<div class="wpg-element paragraph">
In tegenstelling tot zijn illustere voorgangers heeft Ad Melkert, de nieuwe VN-gezant in Irak, geen ervaring in conflictgebieden. Lef heeft hij wel.
&#8216;Het woord uitdaging is een understatement.&#8217; Zo kenschetste Ad Melkert (53) vorige week in een telefonische persconferentie met Nederlandse journalisten zijn aanstelling als gezant van de Verenigde Naties in Irak. Hij heeft gelijk. UNAMI (UN Assistance Mission for Iraq), de missie waar Melkert aan het hoofd staat, speelt een grote rol in Irak nu de Amerikanen zich langzaamaan terugtrekken. Tegelijkertijd verslechtert de veiligheidsituatie. 
</div>
<div style="width:250px; height:auto;" class="wpg-element image right"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2009/07/570346c8-a8a4-4232-8dc4-a8bffac5c2a5_melkert_2501.jpg" width="250" height="167" alt="Van het bureau naar het politieke wespennest" />Van het bureau naar het politieke wespennest</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Afgelopen weekend ontkwam de Amerikaanse ambassadeur Christopher Hill ternauwernood aan een bermbomaanslag. Bovendien kampen de Verenigde Naties nog altijd met het trauma van de aanslag op haar hoofdkwartier in Bagdad in 2003, waarbij de charismatische leider van de VN-missie Sergio Vieira de Mello om het leven kwam. Vier jaar later drong pas goed door dat de Verenigde Naties een target vormden voor Al-Qaida, toen bij een bomaanslag op het VN-kantoor in Algiers zeventien stafleden om het leven kwamen. 
Later bleek dat UNDP, het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties waarvan Melkert sinds 2006 tweede man was, verzuimd had om extra veiligheidsmaatregelen te nemen omdat het de Algerijnse regering niet voor het hoofd wilde stoten. Sindsdien calculeren de Verenigde Naties steeds of de impact van een missie opweegt tegen de veiligheidsrisico&#8217;s. Hoe je een dergelijke afweging maakt, hangt af van waar je zit, geeft Melkert toe. &#8216;Het is een groot verschil of je dergelijke beslissingen neemt achter een bureau in New York of ter plekke zelf in de Green Zone.&#8217;
Onrealistisch Ad Melkert zal dergelijke afwegingen nu dagelijks zal moeten maken. Niet eenvoudig voor een man die altijd van achter bureaus in Den Haag, Washington en New York heeft gewerkt. Dit in tegenstelling tot zijn directe voorganger in Irak, de Zweed Staffan de Mistura, een VN-diplomaat in de traditie van Vieira de Mello (en een persoonlijke vriend van de Braziliaan), met ervaring in hot spots als Somalië, de Balkan en Libanon.
Naast het persoonlijke risico dat Melkert neemt, is het gevaar reëel dat hij &#8211; en UNAMI &#8211; jammerlijk zullen falen. VN-watchers noemen UNAMI nu al een mission impossible. Over de telefoon zei Melkert dat hij zich wil concentreren op de opbouw van de Iraakse economie.
Dat lijkt een onrealistische wensdroom. Melkert zal zijn tijd en energie moeten steken in het politieke wespennest van Irak. Wat de Amerikanen ondanks de doelstelling van de &#8216;surge&#8217; &#8211; de ruimte creëren om tot politieke oplossingen te komen &#8211; nooit hebben bereikt, is nu doorgeschoven naar de VN-missie. UNAMI moet de etnische groepen in Irak om de tafel brengen om politieke deals te sluiten.
Het heetste hangijzer is het betwiste gebied Kirkuk met zijn olie- en gasvoorraden. De Mistura heeft een plan de campagne opgesteld, dat Melkert zal moeten uitvoeren. De eerste indicaties zijn niet bemoedigend. De Koerden claimen Kirkuk, net als de regering-Al-Maliki. Of Melkert de partijen aan de praat kan houden, laat staan een akkoord kan sluiten, is zeer de vraag. Lukt hem dat niet, dan bestaat de kans dat er tussen Koerdische en Arabische Irakezen een burgeroorlog uitbreekt.
Schopstoel Voor de Irakezen is Melkert een onbeschreven blad. Hij heeft geen band met Irak, is er nooit geweest. En hoewel secretaris-generaal Ban Ki-moon Melkerts politieke ervaring opvoert als kwalificatie is deze beperkt tot zijn ministerschap en zijn omstreden leiderschap van de PvdA.
Misschien kon de VN geen diplomaat met internationale onderhandelingservaring vinden? En misschien was er voor Melkert geen andere baan voorhanden. Want dat hij weg moest bij UNDP was duidelijk. Hij &#8216;zat niet op de schopstoel&#8217;, maar lang kon hij niet blijven zitten.
Toen oud-premier Helen Clark van Nieuw-Zeeland werd benoemd tot chef van UNDP &#8211; een functie die Melkert ambieerde &#8211; was zijn toekomst bezegeld. De twee topfuncties bij UNDP worden volgens een ongeschreven wet van de VN verdeeld tussen een rijk en niet-rijk land, of zoals de VN het noemt tussen Noord en Zuid.
Affaire-Herfkens Ad Melkert heeft als geen andere &#8216;tweede&#8217; man zijn stempel gedrukt op UNDP. Zijn baas, de Turk Kemal Dervis, was meer gecharmeerd van de ceremoniële aspecten van zijn functie en liet de dagelijkse leiding aan Melkert over. Die maakte zich niet geliefd bij zijn staf, vooral toen hij hard optrad tegen een klokkenluider die het functioneren van de UNDP in Noord-Korea &#8211; en de harde valuta die via UNDP in de schatkist van het Noord-Koreaanse regime verdween &#8211; openbaarde. Het werd een langslepende affaire die eindigde met een rapport dat UNDP vrijpleitte van een vergeldingsactie tegen de klokkenluider, maar UNDP veroordeelde voor het overtreden van interne regels. Daar bovenop kwam de affaire-Herfkens, die zich ontwikkelde tot een conflict tussen Herfkens en Buitenlandse Zaken over haar huursubsidie, maar begon als een personeelsconflict bij UNDP.
Millenniumdoelen In zijn terugblik op zijn leiderschap van UNDP deed Melkert de conflicten af als &#8216;affaires&#8217; die UNDP geen schade hadden berokkend. Belangrijker vond hij de nieuwe weg die UNDP onder zijn leiding had ingeslagen, toegespitst op &#8216;capacity building&#8217; en &#8216;goed bestuur&#8217; en weg van traditioneel ontwikkelingswerk.
Over de millenniumdoelen geen woord. Dat is opmerkelijk, want UNDP is als ontwikkelingsprogramma primair verantwoordelijk voor de millenniumdoelen. Wellicht ziet Melkert de bui hangen. &#8216;Help armoede de wereld uit&#8217; is geen boodschap die aanslaat in deze economische crisis. Niemand verwacht dat de doelen binnen hun termijn (2015) zullen worden bereikt, de vooruitgang die was geboekt is door de crisis weggevaagd. In de discussie over de impact van de crisis op arme landen dreigt UNDP irrelevant te worden, zeggen waarnemers. Het zijn de Wereldbank, het IMF en de G-8 die aan de touwtjes trekken. &#8216;Goed bestuur&#8217; is een mooi doel, maar niet essentieel als de nood aan de man is.
Het is te hopen voor Irak dat Ad Melkert in Bagdad doortastender optreedt.
</div>

Freke Vuijst

Gerelateerd