Israëls volgende doelwit

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

De stemmen van Vrij Nederland

<div class="info-box">
<h5>Nu relevant, want</h5>
<p>Het mazelenvirus rukt op in Nederland. Op Urk, waar deze week de mazelen zijn uitgebroken, is de vaccinatiegraad in tien jaar tijd van 74 naar 54 procent gedaald. Over heel Nederland zijn er in 2019 tot nu toe veertig patiënten gemeld, meldt het <em><a href="https://www.ad.nl/binnenland/mazelenuitbraak-op-urk-negen-kinderen-en-een-volwassene-ziek~af108142/" target="_blank" rel="noopener">AD</a>. </em>Voorgaande jaren werden er tien tot twintig patiënten over het hele jaar gemeld.</p>
</div>
<p>Ineens vond ik het gek. Ik had een dochter van twee jaar en was in 2015 zwanger van mijn tweede kind. Mijn dochter had koorts en om haar vermoeide lijfje door te laten slapen, wilde ik haar een paracetamol geven. Ik las de bijsluiter die netjes om de doordrukstrip heen geplooid zat minutieus door. Wat zit erin, welke bijwerkingen zijn er, welke dosering geef je aan een kind van twee en vooral: gaat dit werken, is het verstandig om voor deze situatie een paracetamol te geven?</p>
<blockquote><p>Ik deed wat iedere ouder met vragen tegenwoordig doet: ik googelde.</p></blockquote>
<p>Het zijn vragen die ik mezelf nog nooit had gesteld als ik naar het consultatiebureau ging voor een vaccinatie. Waarom deed ik dat niet? Zit er eigenlijk ook een bijsluiter bij een vaccin? Welke bijwerkingen zijn er dan? En hoe goed werken ze?</p>
<p>De folder die ik van het consultatiebureau kreeg bood weinig informatie. Er stond in dat het goed was om je kind te vaccineren, maar of er ook risico’s aan verbonden zijn stond er niet bij. Dus ik deed wat iedere ouder met vragen tegenwoordig doet: ik googelde.</p>
<h5>Twee kampen en de nieuwe twijfelaars</h5>
<p>Er blijken twee sterk uiteenlopende kampen te zijn. In het kamp van de niet-vaccineerders zitten de streng-gelovigen en de antroposofen. De gelovigen zien de vraag of je ziek wordt als iets wat is voorbehouden aan God. Zelf een ziekte toebrengen aan een kind is hetzelfde als op de stoel van God gaan zitten. Dat doe je niet. Antroposofen zien het doormaken van een kinderziekte als onderdeel van het opgroeien. Ziektes en koorts geven het lichaam de kans om zich te vormen tot het lijf dat bij het kind hoort. Het lijf en het immuunsysteem moeten het zelf doen, het is een belangrijke stap in de ontwikkeling.</p>
<p>In het andere kamp staat de wetenschap. Tot een aantal jaren geleden waren er amper mensen die vragen stelden aan de jeugdarts.</p>
<p>Het klinkt ook redelijk onschuldig, een kinderziekte. Hoe nodig zijn die vaccins?</p>
<p>Ik googelde wat af en vond sites vol met uitroeptekens die me waarschuwden voor de gevaren van vaccins. Longontstekingen, astma, autisme, epileptische aanvallen, allergieën en inentingen vol met kwik, aluminium en andere gifstoffen. Mijn hoofd duizelde ervan. Daar stond de folder van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) tegenover, met op de voorkant een foto van een moeder die vrolijk naar haar baby lacht. In de folder stond in brave consultatiebureautaal tegen welke infectieziekten er ingeënt wordt, welke bijwerkingen je kind mogelijk krijgt &#8211; een rode plek, koortsig, onrustig of juist veel willen slapen &#8211; en de tip dat je je kind dan maar extra moet knuffelen. Nergens lees ik iets over verlammingen. En er staan ook geen uitroeptekens in.</p>
<p>Na een kleine week onderzoek gaf ik het op. Ik ben geen dokter en ik moet niet denken dat ik met een paar avonden artikelen lezen en YouTubefilmpjes kijken ineens net zo veel weet als het RIVM. Ik besloot te vertrouwen op de instanties en mijn kind te vaccineren.</p>
<figure id="attachment_398251" aria-describedby="caption-attachment-398251" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="wp-image-398251 size-image_1280" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/07/prev_watermarked0_606890102-1280x853.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/07/prev_watermarked0_606890102-320x213.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/07/prev_watermarked0_606890102-640x426.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2018/07/prev_watermarked0_606890102-1280x853.jpg 1280w" alt="vaccineren" width="1280" height="853" /><figcaption id="caption-attachment-398251" class="wp-caption-text">Het ging ineens niet meer over de gelovigen en de antroposofen, maar over de ‘hoogopgeleide ouder’. Ik ben zo’n ouder. Foto: Flip Franssen/HH</figcaption></figure>
<p>Maar ik bleek niet de enige met vraagtekens te zijn. In de jaren nadat ik die keuze maakte werd de groep twijfelaars groter. In krantenartikelen ging het ineens niet meer over de gelovigen en de antroposofen, maar over de ‘hoogopgeleide ouder’. Door critici weggezet als een groene-smoothie-slurpende yup op een bakfiets die denkt kinderen gezond te houden met havermoutmuffins. Ik ben zo’n ouder, dacht ik. Ik drink weliswaar meer koffie dan smoothies en een bakfiets heb ik ook niet, maar ik ben kritisch. En ik snap niet waarom daar zo verbaasd op gereageerd wordt. Juist van hoogopgeleiden mag je verwachten dat ze zich laten informeren. Dat ze kritisch zijn, de macht bevragen. Maar de toon van het debat wordt grimmiger. De tegenstanders van vaccineren worden afgeschilderd als gestoorde boomknuffelaars en de voorstanders zijn allemaal in de ban van <em>big pharma</em>. Beide kampen zijn een karikatuur van zichzelf geworden.</p>
<p>Kinderarts en epidemioloog aan het UMC Utrecht Patricia Bruijning wil me helpen met de zin en onzin scheiden van alle informatie die ik tegen kom. We zien elkaar in het café van het UMC, waar de een na de andere persoon in witte jas even snel een koffie komt halen.</p>
<h5>Vind je mij dom?</h5>
<p>‘Ik kan me voorstellen dat je aan het twijfelen raakt,’ zegt Bruijning. ‘Er is zo veel informatie te vinden, ik heb er jaren voor gestudeerd om het te snappen. Op sommige sites staan dingen die niet kloppen. Zo zou 27,5 procent van de kinderen na acht jaar niet meer beschermd zijn tegen de mazelen. Als dat waar was zou ik mijn kinderen ook niet inenten, maar je krijgt ook nog een vaccinatie op 9-jarige leeftijd en daarmee ben je je hele kindertijd en daarna goed beschermd. Het is gewoon niet waar.’</p>
<p>‘Vind je mij dom?’ vraag ik haar. ‘Nee, het is onmogelijk om de juistheid van al die informatie te verifiëren. Er worden bijvoorbeeld op anti-vaccinsites wel onderzoeken aangehaald die wetenschappelijk onderbouwd lijken, maar dat zijn dan bijvoorbeeld case-reports waarin drie gevallen genoemd worden. Het daaropvolgende grote onderzoek om de relatie te checken wordt dan niet genoemd. Er vallen ook veel kinderen van een trampoline net nadat ze gevaccineerd zijn, soms heeft het een niks met het ander te maken.’</p>
<blockquote><p>Door alle informatie is ook bij mij de twijfel opgekomen hoe erg het eigenlijk is om de mazelen te krijgen.</p></blockquote>
<p>De belangrijkste vraag is: hoe gevaarlijk zijn die kinderziektes? Door alle informatie is ook bij mij de twijfel opgekomen hoe erg het eigenlijk is om de mazelen te krijgen.</p>
<p>‘De mazelen is geen onschuldige kinderziekte,’ legt Bruijning uit. ‘Het kan dat een kind de ziekte goed doorstaat, maar er kunnen ook zware complicaties voorkomen. We hebben geen medicijn tegen de mazelen, complicaties kunnen we niet voorkomen, alleen behandelen als ze er zijn. Er wordt gezegd dat er tegenwoordig nog maar weinig kinderen overlijden aan de mazelen. Dat klopt. Onze zorg is goed en we kunnen kinderen met complicaties beter in leven houden, maar ze komen er soms echt beschadigd uit. Daarnaast kan de mazelen het immuunsysteem voor langere tijd plat leggen, daardoor krijgt een kind bijvoorbeeld een longontsteking of hersenvliesontsteking in de maanden na een mazeleninfectie. Daar kan een kind aan overlijden en dat gaat dan de boeken in als een sterfgeval ten gevolge van een hersenvliesontsteking, terwijl dat kind die hersenvliesontsteking waarschijnlijk niet gehad zou hebben zonder die mazelen.’</p>
<h5>Pittige waterpokken</h5>
<p>Bruijning vermoedt dat we een verkeerd beeld hebben van de infectieziekten. Ik herken dat. De mazelen, dat is toch eigenlijk een soort pittige waterpokken? Bovendien hoort ziek zijn er ook gewoon een beetje bij, toch? Dat herkent Bruijning. ‘Die visie wordt inderdaad breed gedragen in Nederland. Dat heeft misschien iets met onze calvinistische inborst te maken. In Amerika krijg ik dat namelijk niet uitgelegd, daar vaccineren ze ook tegen de waterpokken. In Nederland zijn zelfs de meeste kinderartsen daar nog niet van overtuigd, terwijl zij juist zien welke nare complicaties waterpokken tot gevolg kunnen hebben, van littekens in het gezicht tot hersenvliesontsteking. Hoe dan ook lijdt het kind en het is te voorkomen.’</p>
<p>Het RIVM is van aanpak veranderd. Waar ik het een paar jaar geleden nog moest doen met het nietszeggende foldertje, is er nu een complete <a href="https://rijksvaccinatieprogramma.nl/">website</a> opgetrokken waar speciaal aandacht is voor de twijfelaars. Voor mensen zoals ik die vraagtekens hebben bij alle tegenargumenten die, zo op het eerste gezicht, best overtuigend zijn. Bruijning vindt dat het RIVM de goede weg is ingeslagen. Wat haar betreft mag er nog meer informatie gegeven worden.</p>
<p>Want hoe zit het met de verbeterde hygiëne, wil ik weten. Die heeft er ook voor gezorgd dat de infectieziekten afnamen, in hoeverre is dat te danken aan de vaccins?</p>
<p>Op de site van het RIVM is er aandacht voor dit onderwerp. De sterftelast door infectieziekten was al geleidelijk aan het dalen door de verbeterde hygiëne, maar na het invoeren van het Rijksvaccinatieprogramma daalde het percentage van de totale sterftelast van die infectieziekten direct naar bijna nul.</p>
<p>‘Daarnaast wordt de mazelen via de lucht doorgegeven,’ reageert Bruijning. ‘Het is zeer besmettelijk. Als jij de mazelen hebt en je loopt het café uit en ik kom daarna hier binnen, dan krijg ik de mazelen. Dan kun je poetsen wat je wilt, maar dat heeft geen enkele zin.’</p>
<h5>Twee maanden oud en al een oproep</h5>
<p>Het zijn zware woorden: sterftelast, complicaties. Woorden die ik liever ontken als ik naar zo’n kwetsbaar baby’tje kijk. Mijn zoon was nog geen twee maanden toen hij opgeroepen werd voor zijn eerste vaccinatie. Zo vroeg!</p>
<p>Bruijning: ‘Jij zegt vroeg, ik zeg laat. Die vroege vaccinatie heeft alles te maken met kinkhoest. Kinkhoest is echt gevaarlijk voor baby’s. Als er hier in het ziekenhuis een baby met kinkhoest binnenkomt zijn we direct onrustig. We krijgen kinkhoest er ook maar niet onder, het blijft circuleren. De vaccins voor bijvoorbeeld difterie en tetanus zijn heel goede vaccins, die werken heel lang en geven hele hoge bescherming. Het vaccin tegen kinkhoest werkt veel korter, daardoor zijn tieners en volwassenen weer vatbaar. Zij kunnen vervolgens de infectie op jonge baby’s overbrengen.&#8217;</p>
<p>&#8216;Daarom wordt nu geadviseerd om ook zwangeren tegen kinkhoest te vaccineren, dan maak je als moeder antistoffen aan die je doorgeeft zodat je kind na de bevalling meteen een goede rugzak heeft. Kinderen zijn dan direct vanaf de geboorte beschermd tegen kinkhoest en dat geeft ruimte om de vaccinaties bij het kind een maand naar achteren schuiven. Dat is nu het plan. De prikkels die het lijfje te verduren krijgt van een vaccinatie zijn overigens minimaal. Zodra een baby’tje geboren wordt krijgt het zo ontzettend veel prikkels binnen in de vorm van virussen, bacteriën en andere invloeden, die prik is maar een klein onderdeel daarvan.’</p>
<blockquote><p>Alle websites die tegen vaccineren zijn, barsten van de ‘specialisten’ die geld kunnen verdienen aan twijfels.</p></blockquote>
<p>Als ik met de epidemioloog praat, snap ik niet waarom ik ooit twijfelde. Alle websites die tegen vaccineren zijn, barsten van de ‘specialisten’ die geld kunnen verdienen aan twijfels. Bijvoorbeeld door boeken te verkopen, homeopathische ontstoringstrajecten aan te bieden en met mensen aan het roer die wizard zijn van de omstreden club Avatar.</p>
<h5>Uitbraken</h5>
<p>De twee meest recente mazelenuitbraken in Nederland, in 2013-2014 en 1999 zijn erg goed bestudeerd. Beide uitbraken vonden plaats in een regio met een lage vaccinatiegraad, de zogenaamde <em>bible belt</em>. In de laatste uitbraak werden zo’n 2.700 gevallen van mazelen gerapporteerd, van al die mensen waren zestien mensen volledig gevaccineerd. Dat is een percentage van 0,6 procent. In de uitbraak van 1999 waren er bijna 3.300 mazelenpatiënten waarvan er slechts één volledig gevaccineerd was. ‘Dan hoef ik toch niet meer uit te leggen dat vaccinaties werken?’ zegt Bruijning verbaasd.</p>
<p>Bij beide uitbraken waren alle patiënten onder de 18 die de mazelen kregen ongevaccineerd. Onder de jonge mazelenpatiënten van 2013-2014 zaten vier patiënten met ernstige neurologische complicaties en blijvende schade, zoals ernstige cognitieve beperkingen of een verlamming. Eén meisje overleed. ‘Er zitten ook aandoeningen bij die deels herstellen, maar het wordt nooit meer helemaal goed. Die waren te voorkomen geweest.’</p>
<blockquote><p>‘Het was het voornemen om de mazelen de wereld uit te krijgen, maar dat lijkt nu verder weg dan ooit.’</p></blockquote>
<p>Bruijning rekent me voor: ‘Als we niet zouden vaccineren, krijgen gegarandeerd alle kinderen een keer de mazelen. Als we naar deze uitbraken kijken, betekent dat dus dat tussen de 1 op de 14 tot 50 in het ziekenhuis komt. Meestal gaat het dan om complicaties als een longontsteking of ernstige diarree met uitdroging. Dat is al heel naar, maar daar kom je weer overheen. Maar tussen de 1 op de 700 en 1 op de 1000 kinderen ontwikkelt complicaties met blijvende schade of overlijdt. Ik vind dat heel hoge getallen. Het was het voornemen om de mazelen de wereld uit te krijgen, maar dat lijkt nu verder weg dan ooit.’</p>
<p>Het weerlegt voor mij ook het argument dat de zogenaamde <em>big pharma</em> vooral aan vaccins wil verdienen. Ziekenhuizen vol patiënten leveren altijd meer geld op. ‘Bovendien kosten mazelenvaccins drie keer niks,’ vertelt Bruijning. ‘Voorheen werden ze door het RIVM gemaakt. Juist om belangenverstrengeling te voorkomen zijn ze daarmee gestopt. Het RIVM is alleen maar uitvoerder. Artsen verdienen er sowieso niets aan, die relatie is er niet.’</p>
<h5>Vertrouwen</h5>
<p>Uiteindelijk draait het vooral om de vraag wie je vertrouwt. De tegenstanders van vaccinaties storten zich daar met een haast religieus fanatisme op, die overtuig je niet met argumenten. Volgens hen worden we bang gemaakt voor ziekten. Het idee dat de overheid de ziektes in stand houdt en geld wil verdienen aan prikken voor kinderen vind ik net zo goed bangmakerij.</p>
<p>‘We zijn als samenleving individualistischer geworden, maar we hebben ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid,’ stelt Bruijning.</p>
<div class="info-box">
<p>Elke dag een appje met het beste verhaal van Vrij Nederland? Abonneer je op <a href="https://www.vn.nl/whatsapp/">onze WhatsApp-dienst!</a> ?</p>
</div>
<p>‘Met elke ouder die besluit niet te vaccineren stijgt het risico van alle andere kinderen in Nederland. De uitbraken liegen er niet om. We kunnen kinderen niet eerder dan bij 13 maanden vaccineren tegen de mazelen. Voor die tijd zijn ze dus niet beschermd en lopen ze risico. Er zijn ook kinderen die niet gevaccineerd kunnen worden omdat ze een afweerstoornis hebben. En bij een grotere uitbraak gaan ook de gevaccineerden risico lopen. Dan kun je je kind nog zo veel groene thee geven, maar dat gaat echt niet helpen.’</p>
<p>Ik koos uiteindelijk voor vaccineren en ik ben erg blij met de uitgebreide informatie die het RIVM aan twijfelende ouders verschaft. Bruijning beaamt dat. ‘Er is geen complot, het is geen zakkenvullerij. We willen gezonde kinderen.’</p>


Ik was zo’n hoogopgeleide ouder die haar kind niet wilde vaccineren