Ook meiden radicaliseren

Columns van de week

Hannah Prins en Chard van den Berg

Het onderzoek van journalisten van The New York Times naar Harvey Weinstein begon ermee dat de meestbelovende bron ooit weigerde zelfs maar aan de telefoon te komen.
‘Kijk, ik ben een paar keer tamelijk beroerd behandeld door uw krant en naar mijn idee komt dat voort uit seksisme,’ schreef actrice Rose McGowan op 1 mei 2017, als reactie op een e-mail met een verzoek om een gesprek. McGowan somde haar kritiek op: een toespraak die ze bij een politiek diner had gehouden was in het modekatern behandeld, niet op de nieuwspagina’s. Een eerder gesprek over Weinstein dat ze met een verslaggever van de Times had gehad, was niet prettig verlopen. ‘The New York Times moet maar eens naar zijn eigen seksisme kijken,’ antwoordde ze. ‘Ik voel er weinig voor om jullie te helpen.’
Maanden daarvoor had McGowan een niet met name genoemde producent – het gerucht ging dat het Weinstein was – ervan beschuldigd dat hij haar had verkracht ‘omdat het een publiek geheim is geweest in Hollywood/in de media &amp; ze zetten mij te schande om intussen bij mijn verkrachter in het gevlij te komen,’ had ze getwitterd, met daarbij de hashtag #WhyWomenDontReport. Nu werkte ze volgens de geruchten aan een autobiografie om de slechte manier waarop de entertainmentindustrie vrouwen behandelt aan de kaak te stellen.
<blockquote>Als zelfs McGowan, die zowel actrice als activiste was, niet eens off the record een gesprek wilde voeren, wie zou dat dan wel willen?</blockquote>
Anders dan verreweg de meesten in Hollywood had McGowan vaker haar eigen carrièrekansen op het spel gezet om seksisme aan te klagen, een keer door te twitteren over de beledigende kledingvoorschriften in een castingbrief voor een film van Adam Sandler: ‘tanktop die decolleté doet uitkomen (push-up-bh aanbevolen).’ In het algemeen was haar toon op sociale media hard, confronterend: ‘Het is prima om boos te zijn. Schrik daar niet voor terug,’ had ze een maand eerder getwitterd, om er later nog aan toe te voegen: ‘Ontmantel het systeem.’ Als zelfs McGowan, die zowel actrice als activiste was, niet eens off the record een gesprek wilde voeren, wie zou dat dan wel willen?
<h5>Harvey – alleen die voornaam</h5>
Harvey Weinstein was op dit moment niet de grote man. Zijn magie als filmmaker had de laatste jaren gehaperd. Maar zijn naam was synoniem met macht, met name de macht om carrières te maken en vooruit te helpen. Eerst had hij zichzelf uitgevonden, was hij opgeklommen van een jongen uit een bescheiden milieu in Queens, New York, via concertpromotie naar filmdistributie en -productie, en blijkbaar wist hij alles om zich heen groter te maken – films, mensen, feesten.
Telkens weer had hij jonge acteurs tot sterren gemaakt: Gwyneth Paltrow, Matt Damon, Michelle Williams en Jennifer Lawrence. Hij kon van een kleine onafhankelijke film als Sex, Lies and Videotape of The Crying Game een fenomeen maken. Hij had zich als eerste aan een moderne Oscarcampagne gewaagd en vijf prijzen voor beste film voor zichzelf en karrenvrachten vol voor anderen in de wacht gesleept.
Al bijna twee decennia lang bracht hij geld bijeen voor Hillary Clinton en verscheen hij naast haar op talloze fundraisers. Toen Malia Obama stage bij de film wilde lopen, werkte ze voor ‘Harvey’ – alleen die voornaam, die zelfs veel vreemden gebruikten. In 2017 waren zijn films weliswaar minder succesvol dan vroeger, maar zijn reputatie was nog steeds uitzonderlijk groot.
<blockquote>‘Ooit moeten alle vrouwen die hun mond niet open durven te doen over Harvey Weinstein, elkaar bij de hand pakken en springen.’</blockquote>
Er gingen al lange tijd geruchten over de manier waarop hij met vrouwen omging. Mensen hadden er in het openbaar grappen over gemaakt: ‘Gefeliciteerd, dames, jullie vijven hoeven niet langer te doen alsof je Harvey Weinstein aantrekkelijk vindt,’ zei komiek Seth MacFarlane bij de aankondiging van de Oscarnominaties in 2013. Veel mensen hadden zijn gedrag afgedaan als geflirt en er was nooit iets officieels over naar buiten gekomen.
Andere journalisten hadden dat in het verleden geprobeerd, tevergeefs. Een onderzoek tegen Weinstein in 2015 door de City of New York Police Department (NYPD) naar een beschuldiging van handtastelijkheid was afgesloten zonder dat hij in staat van beschuldiging was gesteld. ‘Ooit moeten alle vrouwen die hun mond niet open durven te doen over Harvey Weinstein, elkaar bij de hand pakken en springen,’ had journaliste Jennifer Senior bij die gelegenheid getwitterd.
<figure id="attachment_447041" aria-describedby="caption-attachment-447041" style="width: 1280px" class="wp-caption alignnone"><img decoding="async" class="wp-image-447041 size-image_1280" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2019/09/GettyImages-147593656-1280x1819.jpg" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2019/09/GettyImages-147593656-320x455.jpg 320w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2019/09/GettyImages-147593656-640x910.jpg 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2019/09/GettyImages-147593656-1280x1819.jpg 1280w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2019/09/GettyImages-147593656-1920x2729.jpg 1920w" alt="" width="1280" height="1819" /><figcaption id="caption-attachment-447041" class="wp-caption-text">Harvey Weinstein &amp; Rose McGowan tijdens de première van Grindhouse in 2007. Foto: Getty Images</figcaption></figure>
<h5>Tipjes van de sluier</h5>
In 2013 was Jodi Kantor, onderzoeksjournalist bij The New York Times, begonnen met een onderzoek naar de ervaringen van vrouwen bij grote bedrijven en andere instellingen. De discussie over gender in de Verenigde Staten liep al over van emotie: opiniecolumns, autobiografieën, uitingen van woede of zusterschap op sociale media. Er moesten meer verborgen feiten boven water komen. Met name over ervaringen op de werkplek.
In haar e-mail terug aan Rose McGowan verwees Kantor naar die ervaringen:
&#8216;Dit is wat ik zelf tot nu toe heb gedaan op dit terrein: Amazon, Starbucks en Harvard Business School hebben allemaal hun beleid veranderd als reactie op gendergerelateerde problemen die ik aan de kaak had gesteld. Toen ik over het klassenverschil in borstvoeding schreef – witteboorden-vrouwen kunnen op hun werk kolven, lager betaalde vrouwen niet – reageerden lezers door het opzetten van de allereerste mobiele-voedingskamers, die nu bij meer dan tweehonderd locaties in het hele land aanwezig zijn. 
Als je liever niet wilt praten, begrijp ik dat, en wens ik je alle succes met de publicatie van je boek. 
Mijn dank, Jodi&#8217;
McGowan reageerde binnen enkele uren. Ze had tijd voor een gesprek, ergens vóór woensdag.
Dat telefoongesprek zou wel eens lastig kunnen zijn: McGowan leek een harde tante, met haar gemillimeterde haar en die altijd strijdvaardige Twitterfeed. Maar de stem aan de telefoon was de stem van iemand die vol vuur en vrolijkheid zat, die een verhaal had en op zoek was naar de juiste manier om dat te vertellen. Haar tweets over de verkrachting waren alleen maar tipjes van de sluier geweest, zonder veel details.
De algemene regel bij interviews was dat ze on the record waren – wat wil zeggen dat ze gepubliceerd mochten worden – tenzij anders afgesproken. Maar geen enkele vrouw die een klacht wegens aanranding tegen Weinstein had, zou er dan waarschijnlijk voor voelen om zelfs maar een eerste gesprek te hebben. Dus sprak Kantor af dat het telefoongesprek privé zou blijven tot ze samen anders besloten, en McGowan begon haar verhaal.
<h5>De belle van Sundance</h5>
In 1997, had ze, jong en sinds kort succesvol, een paar bedwelmende dagen beleefd op het Sundance Filmfestival, waar ze van de ene première in het andere feest rolde met een tv-cameraploeg in haar kielzog. Ze had nog maar in vier of vijf films gespeeld, zoals de tienerhorrorfilm Scream, maar ze werd gezien als een van de jonge vrouwelijke ontdekkingen van het moment, met veel nieuwe films alleen al op dit festival. ‘Ik was de belle van Sundance,’ zei ze. McGowan herinnerde zich de filmvertoning waarbij zij dicht in de buurt van Weinstein had gezeten: die film heette Going All the Way, zei ze met een ongelovige lach.
<blockquote>Om weg te komen fingeerde McGowan een orgasme en gaf ze zichzelf in gedachten stap-voor-stapinstructies: ‘Draai nu de deurknop om.’.</blockquote>
Na afloop had hij haar uitgenodigd voor een gesprek, wat op zich niet vreemd was: de topproducent wilde de opkomende ster leren kennen. Ze ging naar hem toe bij het Stein Eriksen Lodge Deer Valley in Park City, waar ze elkaar spraken in zijn kamer. Er gebeurde niets, afgezien van het gebruikelijke gesprek over films en rollen, zei ze.
Maar toen ze weg wilde gaan, trok Weinstein haar een kamer met een jacuzzi binnen, kleedde haar op de rand daarvan uit en wrong zijn gezicht tussen haar benen, volgens McGowan. Ze wist nog hoe ze het gevoel had dat ze haar lichaam verliet, omhoog zweefde naar het plafond en van bovenaf op het tafereel neerkeek. ‘Ik was totaal in shock en ging over op de overlevingsstand,’ zei ze. Om weg te komen, zo vertelde McGowan, fingeerde ze een orgasme en gaf ze zichzelf in gedachten stap-voor-stapinstructies: ‘Draai nu de deurknop om.’ ‘Loop weg van deze ontmoeting.’
<h5>Een griezelig aanbod</h5>
Binnen een paar dagen, zo zei ze, had Weinstein een bericht achtergelaten op haar telefoon thuis in Los Angeles, met een griezelig aanbod: andere grote vrouwelijke sterren waren ‘speciale vriendinnen’ van hem en zij mocht ook bij zijn club komen. Geschokt en overstuur had McGowan zich beklaagd bij haar managers, een advocaat in de arm genomen, en uiteindelijk had ze een schikking getroffen waarbij Weinstein haar 100.000 dollar betaalde – in feite om de zaak af te doen zonder dat hij schuld bekende. Dat bedrag had ze aan een crisiscentrum voor verkrachtingsslachtoffers gedoneerd, zei ze.
<blockquote>Het probleem ging verder dan Weinstein alleen. Hollywood was een georganiseerd systeem voor het misbruiken van vrouwen.</blockquote>
Had ze documenten van die schikking? ‘Ze hebben mij er nooit een kopie van gegeven,’ zei ze. Het probleem ging verder dan Weinstein alleen, zei ze. Hollywood was een georganiseerd systeem voor het misbruiken van vrouwen. Het lokte hen met de belofte van roem, maakte hen tot zeer winstgevende producten, behandelde hun lichaam als bezit, eiste dat ze er volmaakt uitzagen en gooide ze dan weg.
Wat McGowan zei maakte diepe indruk. Het was geen nieuws dat Hollywood van vrouwen profiteerde, hen dwong zich te conformeren, en hen liet vallen als ze ouder werden of in opstand kwamen. Maar om uit de eerste hand het relaas over die uitbuiting te horen, van een bekende vrouw, tot in de schokkende details en met een van de meest in aanzien staande producenten van Hollywood als dader, dat was iets heel anders: het was directer, specifieker, misselijkmakend.
<h5>Team Rose tegen Team Harvey</h5>
Ze besloten het telefoongesprek met de afspraak om elkaar snel weer te spreken. De actrice was een buitenissige persoonlijkheid, maar wat voor soms buitensporige dingen ze had gedaan of gezegd of met wie ze relaties had gehad, dat deed niet ter zake voor deze zaak. De vraag was of haar verhaal bestand zou zijn tegen de eisen van het journalistieke proces en, als het zo ver zou komen, tegen de onvermijdelijke uitdaging van de kant van Weinstein en vervolgens de kritische blikken van de buitenwereld. Voordat de Times zelfs maar kon overwegen om McGowans beschuldigingen te publiceren, moesten die eerst onderbouwd worden en uiteindelijk ook aan Weinstein voorgelegd. Hij moest een kans krijgen om te reageren.
<blockquote>Tenzij McGowan dat bandje van twee decennia geleden nog bezat, was het alleen maar een herinnering aan een boodschap van lang geleden.</blockquote>
Op het eerste gezicht leek het verhaal van McGowan kwetsbaar tegenover weerwerk van Weinstein. Hij zou gemakkelijk kunnen zeggen dat hij het zich anders herinnerde, dat hij de indruk had dat zij ervan had genoten. Dan had hij het volmaakte bewijs: het gefingeerde orgasme. Het oude bandje van het antwoordapparaat zou belangrijk kunnen zijn, omdat het aantoonde dat Weinstein zijn macht als producent gebruikte om seksuele gunsten los te krijgen. Maar tenzij McGowan dat bandje van twee decennia geleden nog bezat, was het alleen maar een herinnering aan een boodschap van lang geleden, en die was ook gemakkelijk te ontkennen.
In zijn eentje zou het verhaal van McGowan hoogstwaarschijnlijk een klassiek geval van ‘hij zei – zij zei’ worden. McGowan zou een verschrikkelijk verhaal vertellen. Weinstein zou het ontkennen. Zonder getuigen zouden mensen partij kiezen: Team Rose tegen Team Harvey.
Naast McGowan suggereerden enkele secundaire bronnen ook dat Weinstein herhaaldelijk strafbare feiten had gepleegd: aanranding, verkrachting. Na het interview met McGowan legden Kantor en Megan Twohey één extra lastige vraag voor aan Matt Purdy, een topredacteur bij de krant, die het onderzoek goed in de gaten hield. Moesten de journalisten zich richten op het vinden van die beschuldigingen, en de zwaarste vermeende gewelddaden de meeste prioriteit geven? Niet noodzakelijkerwijs, zei Purdy: concentreer je eerst op wat je kunt bewijzen, zelfs al zijn dat minder zware vergrijpen. Krijg de vrouwen zover dat ze on the record gaan met hun beschuldigingen van seksuele intimidatie, zorg dat je de documenten te pakken krijgt, en met name de schikkingen die aan de slachtoffers zijn betaald.
Niemand had ooit het Weinstein-verhaal rond weten te krijgen, dus het belangrijkste was om het zuiver te doen. Het was niet zo dat Purdy de mogelijkheid van ernstiger vergrijpen negeerde; hij zei dat als de journalisten het verhaal konden brengen, de rest waarschijnlijk ook wel naar buiten zou komen.
<div class="info-box">
<a href="https://www.atlascontact.nl/boek/zij-zei/" target="_blank" rel="noopener">Zij zei. #MeToo: het journalistieke onderzoek, de onthullingen en de wereldwijde impact</a> van Jodi Kantor en Megan Twohey werd vertaald door Annemie de Vries en Nannie de Nijs Bik-Plasman en verschijnt op 4 oktober bij Atlas Contact.
</div>

Het verhaal van het journalistenduo dat Harvey Weinstein ontmaskerde