Wolfgang Pauli en Carl Jung
In Deciphering the cosmic number on-derzoekt Arthur I. Miller de bizarre vriendschap tussen Wolfgang Pauli en Carl Jung. Pauli (1900-1958) was in zijn hoogtijdagen de scherprechter van de natuurkunde. Als iemands werk niet klopte of niet goed uitgewerkt was, schoot Pauli het af. &#8216;Dat is nog niet eens fout,&#8217; is een beroemde kwalificatie van Pauli om aan te geven dat een bewering zo vaag was dat hij niet meer toetsbaar was.
Zelfs Einstein kreeg de zenuwen als Pauli in de buurt was. Op twintigjarige leeftijd was Pauli al eens opgestaan na een voordracht van Einstein. &#8216;Wat de heer Einstein zojuist vertelt, is minder dom dan het misschien klinkt,&#8217; zei hij. Hij was dan ook niet bij iedereen even geliefd. Maar vriend en vijand waren het erover eens dat hij een van de grootste wiskundige denkers van zijn tijd was. Werner Heisenberg, een van de andere grondleggers van de kwantummechanica, publiceerde niks zonder het eerst door Pauli te laten lezen. Einstein noemde Pauli zijn troonopvolger.
Pauli was meer dan een scherp rationeel denker. &#8216;s Nachts dook hij het nachtleven van Hamburg in op zoek naar alcohol en seksueel vertier. Wiskundige en angstaanjagende dromen en visioenen bezochten hem als hij sliep. Na de zelfmoord van zijn moeder en de scheiding van zijn eerste vrouw werden de dromen en visioenen zo donker dat Pauli bang voor zichzelf werd. Met name in de omgang met vrouwen omschreef hij zichzelf als &#8216;een koude duivel&#8217;. Hij zocht hulp bij de zesentwintig jaar oudere Carl Jung.
&#8216;Toen deze hardgekookte rationalist voor de eerste keer op consult kwam, was hij in zo&#8217;n staat van paniek dat niet alleen hij maar ook ik de wind van het gekkenhuis over me heen voelde blazen,&#8217; zei Jung later. Hij gaf Pauli de opdracht om zijn dromen op te schrijven. En dat deed Pauli met zo&#8217;n wiskundige precisie dat Jungs hele droomanalyse zo&#8217;n beetje gebaseerd is op de vierhonderd dromen die Pauli beschreef. Zoals de droom over de wereldklok, die voor Pauli de perfecte harmonie symboliseerde: een blauwe schijf in tweeëndertig delen, gedragen door een zwarte adelaar. Jung koppelde deze droombeelden aan voorstellingen in oude alchemieboeken. Volgens zijn theorie ontsproten deze tekeningen net als de dromen aan het collectieve menselijke onderbewuste.
De twee giganten dineerden, rookten pijp en spraken over parapsychologie, UFO&#8217;s, kwantummechanica en archetypen. Pauli hield de wonderlijke vriendschap liever geheim, want als er iemand was die uitspraken deed &#8216;die niet eens fout&#8217; waren, dan was het Jung.
Toch was Pauli gefascineerd geraakt door de archetypen, de gemeenschappelijke onbewuste beelden en begrippen, die we gebruiken om de wereld te begrijpen. Zijn sommige getallen bijvoorbeeld geen archetypen? Hoe geeft onze zoekende geest betekenis aan onsamenhangende patronen? Pauli zag een beter begrip van het onderbewuste als de manier om verder te komen met de kwantummechanica, een theorie die perfect werkt in het rijk van de wiskunde, maar vol paradoxen zit als je je er een mentale voorstelling van wilt maken.
Deciphering the Cosmic Number (de titel verwijst naar het mysterieuze priemgetal 137, dat een belangrijke rol speelt in zowel de Joodse mystiek als de natuurkunde) bevat verschillende passages die Pauli als: &#8216;niet eens fout&#8217; zou hebben gekarakteriseerd. Maar het boek maakt hongerig naar meer uit de briefwisseling tussen Pauli en Jung.
‘Deciphering the Cosmic Number. The Strange Friendship Of Wolfgang Pauli and Carl Jung’, Arthur I. Miller, 336 pagina’s, Norton &#038; Company, € 27,99

Gerard Janssen

Gerelateerd