De VVD heeft geen idee

Columns van de week

Chard van den Berg en Hannah Prins

De stemmen van Vrij Nederland

Open brief

<p>Het is een onontkoombaar gespreksthema voor iedere Nederlander die voor het eerst Nigeria bezoekt: het knotsgekke verkeer in de economische hoofdstad Lagos. Ingevlogen journalisten weten het onderwerp net zo min te vermijden, zodat bijna elke beschrijving van de stad begint met een schijnbaar bizarre tocht in een <em>go-slow</em>, zoals Nigerianen de eeuwigdurende files noemen. Toch missen die oppervlakkige observaties de essentie van het Nigeriaanse verkeer: dat het wel degelijk aan (ongeschreven) regels gebonden is. En dat die regels door de Lagosianen zelf worden afgedwongen, zonder tussenkomst van verkeersregelaars of andere autoriteiten.</p>
<p>Op een vrijdagmiddag bij mij om de hoek op het vasteland van Lagos zie ik het weer eens gebeuren. Op de tweebaansweg richting winkelcentrum hebben zich spontaan drie rijen auto’s geperst. Wanneer een vermoeide forens op de kruising niet op tijd remt en op de achterkant van een invoegend maïsgeel minibusje knalt, komt de ad-hocspitsstrook tot stilstand. Geen weggebruiker kan nog voor- of achteruit.</p>
<p>Dan gebeurt er een klein wonder. Een rijzige man stapt uit een van de auto’s, loopt op de minibus af en redeneert met de verhitte chauffeur, die werkelijk niet kan aanwijzen welke van de ontelbare blutsen op zijn bumper zojuist is veroorzaakt. Vervolgens gebaart de bemiddelaar als de dirigent van een symfonieorkest naar de auto’s erachter, en warempel: er komt beweging in. Alle chauffeurs gehoorzamen de gelegenheidsverkeersagent als ware hij in uniform, en zetten hun auto gedwee in zijn achteruit. Metertje voor metertje maakt deze burger de kruising zo verkeersvrij, waarna hij weer in zijn auto stapt om ook zijn weg te vervolgen.</p>
<p>Dit burgerinitiatief ontplooit zich op de openbare weg, maar de Nigeriaanse doe-het-zelfmentaliteit voor conflictoplossing reikt verder dan de ontknoping van een verkeersopstopping. Ook op andere momenten weten Nigerianen de licht ontvlambare gemoederen van hun landgenoten vaak op bewonderenswaardige wijze te sussen.</p>
<blockquote><p>De Nigerianen zeggen: ‘Elk huishouden is zijn eigen overheid’</p></blockquote>
<p>De neiging de vrede te bewaren is ingebakken in de Nigeriaanse mentaliteit en deels ontsproten aan de traditionele wijze waarop veel etnische groepen in Nigeria hun conflicten oplosten, lang voordat de kolonisator kwam. Toen bogen de ouderen in de gemeenschap (mannen én vrouwen) zich over lokale geschillen. Zij wogen de belangen van de samenleving af tegen die van het individu. Zij spraken bij voorkeur een oordeel uit waarmee iedereen kon leven, een oordeel dat werd geaccepteerd vanwege het natuurlijk gezag dat de ouderdom hun verleende.<br />
Tegenwoordig vallen Nigerianen vaak terug op dergelijke traditionele autoriteiten. Niet alleen omdat dit sneller oplossingen biedt dan de officiële rechtsgang, maar ook omdat het consensusmodel de Nigeriaanse cultuur meer eigen is dan het Britse strafrechtsysteem dat door de kolonisator is opgedrongen. Ik heb vele burenruzies, landkwesties en relatieproblemen zo effectief opgelost zien worden. In het Westen noemen we dit tegenwoordig <em>mediation</em> en wordt het gepresenteerd als een modernisering van het recht en een oplossing voor overbelaste, ondergefinancierde rechtbanken. Maar het model is al zo oud als de culturen die we onder de voet hebben gelopen op andere continenten.</p>
<p>‘Elk huishouden is zijn eigen overheid’, zeggen de Nigerianen, en dat heeft zijn weerslag op bijna alle aspecten van het openbare en private leven. Dat is de sleutel voor een beter begrip van dit universum van een land. En waar de overheid ook in Nederland steeds meer taken laat versloffen, wellicht een richting die wij ook op drijven.</p>
<p>Dus, lieve bezoeker, beschrijf de volgende keer vooral de toeterende files, maar realiseer je dat achter wat je ziet op straat systemen schuilgaan die ouder zijn dan de koloniale creatie van Nigeria, systemen waarvan het Westen ook nog wat kan leren.</p>
<p>Femke van Zeijl,</p>
<p>Schrijver en correspondent in Nigeria voor onder meer <em>NRC Handelsblad</em>,<em> The New York</em> <em>Times</em> en <em>Al Jazeera</em>.</p>
<p>
<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div><span class="Apple-converted-space"> </span></p>


Doe-het-zelven als een Nigeriaan

Giftige benzine naar Nigeria: ‘Waarom exporteert Europa de rotzooi die het zelf niet wil wel naar ons?’