Schoof trekt de grens

Columns van de week

Teun van de keuken en Chard van den Berg

<div class="wpg-element paragraph">
Documentairemaker Rob Hof wordt gedagvaard door het Openbaar Ministerie. Al eerder werd bekend dat zijn boezemvriend Frank William, oud-directeur van de Nederlandse Moslim Omroep, zich moest verantwoorden, en <a href="http://www.villamedia.nl/nieuws/bericht/rob-hof-verbijsterd-over-fraude-publicatie/49566/">nu is ook Hof officieel gedagvaard</a>. Rob Hof wordt verdacht van fraude met filmsubsidies, Frank William van corruptie en valsheid in geschrifte. Bijzonder detail is dat Rob Hof, een gevierd filmmaker en winnaar van de Zilveren Nipkowschijf in 2006, al zeker sinds november 2009 verdwenen is. Naar verluidt houdt hij zich schuil in het buitenland. Vrij Nederland-redacteur Rudie Kagie schreef in mei 2010 over de plotselinge verdwijning van de meervoudig bekroonde documentairemaker. 
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
De rode blokkendoos die sinds een half jaar voor een miljoen te koop staat, straalt nog steeds de grandeur uit waar filmer Rob Hof (55) in grossierde. De eigenaar oogstte met meervoudig bekroonde, wereldwijd uitgezonden series meer succes dan enig andere Nederlandse documentairemaker van zijn generatie. Groot was dan ook de verbazing in omroepland toen de deurwaarder op 5 november vorig jaar beslag kwam leggen op de villa aan de Le Corbusierstraat te Amersfoort waar de productieve Hof sinds 1993 kantoor aan huis hield.
De cineast was op het moment van de inval aan het filmen in Afrika. Per e-mail liet hij het thuisfront weten dat hij er niet over piekert om naar het vaderland terug te keren zolang hij de kans loopt om hier bij aankomst in de boeien te worden geslagen. Hij begreep werkelijk niet waarom justitie en de FIOD hem van gesjoemel met subsidiegeld verdenken. Zijn boezemvriend Frank William, de ontslagen directeur van de Nederlandse Moslim Omroep, werd eerder op grond van soortgelijke vermoedens gedurende tien etmalen uitgeleverd aan de ontberingen van een politiecel, waarbij hem als gelovige islamiet maaltijden met varkensvlees waren voorgeschoteld.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
De opsporingstechniek waarmee Vrouwe Justitia mysterieuze geldstromen in kaart brengt, deugt volgens Hof van geen kant. &#8216;Ik heb besloten dat mij een dergelijke vernedering bespaard zou moeten blijven,&#8217; lichtte hij zijn abrupte verdwijning toe in een persbericht. &#8216;Dan liever in de jungle oud worden. Ik ben eenmaal door de geheime dienst van Chili gearresteerd geweest en ben daar ternauwernood aan de dood ontsnapt. Ik werk graag mee aan een onderzoek, daar ik me van geen kwaad bewust ben, maar niet volgens deze methode.&#8217;
Zondebok
De Maastrichtse advocaat Richard Wagemans zegt niet te weten in welk buitenland zijn cliënt zich bevindt. Rob Hof meldt zich incidenteel telefonisch, maar weigert dan categorisch te verklappen waar vandaan hij belt. Omdat zijn gesprekken worden afgeluisterd natuurlijk, een mens kan niet voorzichtig genoeg zijn. &#8216;Het is een bizarre situatie,&#8217; geeft de advocaat toe, &#8216;maar ik begrijp dat hij ondanks alles verdergaat met het maken van films. Op zijn schuilplaats heeft hij de beschikking over montagefaciliteiten en dergelijke. Hij werkt gewoon door. Deze man reist veertienduizend kilometer per jaar. Hij is totaal bezeten van zijn vak, geld interesseert hem niet. Meer dan honderd films heeft hij op zijn naam staan, hij heeft alle filmprijzen gewonnen die er te winnen zijn. Onder het bewind van Pinochet zat hij in zo&#8217;n helikopter waaruit dissidenten naar beneden werden gegooid. Hij heeft de zwaarste beproevingen doorstaan.&#8217;
Onlangs telefoneerde Hof met Annet Betsalel, de ontslagen directeur van de Joodse Omroep. &#8216;Ik zit in Argentinië en kijk nu uit over de Rio de la Plata,&#8217; zei hij. Meer wilde hij niet kwijt, maar ze begreep het wel. &#8216;Rob is altijd onderweg, het maken van films is een levensvervulling voor hem. Hij is tot zondebok gemaakt en werd het land uitgejaagd, zoals dat vroeger met zondebokken ging.&#8217; Het is altijd een verrassing uit welk exotisch oord Rob Hof plotseling contact opneemt. Omgekeerd is het onmogelijk om hem te benaderen. Annet Betsalel zegt dat ze zelfs niet over een e-mailadres beschikt. Onduidelijk is hoe de hardwerkende cineast, bijgenaamd de Vliegende Hollander, contact met zijn opdrachtgevers onderhoudt.
Maar Yvonne Baune, voorlopig opvolgster van Annet Betsalel bij de Joodse Omroep, heeft geen enkel medelijden met het dolende kijkcijferkanon. &#8216;Rob Hof ontloopt de rechtsorde. Ik vind het merkwaardig dat dit zomaar kan. Er lopen diverse onderzoeken naar hem. Ik heb de contracten die hij met de Joodse Omroep had, laten ontbinden. Van de voorschotten heeft hij het geld terugbetaald waarvan hij niet kon aangeven hoe het was uitgegeven.&#8217;
Douchen op Schiphol
Voor zijn vaak nogal megalomaan aandoende projecten, zoals de tot diep in 2011 uit te zenden gigaserie Future Express, verzekerde Rob Hof zich van de steun van een optimaal aantal zendgemachtigden en aanvullende financieringsbronnen. Future Express &#8211; dat de kijker meeneemt op een avontuurlijke treinreis over zes continenten &#8211; telt zesentwintig afleveringen en wordt in Nederland uitgezonden door de NCRV, de Boeddhistische Omroepstichting, de Nederlandse Islamitische Omroep en Hindoe-omroep OHM. Hofs Sloveense echtgenote Irena Kaluza maakte foto&#8217;s voor het boek dat de serie begeleidt, zwager Andrej Kaluza was de geluidstechnicus, zoon Erik deed de interviews. Geleidelijk ontwikkelde Hoffilm BV zich een beetje tot familiebedrijf.
Reizen zit de filmmaker in het bloed, sinds hij op zijn vijftiende van Sittard naar Istanboel liftte. Toen hij dertig jaar geleden een beknopte handleiding voor jonge lifters publiceerde, gaf hij op pagina 6 een verklaring voor zijn fascinatie die als leidraad voor zijn latere filmloopbaan kan worden opgevat: &#8216;Op zo&#8217;n tocht kom je met allerlei mensen in aanraking, met psychiaters en psychopaten, doktoren en patiënten, fabrieksdirecteuren en -arbeiders, paters en goddelozen, slagers en vegetariërs, radicale feministen en macho&#8217;s, maar ook met heel gewone mensen. Sommige van hen ken ik nog steeds.&#8217;
Het idee dat reizen constant boeiende ontmoetingen oplevert, werd de grondslag onder menige productie van Hoffilm BV. De grens in mijn hart (2002) voltrok zich in schommelende coupés op de Balkan, het met de zilveren Nipkowschrijf onderscheiden Sporen uit het Oosten behelsde een dertiendelig verslag van een treinreis van Vietnam naar Istanboel. De terugkeer, over Bosnische vluchtelingen die na de oorlog naar hun dorp remigreren, werd onderscheiden met de Prix Italia. De keren dat Hof in eigen land een documentaire draaide, zijn op de vingers van één hand te tellen: voor NCRV&#8217;s Dokument op de late maandagavond liep hij maandenlang mee op de neonatologische afdeling van het Academisch Ziekenhuis in Maastricht en op de oncologische afdeling van Ziekenhuis Rijnstate in Arnhem. Maar dat waren tussendoortjes voor de onvermoeibare globetrotter, die op zijn verre reizen de sympathie verwierf van geestverwanten als Vaclav Havel, Lech Walesa, Max van der Stoel, Georgy Konrad en Ismail Kadare.
Toch bleef mijnwerkerszoon Rob Hof de eenvoud zelve in de spannende film die zijn leven geworden was. &#8216;Is het waar dat jij je uitsluitend doucht op Schiphol?&#8217; vroeg een interviewster van het radioprogramma Kunststof hem vorig jaar. &#8216;Je ziet er eerlijk gezegd nogal sjofel uit.&#8217; Ach ja, typisch Rob. Hemd uit zijn broek, haar in de war, twee verschillende sokken. Status zegt hem niks. &#8216;Als je bij hem thuis kwam, zat de kamer steevast vol Albanezen, Kroaten, Vietnamezen of Zuid-Afrikanen,&#8217; herinnert Annet Bestsalel zich. Met veel personages uit zijn films onderhield hij het contact, zodat hij ze als dat nodig was, kon inschakelen bij de research voor een volgend project. &#8216;Omdat ik verhalen met en over mensen maak, laat ik nooit verschroeide aarde achter. Ik kan terugkomen,&#8217; antwoordde hij eenvoudig toen hem naar zijn werkwijze werd gevraagd.
Geldwolf
In het Limburgse gezin waar hij als oudste van de negen kinderen opgroeide, hadden ze het niet breed. In zijn middelbareschooltijd manifesteerde Rob zich op het bisschoppelijk college als voorzitter van een &#8216;geheime werkgroep voor veranderingen&#8217;. Later zou hij als enige zoon uit het gezin een academische opleiding volgen. Zijn vijf jaar jongere broer Wim verwierf bekendheid als The Iceman, door slechts gekleed in een zwembroek onder het ijs van de Noordpool te zwemmen en vervolgens nog menig ander kouderecord op zijn naam te zetten. Dat doorzettingsvermogen en de wil om zich te bewijzen is een familietrekje. De doctoraalscriptie antropologie van Rob Hof bestond uit een film over de rol van toerisme op het Italiaanse eiland Sardinië, waartoe hij zich bij postorderbedrijf Keurkoop op afbetaling een 8 millimeter-camera had aangeschaft. In 1982 werd zijn illegaal gefilmde impressie van de Chileense dictatuur vertoond op het filmfestival in Leipzig en later uitgezonden in de actualiteitenrubriek Kenmerk van de IKON.
De interkerkelijke omroep zag wel iets in het jonge, reislustige talent. De goede verstandhouding tussen IKON-directeur Wim Koole (1929-2009) en Hof groeide uit tot een innige vriendschap. Hof betitelde de beminnelijke Koole als zijn &#8216;filmvader&#8217; en promoveerde hem na diens pensionering tot &#8216;adviseur&#8217; van zijn vennootschap. Later raakten de twee gebrouilleerd. Als voorzitter van de Nederlandse Moslim Omroep kwam Koole in aanvaring met de van fraude verdachte directeur Frank William, die volgens Hof de onschuld zelve was. &#8216;Geldwolf&#8217; en &#8216;machtswellusteling&#8217; waren nog de vriendelijkste kwalificaties van Hof aan het adres van Koole, die alle contact verbrak nadat hij met &#8216;oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog&#8217; werd vergeleken.
Snoepreis
Om de riante budgetten voor zijn steeds ambitieuzere projecten bij elkaar te sprokkelen, zag de cineast zich gedwongen in het buitenland met de pet rond te gaan. Toen de documentaire Het dorp dat geen geluk heet (over het Siberische dorp &#8216;Geen Geluk&#8217;) in 1993 behalve door de IKON ook door ZDF werd uitgezonden, was dat het begin van een internationale doorbraak. Heribert Schwan, tot voor kort eindredacteur bij WDR en ZDF, herinnert zich Hof als &#8216;ein Prachtkerl&#8217; wiens &#8216;wunderbare Sachen&#8217; resulteerden in &#8216;tolle Sendungen&#8217;: &#8216;Ik kan alleen maar iets positiefs over hem zeggen. Hij vertelde dat hij graag dingen voor de Duitse televisie deed omdat leidinggevenden bij ons zelfstandig kunnen beslissen, ook als het om grote bedragen gaat. In Nederland moest daar eindeloos over vergaderd worden.&#8217;
Zijn medewerkers moesten niet zeuren over toeslag voor overwerk, maar bij het fêteren van relaties liet de joyeuze Rob Hof zich steevast van zijn royale kant zien. Op zijn kosten vloog een select gezelschap omroepbonzen in 1997 naar de Spaanse Extremadura, om op het dorpsplein van Garovillas de première van zijn documentaireserie Als pleinen konden vertellen te vieren. In 2005 trakteerde Hof vertegenwoordigers van vijf Nederlandse zendgemachtigden op een verblijf in zijn buitenverblijf in het pittoreske bergdorp Kostabona in Slovenië. Een jaar later betaalde hij voor vrijwel dezelfde begunstigden de vliegretourtjes en hotelkosten van een uitstapje naar Istanboel teneinde de lancering van de serie Sporen uit het Oosten feestelijk luister bij te zetten. Op 26 mei 2007 mailde Hof aan Frank William en Ruud Chander van respectievelijk de Nederlandse Moslim Omroep en Hindoe Media, voorafgaand aan een rondreis door Thailand en Vietnam voor Future Express: &#8216;Het goede leven is ook in het Verre Oosten. Ik heb jullie beiden in het kader van de visumaanvraag tot scriptwriters gemaakt. (&#8230;) Er is alle ruimte voor ieder om zich maximaal te vermaken. Veel zal in gezamenlijkheid genieten worden.&#8217;
De Commissie Integriteit Publieke Omroep onderzoekt nu of het bedrijfsuitje naar Instanboel kan worden betiteld als een &#8216;snoepreis&#8217;, wat niet zou stroken met de gedragscode die sinds begin 2006 voor de publieke omroep van kracht is. Annet Betsalel was er bij in Istanboel, toen nog in haar hoedanigheid van directeur van de Joodse Omroep. &#8216;De contracten voor die serie waren op dat moment al getekend, dus er kan geen sprake zijn van omkoping,&#8217; zegt ze. &#8216;Rob kon goedkope tickets regelen, dus op zijn initiatief vlogen we met zijn allen naar Turkije om zaken te bespreken. Ik noem dat geen snoepreisje, maar werk.&#8217;
Opsporingsdienst FIOD/ECD onderzoekt welke rol Hof speelde in mogelijke malversaties die er indirect toe hebben geleid dat de Nederlandse Moslim Omroep in september zal worden opgeheven. Media Desk Nederland, het stimuleringsfonds van de Europese Commissie, kende zeven ton toe voor de series Sporen uit het Oosten en Future Express. Vermoed wordt dat Hof dezelfde kosten ook bij andere fondsen declareerde. Behalve de participerende omroepen tastten ook het CoBofonds, Hivos, ICCO, NCDO, Novib, Stichting Doen, Kerkinactie en de Europese Gemeenschap in de buidel voor Sporen uit het Oosten.
Bij het Co-productiefonds Binnenlandse Omroep (CoBo) incasseerde Hof voor drie documentaires 318.000 euro subsidie, maar onderzocht wordt in hoeverre ook in dat geval creatief boekhouden aan de toegekende bedragen voorafging. Volgens onderzoek van bedrijfsrecherchebureau Interseco steeg het subsidiebedrag doordat in de aanvraag uit 2005 stond vermeld dat de Joodse Omroep 170.000 euro ging bijdragen, terwijl het in werkelijkheid om maar 107.500 euro ging. &#8216;Deze zaak is nog in onderzoek,&#8217; zegt CoBo-directeur Jeanine Hage. Het lijkt haar lastig om de onderste steen boven te halen zolang Rob Hof zich schuilhoudt. &#8216;Ja, het schijnt dat hij gewoon doorwerkt, net als Roman Polanski, maar die had wél een veroordeling aan zijn broek.&#8217;
Klein wonder
Waar is Rob Hof? &#8216;Ook voor mij is zijn verdwijning een compleet raadsel. Ik snap er niets van,&#8217; zegt Noortje Bergmans die in Oeganda, Kenia, Egypte, Sudan en Zuid-Afrika research deed voor Future Express. De enige die iets zinnigs over de kwestie kan zeggen, lijkt haar Theo Raben, een toegewijde kracht die nu als &#8216;zaakwaarnemer&#8217; optreedt. De afgelopen twintig jaar zat hij naast de maestro achter de montagetafel. &#8216;Het is een verschrikkelijke affaire,&#8217; vindt Raben. &#8216;Rob is het slachtoffer van een hetze. Ik heb geen idee waar hij uithangt.&#8217;
Dan geschiedt een klein wonder. Rob Hof meldt zich per e-mail. Zomaar. Hij heeft gehoord dat er een artikel over hem in de maak is. Hij wil best praten, dat wil zeggen: ooit, maar nu nog niet. De vele raadsels rond zijn vertrek, zoals de vraag in welk land hij nu verblijft, laat hij onbeantwoord. Hof beperkt zich tot het afgeven van een korte verklaring. Hij mailt: &#8216;Ik ga verder met aangegane verplichtingen en werk eraan onjuiste aantijgingen te weerleggen. Dat gebeurt echter in stilte en vertrouwelijk. Intussen probeer ik met veel tegenwind datgene, wat ik nog onder handen heb, zoals nieuwe mooie films, af te ronden. Die films zijn namelijk mijn leven en mijn eerste verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd werken we aan een zuivering van mijn naam.&#8217;
</div>

Rudie Kagie

Eva Meesterberends

Waar is Rob Hof?

<div class="wpg-element paragraph">
De Amerikaanse talk-show host Glenn Beck is onder vuur komen te liggen door uitspraken die hij deed over de Noorse jonge socialisten. In zijn radioprogramma besteedde hij aandacht aan de aanslag van afgelopen weekend en vergeleek de deelnemers aan het jaarlijks terugkerende kamp op het eiland Utoya met de Hitler Jugend; ‘I mean, who does a camp for kids that&#8217;s all about politics? Disturbing.’ Bijzonder detail: in het radioprogramma haalt Beck ook Geert Wilders aan. Beck schijnt echter niet precies te weten uit welk Europees land deze politicus komt.
Beluister hier een fragment uit het bewuste programma.
<object width='320' height='240'><param name='movie' value='https://cloudfront.mediamatters.org/static/flash/pl55.swf'></param><param name='flashvars' value='config=https://mediamatters.org/embed/cfg3?id=201107250006'></param><param name='allowscriptaccess' value='always'></param><param name='allownetworking' value='all'></param><embed src='https://cloudfront.mediamatters.org/static/flash/pl55.swf' type='application/x-shockwave-flash' flashvars='config=https://mediamatters.org/embed/cfg3?id=201107250006' allowscriptaccess='always' allowfullscreen='true' width='476' height='357'></embed></object>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
In 2009 schreef Freke Vuijst voor Vrij Nederland een groot artikel over ‘het gezicht van rechts Amerika’, zijn imperium, zijn fans en zijn werkwijze. In Glenn Beck, op de rand van waanzin, beschrijft Vuijst hoe Beck zich in zijn televisieshow profileert als ‘anti-establishment’ door Barack Obama te vergelijken met de notoire gangster uit de film The Untouchables. Beck stelt dat Obama een schrikbewind voert en dat de gewone burger niets goeds van hem hoeft te verwachten; ‘De ‘Chicago Way’, sist Beck, is tegenwoordig de ‘Washington Way’.&#8217; Hij pakt een honkbalknuppel en zwaait ermee voor de camera. Zo regeert Obama, laat hij zo weten: hij intimideert zijn tegenstanders door met geweld te dreigen. <a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Archief/Buitenland/Artikel-Buitenland/Glenn-Beck-op-de-rand-van-waanzin.htm" class="normal" title="Glenn Beck, op de rand van waanzin">Lees hier het artikel van Freke Vuijst.</a>
</div>

Glenn Beck en de kunst van het vergelijken

<div class="wpg-element paragraph">
Vanochtend trad in Japan de pas net aangestelde minister van wederopbouw af. De minister, Ryu Matsumoto, kreeg <a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2011/07/05/en-hierom-stapt-de-japanse-minister-van-wederopbouw-op/" class="normal" title="https://www.nrc.nl/nieuws/2011/07/05/en-hierom-stapt-de-japanse-minister-van-wederopbouw-op/">veel kritiek</a> omdat hij botte uitspraken deed tijdens een werkbezoek aan de oostkust van het land. Hij zou hebben gezegd dat getroffen gebieden pas steun krijgen wanneer zij met goede bouwplannen komen. Op lokale bestuurders maakte hij een kille indruk, maar tegen de gouverneur van de prefectuur Miyagi schoot hij zelfs uit zijn slof toen deze enkele minuten te laat arriveerde op hun afspraak. Matsumoto weigerde de gouverneur de hand te schudden en viel tegen hem uit over zijn gastvrijheid. De beelden van deze ontmoeting werden veel bekeken in Japan. Onder druk van de kritiek die dat opleverde legde Matsumoto vanochtend zijn functie neer.
Harm Ede Botje belicht in het zomernummer van Vrij Nederland de situatie in het gebied rond Fukushima, bijna vier maanden nadat de tsunami de kernreactoren ernstig beschadigde; &#8216;Naar nu blijkt was Tepco (het bedrijf dat eigenaar is van het nucleaire complex bij Fukushima) totaal niet voorbereid op zo&#8217;n ramp, en de Japanse overheid liet het bedrijf zijn gang gaan. Het Nuclear and Industrial Safety Agency (NISA) was een tandeloos instituut dat geen dwingende maatregelen op kon leggen, een onderdeel van het ministerie van Economische Zaken dat kernenergie altijd propageerde.&#8217;
Aldus, geen goed moment om te steggelen over laat komen, maar tijd om het land weer op te bouwen en kritisch te kijken naar de ramp in Fukushima. Lees <a href="https://www.vn.nl.kpnis.nl/Standaard-Media-Pagina/En-als-er-nog-een-tsunami-komt.htm" class="normal" title="En als er nog een tsunami komt?">hier</a> het hele artikel van Harm Ede Botje over de ramp.
</div>

Waar is Rob Hof?

Glenn Beck en de kunst van het vergelijken

Japanse minister wederopbouw treedt af