Lang leve de Senaat

Columns van de week

Amber Wiznitzer en Hannah Prins

De stemmen van Vrij Nederland

Analyse

<p>Op 25 mei gaat Suriname naar de stembus om 51 nieuwe leden voor De Nationale Assemblee (DNA), het parlement, te kiezen. De campagne voor de verkiezingen in volle gang. Volgens de peilingen spitst de strijd zich toe tussen de Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) van de zittende president Chandrikapersad Santokhi en oppositiepartij NDP (Nationale Democratische Partij) van de eind december overleden Desi Bouterse. Andere kanshebbers zijn de huidige coalitiepartij ABOP (Algemene Bevrijdings- en Ontwikkelingspartij) van vicepresident Ronnie Brunswijk en de oppositiepartij NPS (Nationale Partij Suriname) van Gregory Rusland.</p>
<h5>Nieuw kiesstelsel</h5>
<p>Hoewel de voorspellingen bij vorige verkiezingen redelijk dichtbij de einduitslag kwamen – de NDP (16) en ABOP (8) haalden samen een meerderheid in de Assemblee –  zijn er op dit moment drie kwesties die het gedrag van de kiezer ditmaal extra onvoorspelbaar maken. Om te beginnen stemmen de ruim 400 duizend Surinaamse kiesgerechtigden voor het eerst volgens het <em>one-man-one-vote</em>-principe en niet langer per district. De verwachting is dat dat in het nadeel zal zijn van de NDP en de ABOP. Bij de vorige verkiezingen in 2020 voerden die partijen intensief campagne in de afgelegen, dunbevolkte districten die een veel lagere kiesdeler hebben dan in Groot-Paramaribo. Zo wist de NDP in het kleine Coronie met het geringe aantal van 1200 stemmen maar liefst twee parlementszetels binnen te halen. Ook de ABOP van Brunswijk haalde al haar acht zetels in dunbevolkte districten. Brunswijk is vooral bij de binnenlandbewoners, onder wie veel marrons, afstammelingen van gevluchte tot slaaf gemaakten, populair.</p>
<p><img decoding="async" class="alignnone wp-image-693322" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2025/05/VN-Sur-stemt-01-640x426.png" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2025/05/VN-Sur-stemt-01-640x426.png 640w" alt="" width="745" height="496" /></p>
<p>De invoering van het nieuwe kiesstelsel  beoogt een eerlijkere en meer evenredige vertegenwoordiging van de bevolking in de Nationale Assemblee. Tijdens de komende stembusgang krijgt de kiezer in elk district dezelfde lijst voorgelegd en telt elke stem – ongeacht het district – even zwaar. Dit betekent dat het dichtbevolkte Groot-Paramaribo met rond de 250 duizend kiezers goed is voor 22 zetels (in plaats van 17 zetels in het oude systeem). En dat doet verwachting groeien op een mogelijke comeback van de NPS (Nationale Partij Suriname) van Gregory Rusland wier aanhang in de hoofdstad traditioneel groot is. Bovendien zou de NPS, waartoe oud-president Ronald Venetiaan behoorde, als voordeel hebben dat ze de afgelopen 15 jaar geen deel uitmaakte van de regering, en dus niet wordt geassocieerd met het gevoerde wanbeleid.</p>
<h5>Wanbeleid</h5>
<p>Want daar zijn de meeste Surinamers het wel over eens. Binnen de samenleving heerst grote onvrede over de inflatie die de prijzen in de supermarkten op Nederlands peil hebben gebracht. Na 2016, halverwege het presidentschap van Bouterse, werd de Surinaamse dollar ruim 10 keer zo weinig waard: van 0,3 naar ongeveer 0,03 US dollar nu. De vraag is wie daarvoor verantwoordelijk is. NDP-aanhangers zijn ervan overtuigd dat president Santokhi en zijn mati’s zich de afgelopen vijf jaar schandalig hebben verrijkt met tal van buitenlandse leningen. Hun tegenstrevers bij de VHP houden juist vol dat die leningen hard nodig waren om de immense staatsschuld uit de regeerperiode van Bouterse (van 2010 tot 2020) af te lossen. In de hitte van de strijd, ook in het parlement, maakt het Nederlands algauw plaats voor het Sranantongo waarin krachttermen een stuk beter klinken. Nogal wat kiezers keren zich tegen deze ‘vuilsmijterij’ en vinden dat de ene boevenbende geen haar beter is dan de andere. Deze groep vraagt zich hardop af of stemmen überhaupt nog zin heeft.</p>
<blockquote><p>Hoe komt de NDP voor de dag na het wegvallen van het leiderschap en het charisma van Bouterse?</p></blockquote>
<p>Toch valt vol te houden dat in Suriname, dat als jonge republiek in de jaren jaren al een militaire dictatuur meemaakte, elke vijf jaar de democratie wordt gevierd. Alleen al het indienen van de kandidatenlijsten bij het hoofdstembureau in maart ging gepaard met dansmuziek, eten en drinken. Ook op de verkiezingsdag zelf blijft het publiek niet zelden uren bij de stembureaus hangen om tegen elkaar in te zingen en gezamenlijk feest te vieren.</p>
<p><img decoding="async" class="alignnone size-image_1280 wp-image-693327" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2025/05/VN-Sur-stemt-06-1280x853.png" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2025/05/VN-Sur-stemt-06-640x426.png 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2025/05/VN-Sur-stemt-06-1280x853.png 1280w" alt="" width="1280" height="853" /></p>
<h5>Presidentskandidaten</h5>
<p>De tweede vraag is hoe de NDP voor de dag komt na het wegvallen van het leiderschap en het charisma van Bouterse. Weduwe Ingrid Bouterse-Waaldijk is als een soort mascotte naar voren geschoven. Vanaf enorme affiches kijkt ze de kiezer met een glamourachtige grijns aan, met op de achtergrond haar overleden echtgenoot, om geen enkel misverstand over de koers van de partij te laten bestaan. Terwijl daar achter de schermen volop strijd over wordt geleverd. ‘Mevrouw Ingrid’ gaat niet zelf voor het presidentschap maar steunt Ashwin Adhin, die Bouterse tien jaar terzijde stond als vicepresident. Ook zijn trouwste kameraad uit de militaire periode vanaf 1980, Ramon Abrahams, staat aan deze kant van de NDP. Daartegenover bevindt zich voormalig parlementsvoorzitter Jenny Simons die zich doorgaans gematigder en minder nationalistisch opstelt dan Adhin en Abrahams.</p>
<p>Waar Bouterse bij leven perfect in staat was beide kampen met elkaar te verenigen – zoals hij door de jaren heen ook de verschillende etnische groepen binnen zijn partij kon samenbrengen – is dat nu verleden tijd. Pikant is vooral dat niet iedereen gecharmeerd is van Adhin. Sommige NDP-aanhangers vinden het zelfs onbestaanbaar dat hun partij straks een president van hindoestaanse afkomst zou leveren. Dat racistische sentiment zou andere NDP’ers weer in de armen van de overwegend hindoestaanse VHP kunnen drijven.</p>
<p>Intussen rommelt het ook binnen deze grootste regeringspartij. Begin mei kandideerde Krishna Mathoera, de huidige minister van Defensie, zich onverwachts voor het presidentschap namens de VHP. Naar eigen zeggen was dat geen tactische zet om tegenwicht te bieden aan Simons, de vrouwelijke presidentskandidaat van de NDP: ‘Het is geen doorgestoken kaart en zeker geen één-twee met onze partijleider (Santokhi, DS)’, verklaarde Mathoera tegenover <em>Starnieuws</em>, de grootste nieuwssite van het land. ‘Veel mensen hebben mij gevraagd of ik niet het leiderschap van het land op me wil nemen. Na lang wikken en wegen heb ik besloten mijn ambitie kenbaar te maken.’</p>
<p>Mathoera geldt niet alleen onder VHP-aanhangers als integer en betrouwbaar. Vanwege haar lange staat van dienst bij Justitie en Politie vóór ze in de politiek stapte en omdat ze in de afgelopen regeerperiode geregeld afstand nam van het gevoerde overheidsbeleid. Ze wordt dan ook niet geassocieerd met de door velen verguisde verdeel- en heerspolitiek van Santokhi, die in de afgelopen vijf jaar tal van omstreden beslissingen doordrukte ten gunste van bevriende ondernemers en partijgenoten. Immers, in Suriname wast de ene hand de andere.</p>
<p>Daarmee geldt Mathoera wel degelijk als concurrent voor Santokhi. Na de verkiezingen bepaalt de partij wie de nieuwe presidentskandidaat wordt, waarbij ook het aantal voorkeursstemmen een rol speelt. Om die reden hebben parlementariërs die het zich kunnen permitteren metershoge billboards van zichzelf laten maken waarop hun naam, partijkleur, lijst en vooral hun positie op de kandidatenlijst in het oog springen.</p>
<blockquote><p>Wie krijgt het vertrouwen om in deze ongekende weelde aan de knoppen te draaien?</p></blockquote>
<p>De Surinaamse kiezers bepalen niet rechtstreeks wie straks hun president wordt. Dat gebeurt tijdens een van de eerste vergaderingen van De Nationale Assemblee in de nieuwe samenstelling. De 51 DNA-leden stemmen voor één van de presidentskandidaten, die moeten worden voorgedragen door tenminste zeven parlementariërs. Mocht er in het parlement na twee stemrondes geen tweederde meerderheid voor een van de kandidaten zijn, dan beslist de Verenigde Volksvergadering. Die bestaat uit in totaal 882 lokale volksvertegenwoordigers in de tien districten en 62 ressorten in Suriname die ook op 25 mei worden gekozen. Alle 933 afgevaardigden (de 51 DNA-leden plus de districts- en ressortraadsleden) komen dan uit alle hoeken van het land naar Paramaribo om de president te kiezen.</p>
<h5></h5>
<h5><img decoding="async" class="alignnone size-image_1280 wp-image-693324" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2025/05/VN-Sur-stemt-05-1280x853.png" srcset="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2025/05/VN-Sur-stemt-05-640x426.png 640w, https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2025/05/VN-Sur-stemt-05-1280x853.png 1280w" alt="" width="1280" height="853" /></h5>
<h5></h5>
<h5>Oliemiljarden</h5>
<p>Voor de nieuwe president en de nieuw te vormen coalitie staan er hoe dan ook spannende tijden voor de deur,  vanwege de grootschalige oliewinning voor de kust die de overheid vanaf 2028 naar schatting 16 tot 26 miljard euro gaat opleveren en waar het Surinaamse volk ook van mee wil profiteren. Dat is het derde onderwerp dat veel kiezers mee het stemhokje in zullen nemen. Wie krijgt het vertrouwen om in deze ongekende weelde aan de knoppen te draaien?</p>
<p>Na jaren van proefboringen sloten de Amerikaanse APA Corporation en het Franse TotalEnergies in oktober vorig jaar een deal met Staatsolie. Annand Jagesar, de ceo van Staatsolie, verklaarde na het ondertekenen van de contracten ‘dat het land nooit meer hetzelfde zal zijn en dat armoede voorgoed tot het verleden behoort.’ Het staatsbedrijf boekt al decennialang miljoenenwinsten met olie uit de grond in het district Saramacca, maar mist de expertise om de onderzeese olievelden te exploiteren. De verwachte opbrengsten lopen waarschijnlijk op tot ver boven de 40 miljard. Deze week maakte Staatsolie namelijk bekend dat het bij achttien internationale en lokale banken een lening van in totaal 1,6 miljard US dollar heeft afgesloten om een aandeel van 20 procent in het offshore project te financieren.</p>
<p><span style="font-weight: 400;">
<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div></span></p>
<p>Aan de rand van Paramaribo wordt al flink geanticipeerd op de oliewinning. Langs de Anton Dragtenweg, de drukke uitvalsweg naar Leonsberg, vlakbij de monding van de Surinamerivier in de Atlantische Oceaan, zijn de chique residenties van de belangrijkste ambassadeurs te vinden. Daartussen wordt grond bouwrijp gemaakt en verrijzen luxueuze appartementen voor de buitenlandse managers en ingenieurs. Van de percelen die nog te koop staan, gaat de vraagprijs zowat maandelijks omhoog.</p>
<h5>klimaatneutraal</h5>
<p>Maar hoe verhoudt de nieuwe status van Suriname als olieproducent zich met de wereldwijde afspraken om het gebruik van fossiele brandstoffen terug te dringen? Daags na de klimaattop in Azerbeidzjan vorig jaar november noemde minister van Buitenlandse Zaken Albert Ramdin het ‘hypocriet en niet fair’ dat zijn land om die reden geen olie zou mogen produceren. ‘Laat landen als Noorwegen en Nederland die al jaren rijkdom hebben vergaard met olie- en gaswinning, als eerste het goede voorbeeld geven’, zo liet hij Nederlandse media weten.</p>
<p>In dagblad <em>De West</em> ontvouwde Ramdin de overheidsplannen die moeten garanderen dat Suriname tot het eind van deze eeuw klimaatneutraal blijft. Met als belangrijkste gegeven dat Suriname met Panama en Bhutan tot de enige drie landen in de wereld behoort die meer CO2 opnemen dan uitstoten, omdat het voor 93 procent uit tropisch regenwoud bestaat. Ramdin, begin dit jaar benoemd tot secretaris-generaal van de OAS, de Organisatie van Amerikaanse Staten, kondigde aan dat zijn land internationaal koolstofkredieten gaat verkopen. Daarnaast beschikt Suriname volgens hem over ‘een groot potentieel aan waterkrachtbronnen en wind- en zonne-energie die voor een energiebalans met de toekomstige oliewinning zorgen’.</p>
<p>Welke partijen straks mogen regeren met de voorspelde economische groei in het vooruitzicht? De VHP gaat met 17 zetels aan kop in de peilingen, gevolgd door de NDP met 14. Omdat de kopstukken over en weer consequent roepen dat ze onder geen beding een coalitie met de grootste opponent willen vormen, zou de NPS met 10 voorspelde zetels een van beide aan een meerderheid kunnen helpen. Zo nodig aangevuld met een van de kleinere partijen. Tenzij VHP en NDP zich nog eens achter de oren krabben en de handen ineen slaan. In de Surinaamse politiek valt niets bij voorbaat uit te sluiten.</p>
<p>&nbsp;</p>


Vuilsmijterij en oliemiljarden als inzet