Er ist wirklich da: hoe Adolf Hitler in een kleurboek van Kruidvat opdook

Het kwaad zat verborgen in een simpel lijnenpatroon en openbaarde zich nadat een negenjarig meisje uit Pijnacker de eerste vakjes van haar nieuwe kleurcodeboek had ingekleurd. De bloksnor moest zwart, de mouwband rood, aldus de instructie.

Het was een zondag in april 2017. De vader van het meisje had Kleuren op code: rustgevende kleurprojecten met kleurencode bij Kruidvat gekocht. Het leken hem onschuldige kleurplaten, in een boekje met een voetballend kind voorop. ‘Doe ’ns niet zo raar,’ was dan ook het eerste wat hij zei, toen zijn dochter tijdens het kleuren de zin uitriep die een paar dagen later in het AD zou staan: ‘Mama, papa, ik zie Hitler!’

Maar toen hij zelf ging kijken, leek ook hij de contouren van de Führer van het Derde Rijk te zien. Hij nam de kleurpotloden over en kleurde de rest van de plaat zelf in. De rechterarm bleek hoog de lucht in te steken, met een gestrekte hand. Het uniform was bruin, en op de linkerarm stond een hakenkruis. Hij stond voor een kastje met daarop een wereldbol, om zijn intenties nog maar eens te benadrukken.

‘Leuk die kleurboeken van jullie!’ schreef de vader onder zijn gebruikersnaam ‘Oompie Lay’ die avond op de Facebookpagina van Kruidvat, met daarbij een emoji met uitpuilende ogen en open mond.

‘Mama, papa, ik zie Hitler!’

‘Hoi Oompie Lay, Ik zoek graag uit hoe dit mogelijk is,’ schreef webcaremedewerker Ben de volgende ochtend onder het bericht, en hij vroeg naar de streepjescode.

Drieënhalf uur later meldde Ben zich weer. ‘De afbeelding in dit kleurboek is ongepast. We hebben er daarom voor gekozen om de kleurboeken per direct uit de verkoop te halen.’

‘Ongepaste ontdekking’

Een klant klaagt, Kruidvat ziet de fout in en het product wordt direct uit de winkel gehaald. Einde verhaal, en ik had hier nooit van gehoord als een redacteur van website The Best Social Media niet weer een dag later toevallig op de Facebook-pagina van Kruidvat rondkeek. Al snel kopte de site waar hij voor werkte: ‘KRUIDVAT KLANTEN IN SHOCK NA ONGEPASTE ONTDEKKING IN KLEURBOEK’

De enige inhoud van het bericht was de tekst ‘Zo. Veel. Vragen.’, met daaronder de screenshots van Facebook.

Het nieuws over de ‘ongepaste ontdekking’ werd al snel opgepikt en op vrijwel elk Nederlands nieuwsmedium mocht een woordvoerder van Kruidvat uitleggen dat er ‘een misverstand’ was ontstaan, en dat ze het zelf ook ‘ongepast en onacceptabel vonden’.

Het kleurboek bleek te zijn geproduceerd in India en via een Belgische uitgever te zijn ingekocht. Volgens Kruidvat waren er enkele tientallen exemplaren van verkocht voordat Oompie Lay aan de bel trok.

De woordvoerder tegen het AD: ‘In het boek komt een bepaalde thematiek over belangrijke figuren uit het verleden terug, op basis daarvan is de inhoud samengesteld.’

Tegen de NOS: ‘Tot onze spijt hebben we ondanks meerdere controles op inhoud dit toch over het hoofd gezien.’

Tegen RTL Nieuws: ‘Ik weet niet hoe het zo is gelopen.’

Tegen Nu.nl: ‘We gaan nog uitzoeken hoe dit heeft kunnen gebeuren.’

Tegen Trouw: ‘We zijn in nauw contact met onze leverancier’.

Tegen NRC: ‘Het spijt ons heel erg.’

‘Walgelijke gotspe’

Weer een dag later ging het nieuws over de Hitlerverschijning de wereld over. Hitler colouring book removed by Dutch shop after outrage, meldde de BBC. Trekker fargeleggingsbok med Hitler-tegning, schreef een krant in Noorwegen. Kolorowanka z Hitlerem trafiła do sklepów w Holandii, vatte een Poolse nieuwszender het nieuws samen.

Op de Facebookpagina van Kruidvat werd ondertussen de maatschappelijke discussie gevoerd, zonder al te veel interpunctie en hoofdletters.

‘Nou ja zoiemand zet je toch niet in een kleurboek kruidvat mag zich wel even achter de oren krabben.’

‘Laat mensen eens lekker zelf bepalen of ze die vent wel of niet in willen kleuren.’

‘Mensen moeten altijd wel iets te zeuren hebben ergens over…. dit isonderdeel van onze geschiedenis inderdaad!’

‘Wat een walgelijke gotspe! Niets meer kopen bij Kruidvat dus!’

‘Hij heeft eerst vrolijk de hele plaat ingekleurd, terwijl je zo ook wel kunt zien wat het is. En dan kruitvat door het slijk halen online. Dat kun je toch ook even mailen. Alsof zo’n enorm bedrijf alles door gaat bladeren wat ze verkopen.’

‘Wat een walgelijke gotspe! Niets meer kopen bij Kruidvat dus!’

‘Stelletje huilebalkjes, of moeten winkels tegenwoordig overal rekening mee houden omdat het misschien wel kan zorgen dat er niet naar iemand zijn mening gelusiterd word, om direct de kruidvat voor een nazi winkel uit te maken vind ik hooguit belachelijk.’

‘Ik kan alleen maar zeggen dat dit een juiste keuze is! Hitler blijft gevoelig liggen en als bedrijf ben je alleen maar goed bezig als je daarop actief acteert.’

‘Een hoop ophef over niks’

En toen, nadat in een paar dagen de hele cyclus van viral nieuws was afgerond, viel het opeens stil. Het bericht over het Hitlerkleurboek was zo’n nieuwtje in de categorie ‘opmerkelijk’, en het volgende incident waar iedereen zich mee zou vermaken stond al klaar. Er was beloofd dat de zaak intern tot op de bodem zou worden uitgezocht, maar iedereen wist dat er nooit meer een haan naar zou kraaien.

Op de dag van het Hitlerkleurplaatnieuws fietste ik naar mijn lokale Kruidvat om te kijken of ik nog een exemplaar kon bemachtigen. Het was misschien een moment geweest om een briefje van twintig euro uit mijn broekzak te halen en dat heel cool in de hand van de Kruidvat-medewerker te schuiven met het verzoek om toch nog even achter in het magazijn te gaan kijken. In plaats daarvan zei ik ‘oké, jammer’ toen hij zei dat Kleuren op code: rustgevende kleurprojecten met kleurencode niet meer te verkrijgen was, en draaide ik me om.

Misschien had ene ‘Van Dijken’ ook wel gelijk, toen hij op Facebook schreef: ‘Persoonlijk vind ik het weer een hoop ophef over niks’.

Alleen nu, bijna drie jaar later, denk ik tot mijn eigen verbazing nog regelmatig aan dit voorval.

Losgeraakt draadje

Het incident legde een wereld bloot die normaal gesproken verborgen blijft. Natuurlijk, ik wist het, maar dacht nooit echt na over de industrie achter die duizenden hebbedingetjes waar winkels mee vol liggen. Dat zelfs zoiets simpels als een kleurboek een halve wereldreis heeft gemaakt.

Nu de geoliede machine van de geglobaliseerde wereld even had gehaperd, kon ik geen Kruidvat of soortgelijke winkel meer inlopen zonder overal liefdeloze en goedkope troep te zien. Kleuren op code: rustgevende kleurprojecten met kleurencode heeft mijn blik op de wereld veranderd.

Kleuren op code: rustgevende kleurprojecten met kleurencode heeft mijn blik op de wereld veranderd.

De fout met de Hitlerkleurplaat was als een hobbel op de weg, als een kink in de kabel, als een losgeraakt draadje in een verder perfecte gebreide trui. Maar wat gebeurt er als je verder aan dat touwtje gaat trekken? Want hoe kan het eigenlijk écht, dat een kleurplaat van Hitler in de schappen van een Nederlandse drogisterij belandt?

Soms denk ik aan de vergaderingen die hebben plaatsgevonden over dit kleurboek. Wiens idee zou het zijn geweest om historische figuren als thema te kiezen? Wat waren de andere opties? Was het een moeilijk besluit? En de tekening zelf, is die misschien gemaakt door een Indiase ontwerper die ruzie had met zijn chef, en was dit een manier om wraak te nemen? Of heeft iemand echt zijn best gedaan op de tekening van Hitler, en beledig ik hem als ik het liefdeloos noem? En is het erg als hij misschien niet precies weet wie Hitler was? Wat weet ik eigenlijk van, bijvoorbeeld, het Kasjmirconflict? Of weet hij wel precies wie Hitler was, en kijkt hij er anders tegenaan?

Ik heb nog steeds Zo. Veel. Vragen.
En Zo. Weinig. Antwoorden.

Nog steeds online

Het originele bericht op de Facebookpagina van Kruidvat, met de hele conversatie tussen Oompie Lay en de webcaremedewerker, staat nog steeds online. Op de vraag van webcaremedewerker Ben over de streepjescode, antwoordde Oompie Lay met een foto van de achterkant van het kleurboek. Daar staat de volgende informatie op:

© 2015 Brijbasi Art Press, India
© 2017 Trifora bvba
Alle rechten voorbehouden.
Nederlandse vertaling: Anja de Lombaert
Gedrukt in India.
D/2017/10.754/38
NUR 228

Het boek is dus in 2015 ontworpen in India en in 2017 door de Belgische uitgever Trifora naar Europa gehaald.

Die uitgeverij blijkt zich in Mortsel te bevinden, vlak boven Antwerpen, op nog geen uur rijden van Grensovergang Hazeldonk. Met Pijnacker op de route. Het lijkt me de ideale plek om aan deze kleurplaat te beginnen. Wat voor een beeld ontstaat er als je de aanwijzingen volgt en alles vakje voor vakje inkleurt?