Reportage / De Bijlmerbajes

Harry M. wordt van doodslag verdacht en zit in voorlopige hechtenis. Niettemin neemt hij op 3 december 2007 de benen uit huis van bewaring Het Schouw. Eerst pakt hij de lift naar beneden, om aan te komen in een wijde voetgangerstunnel. Deze Centrale Gang, ook wel Kalverstraat genoemd, loopt onder de zes torens van de Bijlmerbajes door en geeft toegang tot het voorgebouw. Aan het einde van de Centrale Gang wacht de centraalpost waar bewakingspersoneel toezicht houdt. Om de personeelsuitgang te passeren, moet iedereen een justitiepas tonen. Voor gedetineerde Harry M. vormt dat kennelijk geen probleem, de twee deuren klikken open. Nog één barrière scheidt hem van de vrijheid: de portiersloge aan de ingang van het voorgebouw. Daar zien twee bewakers en ook personeel dat net naar binnengaat hoe Harry om 07.50 over een tourniquet klimt en het volle leven van de maandagmorgen induikt. Niemand slaat alarm.

De ontsnapping van Harry M. komt niet in de krant. De directie van de Bijlmerbajes weet het stil te houden, zoals wel meer. Voor het personeel van de Penitentiaire Inrichting Amsterdam, locatie Over-Amstel, geldt het motto: zwijgen is goud. Bewaker Glenn: ‘Na zo’n incident blijft het doorgaans stil. Geen evaluatie, niets.’

Ook na de vlucht van M. is het business as usual in Over-Amstel. Behalve voor Stella. Zij is als enige bewaker geschorst vanwege de ontsnapping. Vreemd, vindt vakbond Abvakabo, er waren toch zeker vijf andere collega’s bij betrokken?

Lieve schat

De Penitentiaire Inrichting Over-Amstel – de Bijlmerbajes – is van de zwaarste categorie, in jargon een A-locatie. (De gevangenis, gebouwd in 1978, ligt niet in de Bijlmermeer, maar er vlak bij. De naam Bijlmerbajes komt van een redacteur van Vrij Nederland die in 1974 een artikel schreef over de voorgenomen bouw van de gevangenis en de actiegroep die zich daartegen verzette: ‘Bijlmerbajes: gevangeniswezen bouwt Torens van Babel’.) In de zes torens zit onder meer een tbs-inrichting, een afdeling met zeer zware criminelen en een afdeling voor gevaarlijke gedetineerden met een psychische stoornis. Hoe kan een gedetineerde uit een dergelijke inrichting gewoon naar buiten wandelen?

Fred R. zit eind 2006 in alle beperkingen in de Demersluis-toren van de Bijlmerbajes. Hij wordt verdacht van het uitlokken van liquidaties op onder meer Thomas van der Bijl. De rechtbank heeft bepaald dat hij in die periode in het belang van het onderzoek alleen contact mag hebben met zijn advocaat. Contact of correspondentie met familie of vrienden is streng verboden. Toch correspondeerde R. met de buitenwereld, zo constateerde de Nationale Recherche. ‘De postbezorging loopt niet erg soepel,’ klaagt de vriendin van R. in een e-mail. Dat moge zo zijn, R. beschikte op zeker moment ook over een mobiele telefoon. En hij wist vanuit de bajes te regelen dat zijn vriendin op haar verjaardag een grote bos forse rode rozen kreeg thuisbezorgd. ‘Lieve schat van harte gefeliciteerd met je verjaardag. Ik hou van je en ik mis je hier,’ was de boodschap.

Het mag geen verbazing wekken dat de Rijksrecherche op deze zaak werd gezet. Kennelijk zijn er platte (corrupte) bewaarders in een van de ‘zwaarste’ paviljoens van Nederland. Onder leiding van officier van justitie Michiel IJzendoorn begon het onderzoek Delaware. Vorig jaar leek dit onderzoek een flinke impuls te krijgen toen een gedetineerde bereid was opening van zaken te geven. Hij wilde verklaren welke bewaarders op de afdeling corrupt waren. Ook personeel van de Bijlmerbajes wilde informatie over de zaak geven. Ze hadden niet de indruk dat de Rijksrecherche de zaak tot op de bodem wilde uitzoeken. Een werknemer: ‘In feite hebben de rechercheurs mij zelfs ontmoedigd om een verklaring af te leggen. Ze zeiden: weet je het zeker dat je dit wilt vertellen? Straks moet je als getuige komen in de rechtbank. Zit je tegenover die Fred R.’ Uiteindelijk werd het onderzoek gestaakt. Toch lag er een aantal harde feiten. De bloemist van het dorp waar de vriendin van R. woont is bekend. Iemand heeft dat bloemstuk daar besteld. Bovendien beschikt de politie over een schema van de tijdstippen dat er post is verstuurd.

Calamiteitenteam

Volgens een groep personeelsleden ligt de oorzaak van slechte beveiliging en corruptie in falend management, falend personeelsbeleid en een tekort aan voldoende gekwalificeerd personeel. De gevangenisdirectie ontkent dit en wijst naar een inspectie uit 2005 die constateerde ‘dat veel werk is verricht op het punt van de verbetering van de organisatie en de medewerkers’. Ook beweert de directie dat ‘openstaande vacatures niet leiden tot structurele bezettingsproblemen’. Toch leeft er onvrede bij het personeel. Maar in het algemeen zijn personeelsleden bang om open en bloot hun verhaal te doen. Ze praten zelfs liever niet over misstanden met hun superieuren omdat ze sancties vrezen. Het bespreken van klachten zou zelfs kunnen leiden tot ontslag en in ieder geval niet tot verbeteringen binnen de inrichting.

Bert Engel herkent dat beeld. Hij heeft voor de Abvakabo tot 2007 vier jaar lang het personeel van de Amsterdamse penitentiaire inrichtingen onder zijn hoede gehad en kwam er zelf geregeld over de vloer. ‘Klagers worden vaak geïntimideerd,’ stelt Engel.

Op 23 februari 2008 vraagt een paviljoen in de toren Demersluis steun van een calamiteitenteam. Dat is een groep bewaarders die speciaal is getraind om snel te kunnen bijspringen als gedetineerden gewelddadig worden. In Demersluis is een gedetineerde die weigert mee te werken aan een fouillering op zijn cel. Personeel op het paviljoen durft hem zonder de aanwezigheid van het calamiteitenteam niet aan te pakken. Maar na een paar uur is het team er nog niet. De leider van het team weigert te komen omdat hij gebrouilleerd is met de bewaarder die belt.

In een potentieel gevaarlijke omgeving kan snelle assistentie van levensbelang zijn. De bewaarder die oorspronkelijk om assistentie vroeg is dan ook woedend. Maar zijn klacht hierover leidt opmerkelijk genoeg niet tot een berisping van de teamleider die weigert de regels van het protocol uit te voeren. Integendeel: de directie doet de klager het voorstel een andere functie te nemen en de zaak ‘in der minne’ te schikken. Volgens Bert Engel is dit geval ‘symptomatisch’ voor de stijl van leiding geven in de Bijlmerbajes: ‘Niet de klacht wordt aangepakt maar de klager moet weg. Dat kweekt een gevaarlijke cultuur van de andere kant uitkijken.’

Aan VN geeft de directie hierop alleen commentaar in algemene termen: ‘Naar klachten van medewerkers wordt altijd serieus gekeken.’

De Abvakabo krijgt regelmatig meldingen van bedreiging en intimidatie van personeel in de Bijlmerbajes. Daar is niet altijd iets aan te doen. Emile Biesheuvel werkt als vrijgesteld kaderlid van de vakbond in de Bijlmerbajes: ‘Onlangs sprak een vrouw me aan omdat ze bedreigd werd, maar ze is bang om aangifte te doen. Er is corruptie in haar paviljoen en ze moet haar mond houden. Ze is alleenstaand met een kindje en wil haar baan niet riskeren. Maar zonder aangifte kunnen we niets doen. Het is natuurlijk wel een indicatie dat er veel mis is in de inrichting.’ De bond kan zoiets hoogstens intern aankaarten, bijvoorbeeld bij de ondernemingsraad of leden van de directie. Vorige maand maakte het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie bekend dat bijna een op de vijf bajeswerknemers in Nederland te maken heeft gehad met fysiek geweld van een collega.

Bert Engel heeft zich intensief bemoeid met de zaak van Iwan Blijd, die tot vorig jaar als bewaker in Over-Amstel werkte. Blijd is ontslagen wegens het overtreden van een aantal disciplinaire regels. Engel: ‘De ontslaggronden waren naar de mening van de bond deels onjuist, eenzijdig en gekleurd. Hij had nooit ontslagen mogen worden. De ware reden van zijn ontslag was mijns inziens zijn kritische houding. Mondige mensen die kritiek hebben worden er langzamerhand uitgewerkt.’

In hoger beroep constateerde de Commissie van Toezicht verstoorde verhoudingen en het ontslag werd definitief. Blijd runt inmiddels een succesvol bedrijfje maar kijkt nog steeds verbitterd terug. ‘Er heerst vriendjespolitiek. De beste mensen zijn weg. Wat er binnenkomt is van onvoldoende niveau. Dat brengt onveiligheid met zich mee.’

Wegbezuinigd

Bij de beveiliging van een gevangenis wordt steeds een afweging gemaakt tussen de gewenste totale veiligheid en wat praktisch haalbaar is. Hugo is een van de zeldzame zeer ervaren bewaarders van de oude stempel. ‘Los van de bezoekers gaan er elke dag zo’n zeshonderd personeelsleden naar binnen. Iedereen wordt gecontroleerd op wapens en drugs. Als er goede controle is, dan krijg je opstoppingen en dat wekt irritatie bij de collega’s.’ Ondanks die druk moet de beveiliging de controle op zowel de stroom naar buiten als naar binnen maximaal houden. Maar daar lijkt een en ander aan te schorten. Bij binnenkomst gaan personen weliswaar door metaaldetectoren en tassen door röntgenapparatuur. Maar als met die apparaten verkeerd wordt omgegaan, is er desondanks een veiligheidslek. Bijvoorbeeld als bewakers twijfelen, maar een tas toch niet controleren. Overigens worden sommige mobiele telefoons niet gedetecteerd door de scanapparatuur. Bert Engel: ‘Een directielid heeft wel eens tegen mij gezegd: laten we gewoon alle gedetineerden een mobieltje geven. Je houdt het toch niet tegen.’

Iwan Blijd zette regelmatig kritische kanttekeningen bij de verslapte controles: ‘Ik heb bijvoorbeeld wel eens tegen de leiding gezegd: ga eens werken met een politiehond. Gebeurt niet.’

Kritisch personeel wijst ook op de gebrekkige controle op auto’s die de inrichting binnengaan. Emile Biesheuvel stelt vast dat er geen systematische controle van de voertuigen plaatsvindt. ‘Als er een auto naar binnengaat, toont de chauffeur een identiteitsbewijs. Maar de bijrijder gaat vaak zonder controle naar binnen. Laat staan dat de inhoud van auto’s wordt bekeken. Er wordt al heel lang gepraat over steekproefcontroles maar het gebeurt nooit. Er is ook geen plaats voor in het rooster van het bewakingspersoneel. De portier die deze controle vroeger deed, is wegbezuinigd. Er is sprake van structurele onderbezetting bij de bewaking.’

De inhoud van de tientallen auto’s die dagelijks inchecken in de Bijlmerbajes, van bijvoorbeeld leveranciers, wordt dus zelden gecheckt. Overigens zegt de directie van de Penitentiaire Inrichtingen Amsterdam (PIA) hierover: ‘Er vindt wél voertuigcontrole plaats.’

Als bewakers een gedetineerde moeten inchecken, hoort daar soms een visitatie bij. Ook bij die controle gaat het wel eens mis. Bert Engel van de Abvakabo geeft een voorbeeld: ‘Er staan drie bewakers. Eén van die drie ziet dat de twee anderen een briefje uitwisselen. Later vindt hij dat briefje verfrommeld in de prullenbak. “Ik visiteer hem wel, ik ken hem,” staat erop. Nog later blijkt dat de gedetineerde familie van die bewaker was. Dat is verboden en had meteen moeten worden doorgegeven door die bewaker.’

De affaire raakt bekend bij de leiding en de directie maar blijft zonder consequenties, evenals andere dagelijkse corruptiegevalletjes en incidenten. De vondst van drugs, een geluiddemper voor een pistool, zelden hoort het personeel er nog wat van. Bewaarder Hugo: ‘Een keer of zes heb ik collega’s echt verdacht van corruptie. Ik houd dat dan simpel. Ik zeg het eerst tegen hen rechtstreeks: doe het niet als ik dienst heb. Zo heb ik eens bijna staan vechten met een collega. Ik ben ook wel naar het afdelingshoofd gestapt. Dan is het van: jaja, hoe weet je dat dan. Nooit heb ik er wat van teruggehoord.’

Bert Engel: ‘Ik heb de kwetsbaarheid voor corruptie wel eens aangekaart bij de algemeen directeur. Wat is je beleid daartegen? Er zijn nu eenmaal personeelsleden met financiële problemen en daar hebben gedetineerden een neus voor. Eén keertje brengen ze iets naar binnen en ze hangen.’

Vaak begint beïnvloeding door gedetineerden piepklein. Hugo: ‘Dan zie je een collega een paar keer met een stapel gloednieuwe dvd’s naar huis gaan. Als hij zo elke week een stapeltje meekrijgt, reken dat maar eens uit per maand. En vervolgens gaat het verder.’

Roomblank

Begin 2006 kwam vanuit de bewaking een melding bij Emile Biesheuvel van de Abvakabo over een heuse cocaïnelijn. De informatie was behoorlijk gedetailleerd. Plat personeel regelde dat gesealde pakjes met coke naar binnen gingen tussen de pakketten van de winkel. Er zouden zeker vijf personeelsleden van verschillende afdelingen bij betrokken zijn.

Biesheuvel kreeg deze informatie bij een bewaker thuis in het bijzijn van een groepje collega’s. Die maakten zich zorgen over de veiligheid van de tipgever. Afgesproken werd dat deze zeer omzichtig door het kader van de Bijlmerbajes benaderd zou moeten worden, zodat het platte personeel en de gedetineerden er geen lucht van zouden krijgen. Maar dat gebeurde geenszins. Tussen een grote groep collega’s ging het hoofd van de bewaking in het openbaar en zeer opzichtig met de jongen in gesprek. ‘Gevolg was dat die jongen uit angst zijn mond hield en de zaak doodliep,’ zegt Emile Biesheuvel. Vorig jaar vond een bewaarder in een paviljoen in de toren Het Schouw een zakje met wit poeder. Het lag in een kast in de arbeidszaal. De bewaarder die er melding van maakte, taxeerde het spul als cocaïne.

Van werken in de bajes word je niet rijk. Volgens de Abvakabo is er mede daardoor onvoldoende gekwalificeerd personeel. In theorie kunnen er voldoende fte’s zijn, maar in de praktijk vallen er veel gaten. Er zijn veel werknemers met onbetaalde vakantie-uren of veel te veel vrije dagen. Functies worden soms gevuld door stagiaires en het niveau van het personeel daalt. Bewaker Glenn: ‘Het gewone bewakingspersoneel is vaak niet berekend op de taak. Maar het kader soms ook niet. Ik heb meegemaakt dat er een alarm afgaat en dat leidinggevenden niet weten wat ze moeten doen. Bijvoorbeeld bij paniektelefoontjes over een mogelijke gijzeling of een vechtpartij.’

Bert Engel: ‘Ik zeg niet dat de mensen die worden aangenomen eigenlijk nooit geschikt zijn. Maar wel dat geschiktheid geen criterium is. Dat geldt ook bij het interne promotiebeleid. Nieuw benoemde leidinggevenden verzamelen heel snel gelijkgestemden om zich heen. Dat brengt een bepaald cultuurtje met zich mee dat zichzelf in stand houdt.’ Nieuwkomers in Over-Amstel zijn vaak bekenden van leidinggevenden, en het liefst roomblank.

De PI Amsterdam gaat niet in op deze zaken, maar zegt hier beleid op los te laten. ‘Zo is er een Bureau Integriteit opgericht, is een gedragsprotocol voor medewerkers opgesteld’ en ‘in de opleiding en bijscholing van medewerkers en leidinggevenden vormen integriteit en omgangsvormen belangrijke aandachtspunten.’

Boegaloegoe

Een bewaker van Surinaamse afkomst begint zijn dag. Hij loopt de portiersloge binnen en ziet iets wits op zijn stoel liggen. Het duurt even hij door heeft dat hij een puntmuts van de Ku-Klux-Klan te pakken heeft. Het incident dateert van een paar jaar geleden, maar racisme is in de Bijlmerbajes nog altijd aan de orde van de dag. Emile Biesheuvel van de Abvakabo: ‘Surinaamse jongens worden aap genoemd. Hé aap, doe die deur eens open, horen ze dan, apen horen in de dierentuin. Witte meisjes met een Surinaamse vriend zijn “negerhoer”.’ Glenn en Blijd zijn allebei geconfronteerd met het woord ‘boegaloegoe’: ‘In het bijzijn van donkere jongens spreekt het leidinggevende kader over hen als “boegaloegoes”. Zeggen ze aan de telefoon: “Ik zit hier met een boegaloegoe.” Dat racisme gaat echt aan je vreten.’

In de Penitentiaire Inrichting Over-Amstel zijn leidinggevenden zonder uitzondering wit. Het gewone bewakingspersoneel is voor een belangrijk deel Surinaams of Turks. Bewaarder Hugo: ‘Er is veel te weinig doorstroming van allochtonen naar leidinggevende functies. Bij de afdeling bewaking sijpelt het racisme ook door in het personeelsbeleid. Donkere jongens stromen niet door naar een seniorpositie. Iwan Blijd gold onder zijn collega’s als invloedrijk en gezaghebbend maar mocht niet doorgroeien. Blijd: ‘Dan zag ik dat Hollandse jongens zonder veel ervaring snel een vaste aanstelling kregen en stiekem periodieken extra kregen.’

Algemene regels blijken voor wit en zwart verschillend te zijn. Het hoofd beveiliging dat ieder sieraad bij Surinaamse jongens verbiedt, loopt zelf met een ringetje in zijn oor. Glenn en Iwan kennen allebei het verhaal van een donkere collega die de pech had ‘s nachts een ruimte te betreden waar twee blanke leidinggevenden de liefde bedreven. ‘Hij werd eerst geïntimideerd dat hij zijn mond moest houden, later is hij is ontslagen. Pas na jaren procederen kon hij weer aan het werk.’

Dat overkwam ook een bewaakster van Turkse afkomst die met haar collega ‘iets vrouwelijks’ besprak. Zij wilde niet tegen de teamleider zeggen wat er aan de hand was. Deze accepteerde dat niet en de vrouw kreeg ontslag. Een hindoestaanse bewaker wilde zich bij een oefening niet helemaal uitkleden. Glenn: ‘Hij zei: ik ben dat toch niet verplicht? Ik ben toch geen gedetineerde? Waarop zijn teamleider hem begon te jennen. Hij zei: “alle donkere jongens zijn toch gedetineerd?”‘

De leiding mag dan beweren dat ‘tegen uitingen van racisme of discriminatie altijd wordt opgetreden’, racisme en corruptie veroorzaken wel degelijk spanningen bij het bajespersoneel. Iwan Blijd: ‘Mensen zijn bang voor sommige collega’s.’ Wantrouwen en achterdocht zijn gevaarlijk in de bajes. Bij een gevaarlijke situatie mag assistentie niet lang uitblijven en moeten deuren snel opengaan. Ook de relatie tussen personeel en directe chefs laat te wensen over. Iwan Blijd: ‘Er zijn gevallen bekend van mensen die vertrouwelijke gesprekken voerden met teamleiders. Binnen een dag was die informatie op de afdeling bekend. Als je dat weet dan ga je toch nooit meer iets vertellen aan je chef?’

Beter niet melden

De gevangenis is per definitie een heel bijzondere werkomgeving. De wereld binnen is anders dan de wereld buiten. Blijd: ‘Als je binnen werkt, sta je in een hele andere wereld. Een wereld met risico’s.’ Bewaarder Hugo: ‘Je kan binnen niet normaal doen, want binnen is het niet normaal. Je moet snel kunnen schakelen tussen de burgermaatschappij buiten en de harde criminele wereld binnen met zijn eigen regels en grenzen.’ Die geheel eigen criminele wereld binnen probeert de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) onder controle te krijgen met procedures en regels. Hugo: ‘Als ik alles precies volgens de regels zou doen, hield ik het niet vol. Soms moet je juist niet de regels toepassen. Bij grote spanning tussen twee gedetineerden halen een paar klappen over en weer soms de kou uit de lucht. Ik spring er wel snel tussen, maar ze weten dan dat ik er geen rapport van opmaak. De opgekropte spanning is dan weg.’ Alle regels en procedures kunnen volgens Hugo verraderlijk zijn. ‘Als je alleen kijkt naar de rapporten, dan lijkt het alsof alles rustig is. Maar je ziet dan niet de onderhuidse spanningen. Veel directeuren hier hebben geen idee wat er op de werkvloer speelt. Ze lezen de rapporten, maar de waarheid staat heus niet op papier.’

Bert Engel: ‘In de rapporten aan de directie staat niet de waarheid beschreven omdat het voor je positie beter is misstanden niet te melden. Zo is een cultuur ontstaan die zichzelf in stand houdt.’

Terwijl enerzijds allerlei regels worden overtreden, gebruikt de directie anderzijds dezelfde regels om zich van kritische werknemers te ontdoen. Een kritisch kaderlid van de Abvakabo die in een van de torens deels is vrijgesteld voor vakbondsactiviteiten kreeg een andere functie aangeboden. Nadat hij zich bemoeide met de klacht over het niet opdraven van het calamiteitenteam kreeg hij onderzoeken aan zijn broek. Hij zou verschillende regels van het protocol hebben overtreden. Bert Engel: ‘Ik ben bang dat ze hem op dezelfde manier aan de kant proberen te zetten als Iwan Blijd. Kritische mensen dulden ze niet.’

Volgens Emile Biesheuvel misbruikt de directie van de Bijlmerbajes het ambtenarenreglement (ARAR). ‘Het wordt volstrekt willekeurig toegepast en gebruikt om mensen die lastig zijn te sanctioneren. Zo gaan lastige klagers of aangevers van misstanden eruit. Ze zoeken de zaak niet uit, nee, ze gaan kijken wat er mis is met de klager.’

Ten slotte: wat gebeurt er met al die min of meer ernstige incidenten binnen de Bijlmerbajes die nooit naar buiten komen? Een woordvoerder van de DJI laat weten dat de wijze waarop de dienst incidenten afhandelt onder de huisregels valt en niet openbaar is. Aantallen incidenten zijn dus geheim. Overigens is in Nederland het aantal ontsnapte gevangenen sterk afgenomen, van twintig in 2002 naar drie in 2007. Of Harry M. bij die drie is inbegrepen wil het ministerie van Justitie niet zeggen. Eind december is M. weer aangehouden.

Het platte personeel dat de post van Fred R. regelde is nooit aangepakt. Intern onderzoek naar de vermeende cocaïnelijn leverde niets op. Wat het onderzoek naar de Ku-Klux-Klan-muts opleverde is onbekend. Volgens personeelsleden was er wel een verdachte in beeld. De muts bleek trouwens de dag van de vondst al verdwenen te zijn, slordige ‘schoonmakers’ zouden hem hebben weggemaakt. Over het onderzoek naar de ontsnapping van Harry M. is niets bekend. Vorige maand is de schorsing en het aangezegde ontslag van Stella teruggedraaid. Maanden na de vondst van het witte poeder op de arbeidszaal van Het Schouw kreeg het personeel te horen dat het slechts waspoeder was geweest.

Het gevangeniswezen

In Nederland verzorgen achttienduizend bewakers en bewaarders de detentie van rond de zestienduizend gedetineerden. De laatste jaren daalt het aantal mensen dat vastzit. In absolute zin nemen de kosten voor de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) dus af, maar de DJI moet rondkomen van een bedrag per gedetineerde. Vanaf de eerste kabinetten Balkenende wordt er naar hartelust bezuinigd op de bajes, overigens met brede instemming van de Tweede Kamer. Opsluiten is genoeg, zo is het devies. Een kwart van de gedetineerden pleegt binnen een jaar opnieuw een misdrijf. Binnen zeven jaar gaat zelfs driekwart opnieuw in de fout. Als het toch niet helpt, waarom zou je dan veel geld uitgeven aan resocialisatie, redeneert een Kamermeerderheid.

Abvakabo-bestuurder Jan Willem Dieten: ‘Twee op één cel, zelfs zes op één cel. Minder arbeid en minder recreatie en minder aandacht voor resocialisatie. Dat is slecht voor de motivatie van je personeel. Als je niet meer kunt werken aan resocialisatie door mensen te helpen er beter uit te komen, gaat dat ten koste van het trots-zijn op je werk.’

Zijn de problemen in de Bijlmerbajes een landelijk probleem?

‘De DJI heeft een groot probleem om goed personeel te krijgen. Toch gaat er desondanks een heleboel goed in de gevangenissen. Veel mensen werken hard en gemotiveerd. Het niveau van het leidinggevend kader is een probleem. Aan de andere kant doet de DJI veel aan bijscholen van personeel. Tot aan rollenspelen en neurolinguïstisch programmeren toe.’

Hoe is het te verklaren dat kritische en goede mensen lijken te worden afgestoten in de Bijlmerbajes?

‘Die cultuur zie je vaker in hiërarchische en naar binnen gerichte organisaties. Mensen weten normaal gedrag en normafwijkend gedrag niet meer te scheiden. Een klager die normafwijkend gedrag meldt, is een risico voor de organisatie en wordt buitengesloten. Dat kritische mensen in de Bijlmerbajes worden gekoeioneerd en naar buiten gewerkt is kortzichtig van de directie. Het zijn juist gouden krachten. Het is ook geen goed signaal naar de rest van het personeel om kritische collega’s zo te behandelen.’

Maakt u zich zorgen over de Nederlandse gevangenissen?

‘Tot nu was de situatie in Nederland relatief goed. Maar door invloed van de bezuinigingen is Nederland nu aan het afglijden. Ik ben er voor te investeren in detentie en gedetineerden. Je kunt het ook omdraaien en kijken waarom mensen geen recidive plegen.’

De namen Hugo en Stella zijn op hun verzoek gefingeerd.