische psychologie wordt gelegd. ‘Als getuige-deskundige werk ik niet in opdracht van degene die ik psychologisch onderzoek,&#8217; zegt De Ruiter. &#8216;Mijn opdrachtgever is dan de rechtbank, of het Openbaar Ministerie of de verdediging.’
De Ruiter wordt in het NIP-rapport verweten dat ze niet zelf de gegevens over Van Hal en diens moeder heeft &#8216;onderzocht of waargenomen&#8217; en zich &#8216;in belangrijke mate gebaseerd&#8217; op gegevens &#8216;afkomstig van de cliënte in wier belang zij optrad&#8217;. De Ruiter: &#8216;Deze zin illustreert op pregnante wijze dat het NIP een therapeutenbril op heeft. Ik heb mij juist niet gebaseerd op gegevens afkomstig van de verdachte, maar op verklaringen van diverse getuigen. De verdachte is ook niet mijn cliënte. Ik trad niet in haar belang op, maar in het belang van de waarheidsvinding.&#8217;
Door die positie was het onmogelijk voor De Ruiter om zich goed te verdedigen. ‘Alles wat ingebracht wordt in de tuchtrechtelijke procedure gaat ook naar de tegenpartij. Dus als ik mijn rapportage aan de tuchtraad had overhandigd, had ik daarmee mijn beroepsgeheim geschonden. Het rapport, opgemaakt in opdracht van de verdediging, zou zo bij de familie van de tegenpartij terechtkomen. Echt kafkaësk. Topadvocaten die ik raadpleegde zeiden tegen me: “Corine, zo kun jij je werk onmogelijk doen”.’ Het gevolg was volgens De Ruiter dat de tuchtraad zich noodgedwongen uitsluitend moest baseren op de brief van de klager en op krantenberichten. ‘Vanwege die regels bij het NIP kan ik kan me niet goed verdedigen. Dit is een systeemfout.’
In NRC  betwijfelt vandaag ook bijzonder hoogleraar forensische psychiatrie en psychologie aan de Vrije Universiteit Jan Hendrikse openlijk de kwaliteit van De Ruiter als getuige-deskundige in de rechtszaal. Het deert De Ruiter weinig. &#8216;Collega Hendriks heeft mij nooit in de rechtszaal zien opereren, en heeft voor zover ik weet ook nooit een forensische rapportage van mijn hand gelezen. Derhalve vind ik zijn kwalificaties aan mijn adres getuigen van “diagnoses op afstand”, iets waar hij zichzelf zo tegen verzet,&#8217; zegt ze in een reactie.
In de Verenigde Staten maakt de beroepsvereniging American Psychological Association (APA) al sinds 1991 onderscheid tussen therapeuten en getuige-deskundigen. In Nederland worden ze nog steeds over een kam geschoren, zegt De Ruiter. ‘De tuchtrechter toetst de deskundige aan de verkeerde norm en vervolgens kan de klager dat oordeel weer inbrengen in de rechtszaak om zo zijn gelijk te halen.’ Ze vreest dan ook dat de manier waarop zijzelf ‘aan de schandpaal is genageld’ door haar beroepsvereniging ervoor zal zorgen dat de forensisch psychologen die zij in Maastricht opleidt hun werk niet volgens de eisen die dit specialisme stelt kunnen uitvoeren. ‘De vastgeroeste beroepscode van het NIP maakt het werk als getuige-deskundige in feite onmogelijk.’