Het eerste wat Laura zag toen ze in 2016 door het raam van de nieuwe therapeut naar binnen keek, was een berg opgestapelde vaat op het aanrecht en een rommelige huiskamer.

Samen met haar negenjarige zoon Mitchell volgde ze therapeut Marjon Ledderhof naar de behandelkamer aan huis. Mitchell was steeds vaker agressief. De vorige keer liep het zo uit de hand dat Laura de huisartsenpost moest bellen. Artsen hadden hem gediagnosticeerd met ADHD en kenmerken van autisme. Bij de jeugdpsychiatrische zorginstelling van Mitchell kreeg Laura de tip eens langs te gaan bij Ledderhof.

Tijdens het gesprek vertelde oud-informaticus Marjon Ledderhof dat zij bij Mitchell geen ADHD of autisme zag. Zijn gedrag zou in werkelijkheid komen door een onverwerkt trauma. Een trauma opgelopen in zijn jeugd of tijdens Laura’s zwangerschap. Met haar paard, zei ze, kon ze het oplossen. Laura was opgelucht: voor het eerst in jaren kreeg ze het gevoel dat ze na deze behandeling een blij en opgewekt kind terug zou krijgen.

Wetenschappers vinden het onzin, maar Van Leeuwen gelooft in het succes van haar paardentherapie.

Marjon Ledderhof is in de leer geweest bij Baukje van Leeuwen. Deze ex-politieagent beweert dat ontwikkelingsstoornissen zoals autisme en ADHD voortkomen uit onverwerkte trauma’s die ontstaan zijn in de baarmoeder, tijdens de geboorte of in de vroege jeugd. Ze zijn te behandelen met haar eigen CREF-methode: een cocktail van verschillende therapievormen met het paard als unieke toevoeging.

https://www.vn.nl/product/vrij-nederland-nr-5-2019/

In tien jaar tijd verzamelde Van Leeuwen ruim vijftig behandelaren om zich heen. Naar schatting behandelen zij duizenden kinderen en volwassenen met klachten van allergie tot autisme. Wetenschappers vinden het onzin, maar Van Leeuwen gelooft in het succes van haar methode. Verzekeringen en gemeenten vergoeden behandelingen en Van Leeuwen heeft flinke uitbreidingsplannen. Hoe kon deze methode zo snel groeien?

Net te toevallig

De liefde voor het paard ontstond al vroeg, bij Baukje van Leeuwen. Als jong meisje fietste ze op een dag langs de paarden van Willem. De oude man vroeg of ze zijn dieren wilde komen borstelen. Bij de paarden voelde ze zich op haar gemak.

Langzamerhand ontdekte ze dat de manier waarop Willem met haar omging niet normaal was. Hij misbruikte haar, maar thuis durfde ze niets te vertellen. Toen haar favoriete paard door Willem werd weggehaald, vertrok ze naar een manege. Bij de nieuwe paarden vond ze opnieuw veiligheid en troost.

Paardentherapie — Aan de bundeling van verschillende alternatieve therapievormen voegde Baukje van Leeuwen zelf het paard toe.

Van Leeuwen droomde van een toekomst waarin ze met paarden kon werken.Dat viel niet mee: ze kwam niet uit een paardenfamilie en het ontbrak haar aan startkapitaal om een bedrijf te beginnen. Ze koos voor de politie, zodat ze in elk geval anderen kon helpen.

In de veertien jaar bij het korps kwam ze twee keer thuis te zitten met burn-outklachten, die ze later herkende als posttraumatisch stress-stoornis (PTSS).

Op een avond zag Van Leeuwen in een televisieprogramma hoe verslaafden en suïcidale mensen op een paardenranch in Portugal geholpen werden. Dat wil ik ook, dacht Van Leeuwen. Ze stopte bij de politie en verkocht haar beste paard zodat ze zich kon laten omscholen.

Alles wat ze in haar deeltijdopleiding integratieve psychotherapie leerde, paste Van Leeuwen direct toe in haar eigen praktijk aan huis. Aan de bundeling van verschillende alternatieve therapievormen voegde ze zelf het paard toe. Volgens Van Leeuwen zorgt onder meer het huid-op-huidcontact voor een sneller resultaat. Het paard fungeert als spiegel en laat zien wat er in de cliënt omgaat.

Bij de mensen die ze behandelde, zag Van Leeuwen patronen die haar net te toevallig leken. Vele van hen waren geboren na een moeilijke zwangerschap of hadden complicaties bij de geboorte. Een navelstreng om de nek of een keizersnede, of ter wereld komen als ongewenst kind. Waren dit niet de echte oorzaken van verschillende moderne diagnoses zoals autisme, ADHD, eetstoornissen en depressies?

Voor haar afstudeeropdracht verdiepte Van Leeuwen zich in Maslows hiërarchische piramide van levensbehoeften. Ze veranderde het klassieke psychologisch model in een cirkel. Van Leeuwen had het gevoel dat ze zijn werk voor hem had afgemaakt.

Het resultaat was het fundament van haar CREF-methode, een afkorting die staat voor Circle Reprint Emotional Foundation.

Bij de mensen die ze behandelde, zag Van Leeuwen patronen die haar net te toevallig leken. Vele van hen waren geboren na een moeilijke zwangerschap of hadden complicaties bij de geboorte.

‘Door de cirkel in te zetten, ontstaat er een helder inzicht in onvolledige of ontbrekende levensbehoeftes,’ stelt Van Leeuwen. ‘Vanuit dat vertrekpunt kan er gericht worden hersteld of ontwikkeld – de Reprint. Vervolgens ontstaat er een volledige persoonlijke verbinding – Emotional. Het basisvertrouwen van de persoon of van de organisatie is beter dan ooit – Foundation.’

Uit angst dat iemand anders ermee vandoor zou gaan, deelde Van Leeuwen haar model niet met haar docenten.

Verstarringsreactie

Boven in de woonboerderij van behandelaar Caroline Bovée knikken achttien hoofden. Het publiek op de open avond in oktober lijkt onder de indruk van de nieuwe informatie over zwangerschap, trauma en autisme. ‘Vechten, vluchten en verstarren,’ legt Bovée uit, ‘je brein zit in de overlevingsstand door een vroeg opgelopen trauma.’

Ze wijst naar een schets van het brein op het flipboard naast haar. Met een paar wetenschappelijke termen legt de oud-studiegenoot van Baukje van Leeuwen uit dat autisme eigenlijk een ‘verstarringsreactie’ op trauma is. ADHD zou een ‘vechtreactie’ zijn.

Een uitvergrote CREF-cirkel ligt op de houten vloer. Op een bureau liggen exemplaren van Levensbelang uitgestald, het handboek van de methode. In de hoek staan koffie, thee en koekjes. De avond is bedoeld om informatie te geven over de methode en eventueel nieuwe behandelaars te werven. De luisteraars zijn voornamelijk vrouwen van middelbare leeftijd: nieuwsgierige buurtbewoners, andere alternatieve therapeuten en oud-cliënten.

In de uitleg van Bovée zijn woorden als ‘genezen’, ‘helen’ en ‘verhelpen’ niet te horen. Wel spreekt ze van klachten die kunnen verdwijnen met behulp van de methode. In het handboek is Van Leeuwen minder voorzichtig over het effect van de therapie. In het hoofdstuk ‘Voorwaarden voor heling en herstel’ spreekt ze ‘met klem’ tegen dat je niet kunt genezen van ADHD of vormen van autisme, in tegenstelling tot de wetenschappelijke consensus.

In een ander hoofdstuk legt Van Leeuwen uit dat ADHD en de autismevormen PDD-NOS en Asperger in werkelijkheid posttraumatische stress-stoornissen zijn, waar je wel degelijk van kunt herstellen. Wie behandelaar wil worden, moet het handboek lezen. Inmiddels zijn er ruim 2300 exemplaren van verkocht.

‘CREF heeft mij gered,’ zegt Fé (27). De jonge vrouw vertelt het publiek hoe de sessies met het paard haar zonder medicatie afhielpen van haar bindingsangst. Haar klachten waren terug te leiden op seksueel misbruik in haar jeugd. Jarenlang hield ze dit verborgen, maar door de paardentherapie durfde ze er eindelijk over te praten met haar ouders en vrienden. Nu wil de fysiotherapeut zelf behandelaar worden. Na de uitleg van Bovée neemt ze van elke cursus een flyer mee.

Paardentherapie — Deze foto’s komen uit de serie ‘The Devil’s Horsemen’ van fotograaf Anastasia Taylor-Lind, over de paarden die in de Europese filmindustrie worden ingezet.

Van kapper naar therapeut

Hoe kan iemand als Fé de methode leren? Baukje van Leeuwen richtte in 2012 het Instituut voor Kennis en Vaardigheden (IKEV) op om haar methode aan anderen te onderwijzen. Op zes woonboerderijen geven Van Leeuwen en haar ervaren behandelaars zeven verschillende cursussen. Je wordt behandelaar in twaalf lesdagen verspreid over anderhalf tot twee jaar. De kosten: een krappe vierduizend euro. Van Leeuwen benadrukt dat ze strenge toelatingseisen hanteert: ervaring als coach of therapeut is verplicht. Al zegt ze dat een jaar omscholing in uiterste gevallen ook voldoende is.

Van kapper tot docent, en van landschapsarchitect tot administratief medewerker: allemaal komen ze op de IKEV-vestigingen terecht. Ze zijn al eerder omgeschoold tot coach of therapeut, delen de wens anderen te helpen en hebben vaak een liefde voor paarden.

CREF-behandelaar Carolien van der Woude zat zes jaar geleden in de eerste lichting van Van Leeuwen. Ze zegt dat ze voor haar werk als internationale mode-inkoper ‘altijd op avontuur’ was. ‘Totdat ik besefte dat het avontuur veel meer in mezelf lag.’ Ze stopte, werd alternatief therapeut en vond dat de methode van Van Leeuwen het beste bij haar coachingsvisie paste.

Leerlingen krijgen eerst de theorie van Van Leeuwen uitgelegd. Daarna oefenen ze direct op elkaar. Want wie behandelaar wil worden, moet eerst door eigen trauma’s heen. Zo ontdekte Van der Woude de invloed van haar tweelingzusje die in de baarmoeder overleed. Ze denkt dat dit de oorzaak is van haar sterke drang naar ‘eenheid’, bijvoorbeeld in haar relatie. Ook verklaart het waarom ze zo vaak het gevoel heeft dat er ‘iets mist’.

Esther van Krieken ontdekte tijdens haar opleiding juist de invloed van zwangerschap en geboortes. Met name de moeilijke bevalling van haar eigen tweede kind. Hij ‘wilde er niet uit’ en had de navelstreng om zijn nek. Door Van Leeuwen besefte Van Krieken dat dat ten grondslag ligt aan zijn boosheid als kind. ‘Als ik dat eerder had geweten, had ik de geboorte anders willen organiseren.’

Wie de cursus afmaakt, krijgt een CREF-licentie en mag gaan behandelen. Jaarlijkse bijscholing bij een van de opleidingscentra is verplicht. In de praktijkruimte van Van Krieken hangen inmiddels vijf ingelijste certificaten met het logo van de methode.

Zulke kwakzalvers

De stem van hoogleraar Pim Cuijpers, hoofd klinische psychologie aan de Vrije Universiteit, klinkt kwader naarmate hij langer over CREF praat. ‘Ze zeggen dat ze mensen kunnen genezen, maar ze hebben daar geen enkel wetenschappelijk bewijs voor.’

Volgens hem spelen ‘zulke kwakzalvers’ in op de wanhoop van mensen. ‘Ze hebben geen enkel bewijs dat CREF positieve effecten heeft, en dan gaan ze ouders van kinderen met autisme vertellen dat ze alles normaal kunnen maken?’ Cuijpers wil niet over het onderwerp doorpraten. ‘Ik word hier ziedend van.’

Andere wetenschappers delen zijn frustratie. Anke Scheeren, onderzoeker bij het Nederlands Autisme Register aan de Vrije Universiteit, bekijkt de uitspraken uit het handboek van de methode met grote verontwaardiging: ‘Dit zou de eerste methode ter wereld zijn die autisme kan genezen.’ Ze verwijt de methode ook dat autisme wordt neergezet als ‘ziekte’ die ‘genezen’ moet worden, terwijl volwassenen de stoornis vaak als deel van hun identiteit zien.

Scheeren noemt de claim dat autisme een vroeg trauma is simpelweg onjuist. Haar verbazing groeit naarmate ze meer over de methode leert. Ze vindt de ideeën van Van Leeuwen ‘onzinnig en mogelijk gevaarlijk’. Gevaarlijk, vanwege het misleidende ‘semiwetenschappelijke sausje’ van de methode.

‘Ze hebben geen enkel bewijs dat CREF positieve effecten heeft, en dan gaan ze ouders van kinderen met autisme vertellen dat ze alles normaal kunnen maken?’

Zo beweren de behandelaren de autismevormen PDD-NOS en Asperger te kunnen genezen, maar wagen ze zich niet aan klassiek autisme. Scheeren legt uit dat er tegenwoordig geen reden meer is om aan te nemen dat deze vormen – klassiek, PDD-NOS en Asperger – een andere oorzaak hebben. Dat Van Leeuwen het één als trauma behandelt en het ander niet, vindt ze erg vreemd.

Het is ‘jammer’ dat wetenschappers het onderscheid tussen de autismespectrumstoornissen niet meer maken, zegt Van Leeuwen over de kritiek. Ze blijft benadrukken dat haar interpretatie van autisme wel te behandelen is. Zij en haar behandelaren blijven dan ook achter hun claims staan. Zo legt behandelaar Van der Woude uit hoe ze een volwassene met de diagnose Asperger zou kunnen helpen. Na een paar sessies bij haar kan ‘de puzzel’ ineens ‘in elkaar vallen’. Na de behandeling kan zo’n cliënt volgens haar terugkijken op zijn of haar stoornis en denken: Wat heb ik al die tijd toch gek gedaan?

Paardentherapie — Paardentherapeut Van Leeuwen hecht geen waarde aan wetenschappelijk onderzoek. ‘Ik ga die discussie niet aan. Dat wordt toch een welles-nietesverhaal.’

Tikjes op de schouders

Van Leeuwen hecht geen waarde aan wetenschappelijk onderzoek. Wetenschappers zouden toch alleen op zoek zijn naar ‘resultaten die stroken met hun eigen onderzoek’. Over eventueel wetenschappelijk onderzoek naar haar methode is ze kort. Ze twijfelt er niet aan dat ze daaruit te horen zou krijgen dat CREF werkt. Ze beargumenteert dat onderdelen van haar methode, zoals hypnotherapie en traumatherapie EMDR, wel bewezen zijn. Alleen haar toevoeging van het paard niet.

Maar dat klopt niet. Hypnotherapie is alleen in specifieke omstandigheden bewezen, bijvoorbeeld als relaxtechniek bij fysieke klachten zoals een spastische darm. De manier waarop de behandelaren hypnotherapie inzetten – om de cliënt terug te brengen naar de tijd in de baarmoeder – is onder wetenschappers juist zeer omstreden.

En de traumatherapie EMDR dan? In een demonstratie naast het paard tikt behandelaar Bovée met haar vingers onregelmatig op de schouders van een cliënt. Het is volgens haar onderdeel van de EMDR, die zou helpen om het positieve gevoel te versterken. Maar Ad de Jongh, de man die de succesvolle techniek zelf naar Nederland haalde, reageert moedeloos als hij dit hoort. ‘Wat CREF-behandelaren doen, is geen EMDR,’ zegt de bijzonder hoogleraar resoluut.

Bij EMDR zorgt de combinatie van aandacht gericht op een emotioneel beladen herinnering en het volgen van snelle oogbewegingen ervoor dat de emotionele lading van de herinnering verdwijnt, vertelt De Jongh. Alleen psychologen die een vijfjarige universitaire studie achter de rug hebben en daarna een opleiding als gezondheidszorgpsycholoog hebben gedaan, kunnen de officiële EMDR-opleiding volgen. De tikjes op de schouders zijn volgens De Jongh een achterhaalde variatie die geen enkele psycholoog nog zou toepassen.

De Jongh heeft de 38 pagina’s tellende studiewijzer van Van Leeuwen doorgenomen en vindt dat CREF-behandelaren misbruik maken van het goede imago van de wetenschappelijk bewezen techniek EMDR. Hij maakt zich zorgen om de ‘amateurs’ die na een ‘cursusje’ trauma’s gaan losmaken, zonder te weten wat ze er vervolgens mee moeten: ‘Extreem ontwrichtend.’

Van Leeuwen reageert lachend op de stelling dat haar uitvoering van de traumatechniek niet de juiste is. ‘Prima, ik ga die discussie niet aan. Dat wordt toch een welles-nietesverhaal.’

Mislukte behandeling

‘Wat ben jij een kuttherapeut,’ riep een cliënt vanaf het paard naar CREF-behandelaar Nathalie van Koesveld. De oud-landschapsarchitect probeerde de cliënt tevergeefs in trance te krijgen. Ondanks talloze ‘baarmoederreizen’ en ‘lichaamstochten’ vond de cliënt haar therapeut niet capabel. Ze diende een klacht in bij Baukje van Leeuwen, maar die bleef achter haar behandelaar staan. Waar de cliënt tegenaan liep, was onderdeel van het proces en ‘daar zal ze mee aan de slag moeten’. Van Koesveld vertelt dat Van Leeuwen aan de boze mails kon zien dat er bij de cliënt ‘veel prenataal zat’. Dat Van Leeuwen haar ondanks de klachten steunde, was een opluchting voor de behandelaar.

Bij de moeder van de negenjarige Mitchell sloeg na drie maanden de twijfel toe. De behandeling had geen effect gehad op het agressieve gedrag van Laura’s zoon. Zou Marjon Ledderhof haar wervende succesverhalen verzonnen hebben? Laura ging langs om te praten over de voortgang, maar vanwege privacy-overwegingen wilde Ledderhof niet vertellen waar ze met Mitchell over praatte. Toen Laura zei dat ze Mitchell van de therapie zou halen, werd Ledderhof volgens haar boos.

‘Wat ben jij een kuttherapeut,’ riep een cliënt vanaf het paard naar een CREF-behandelaar.

Laura herinnert zich hoe de twee ‘in onenigheid’ uit elkaar gingen, Ledderhof zelf zegt dat het afscheid ‘na overleg’ was. Als ze had geweten van Laura’s onvrede, dan had Ledderhof haar naar eigen zeggen doorgestuurd naar de klachtencommissie van het Register Beroepsbeoefenaren Complementaire Zorg (RBCZ).

Gestopt met de methode

Inmiddels is Marjon Ledderhof gestopt met de methode. Ze is niet bereid om voor dit artikel te vertellen waarom, en hoe ze op CREF terugkijkt. Ze ontkent daarnaast ooit de indruk te hebben gewekt ADHD of autisme te kunnen oplossen.

Baukje van Leeuwen benadrukt dat de examinering bij de opleiding tot CREF-behandelaar, die Marjon Ledderhof volledig afrondde, streng is en dat al haar behandelaren voldoende capabel zijn. Omdat Ledderhof besloot om niet de jaarlijkse licentiekosten van vijftig euro per jaar te betalen en de jaarlijkse bijscholing van een dag te volgen, is zij sinds januari 2016 geen officiële licentiehouder meer. De behandeling van Mitchell begon in diezelfde maand.

Baukje van Leeuwen vindt het om deze reden onterecht dat Ledderhofs mislukte behandeling in dit stuk wordt gebruikt. Aangezien Van Leeuwen tegelijkertijd benadrukt dat al haar therapeuten hun eigen draai aan haar methode geven, en ze er buiten de bijscholingsdagen niet op toeziet hoe (ex-)licentiehouders de methode uitvoeren, denken we dat het verhaal van Ledderhof wel degelijk representatief is. Bovendien was de licentieovereenkomst nog maar net vóór Mitchels behandeling beëindigd.

Mitchell is na zijn mislukte behandeling aan een andere paardentherapie begonnen, waar hij meer vrijheid krijgt om te spelen en met andere kinderen vuur mag maken. Zijn moeder Laura zegt dat hij het daar naar zijn zin heeft.

Paardentherapie — Mag iedereen in Nederland een methode ontwikkelen en zeggen dat hij of zij autisme en ADHD kan genezen? Het simpele antwoord is: ja.

Weer gaan turnen

Sanne (39) werd op haar negenentwintigste gediagnosticeerd met autisme. Tijdens haar intake met de CREF-behandelaar begreep ze niet goed wat de methode inhield: ‘Het was heel wazig allemaal.’ Om de therapie te begrijpen, voelde ze zich door haar behandelaar verplicht het handboek van Baukje van Leeuwen te kopen. Toch gaf Sanne het een kans, want door de reguliere zorginstellingen voelde ze zich al jaren niet gehoord.

Tijdens sessies moest ze achterstevoren op het paard gaan liggen. Het is volgens de methode de manier om de tijd in de baarmoeder te simuleren. ‘Ik begreep niet waar het goed voor was,’ zegt Sanne.

Tijdens een andere sessie stond ze tegenover het paard in de bak. Ze moest het dier op afstand houden. ‘Ik moest laten zien dat ik er was, omdat ik altijd in mijn schulp kruip.’

Na zeven sessies stopte Sanne. De behandeling had geen effect en de kosten van honderd euro per sessie waren voor haar te hoog.

Maar er zijn ook cliënten die wel positieve ervaringen hebben. Niet alleen Fé heeft het gevoel dat CREF haar ‘gered’ heeft, ook Amanda (32) zegt dat de methode haar leven terug op de rails bracht. Sinds haar elfde kampt ze met onverklaarbare lichamelijke klachten, rugpijn en ontstekingen. Ze vertelt dat ze geen gemakkelijk jeugd had, met een moeder die leed aan borderline en ‘een huis waarin je vooral niet moest zeuren’. Een paar jaar geleden stortte ze in. Bij de Sint-Maartenskliniek in Nijmegen kreeg ze te horen dat ze aan een posttraumatische stress-stoornis lijdt. Ze kwam bij de CREF-methode terecht nadat ‘de reguliere zorg niet werkte’. Het traject vond ze heftig, maar onder meer de sessies met het paard hebben gewerkt. Voor het eerst in twintig jaar kan ze weer gaan turnen. ‘Anders had ik nu misschien wel in een rolstoel gezeten.’

Persoonsgebonden budget

Mag iedereen in Nederland een methode ontwikkelen en zeggen dat hij of zij autisme en ADHD kan genezen? Het simpele antwoord is: ja. Een arts of therapeut heeft in principe een inspanningsplicht en geen resultaatplicht. Een behandelaar is dus pas strafbaar wanneer hij schriftelijk belooft een resultaat te boeken en dat vervolgens niet doet. Van zulke zwart-op-wit afspraken is bij Van Leeuwen en haar volgelingen geen sprake.

De grote zorgverzekeraars vergoeden de behandeling niet, zo melden woordvoerders van Zilveren Kruis, Interpolis, FBTO, CZ en Menzis. Niet uit het basispakket, en uit de aanvullende verzekering alleen behandelingen door behandelaars die zijn aangesloten bij een door de verzekeraar erkende beroepsvereniging. Laat dat bij een aantal CREF-therapeuten nu net het geval zijn.

Zo zijn Van Leeuwen en Bovée beiden aangesloten bij de Nederlandse Beroepsvereniging voor Hypnotherapeuten (NBVH). Zij factureren de CREF-behandeling als hypnotherapie. Zo worden de kosten toch vergoed vanuit het aanvullende pakket.

Er staan nieuwe projecten op de planning: opleidingen voor de kinderopvang, babybehandelingen en een opleiding voor CREF met dolfijnen.

Wat vindt de beroepsvereniging daarvan? Prima, zegt NBVH-woordvoerder Ingrid Mehrtens. Ze kent Van Leeuwen persoonlijk en noemt haar methode een ‘geaccepteerde vorm van hypnotherapie’. Hypnotherapie kan volgens Mehrtens namelijk heel breed zijn. ‘Het maakt ons niet uit of het in een behandelkamer of op een paard gebeurt.’

Behandelaar Van der Woude is dan weer aangesloten bij de Algemene Beroepsvereniging voor Counseling (ABvC). Ook haar cliënten kunnen de behandelingen gedeeltelijk vergoed krijgen vanuit het aanvullende pakket – in dit geval zou CREF geen hypnotherapie zijn maar onderdeel van een counselingstraject.

Niet alleen verzekeraars vergoeden de behandelingen. Het UWV stuurt werklozen naar een behandelaar in Brabant om ze weer op de arbeidsmarkt te krijgen en betaalt vervolgens voor de sessies. Voor minderjarigen kan de gemeente bijspringen, door de behandelingen te vergoeden uit het persoonsgebonden budget. Zo heeft een behandelaar in Gelderland contracten lopen met de overkoepelende jeugdhulp van Ede, Barneveld, Nijkerk, Scherpenzeel, Renswoude, Rhenen en Veenendaal – samen goed voor zo’n 350.000 inwoners.

Dolfijnen

Van Leeuwen behandelt zelf nog nauwelijks cliënten. Ze is te druk met het ontwikkelen van nieuwe opleidingen. Zo komt ze dit jaar naar buiten met ‘groot nieuws’, waarvan ze alleen nog kan melden dat ze zich gaat richten op de geboortezorg.

Ook staan er een aantal nieuwe projecten op de planning: opleidingen voor de kinderopvang, babybehandelingen en een opleiding voor CREF met dolfijnen. Het idee daarvoor kreeg Van Leeuwen twee jaar geleden, toen ze haar methode met paarden op Curaçao introduceerde. Ze raakte onder de indruk van de dolfijnen waar ze in haar vrije tijd op het eiland mee zwom.

Onlangs kregen dertien geïnteresseerden les in het Dolfinarium. In de onderwaterruimtes werd de CREF-cirkel opgehangen. ‘Een dolfijn reageert daarop, die speelt ook met de levensbehoeftes. Dat is heel bijzonder, maar niet uit te leggen.’

Dit jaar zijn de eerste cliënten (‘die de behandeling ook eens met een dolfijn willen ervaren’) welkom in Harderwijk.

ADHD-therapie met behulp van paarden: niet bewezen, wel vergoed