Wie waren Henk en Ada van Randwijk?

Henk van Randwijk (1909 – 1966) was tijdens de Tweede Wereldoorlog hoofdredacteur van Vrij Nederland, echtgenote Ada (1911 – 2013) zijn rechterhand.

Henk – schrijver, dichter en schoolhoofd van de Eben-Haëzerschool in de Amsterdamse Jordaan – verzette zich vanaf het begin van de bezetting tegen de aanwezigheid van een vreemde mogendheid op Nederlands grondgebied.

Henk had zich tot dan toe altijd ingezet voor de verheffing van de minderbedeelden. Hij was een christen en een socialist die zich hard maakte voor het lot van de kinderen uit de buurt die onder erbarmelijke omstandigheden moesten opgroeien. Hij schreef in die eerste maanden in het diepste geheim pamfletten tegen de bezetting. Een van de onderwijzers op de school vraagt hem in de loop van 1941 of hij de gelederen van het uitgedunde verzetsblad Vrij Nederland wil komen versterken. De Sicherheitsdienst heeft vanaf februari van dat jaar drukkers, schrijvers en verspreiders opgepakt. Er was nauwelijks nog iemand over.

Oud-hoofdredacteur Joop van Tijn schreef over zijn voorganger Van Randwijk: ‘Vrij Nederland, dat onooglijke blaadje dat uitgroeide tot een echte verzetshaard, had zich geen betere aanvoerder kunnen wensen dan Van Randwijk: dwars, onredelijk, behoedzaam, wervend, bevlogen, en met een grote bek die toevallig samenging met natuurlijke autoriteit. Bovendien had hij een vrouw die hij blind kon vertrouwen en dat was geen overbodige luxe in een land vol verraders en geslepen tegenstanders.’

Lees ookAda van Randwijk: ‘Over dat liegen hebben we tijdens de oorlog nooit moeilijk gedaan’4 september 2010 Onder Van Randwijks leiding groeide het blad uit tot een van de grootste en meest gelezen illegale kranten tijdens de oorlog. Hij zette een linkse koers uit, wat leidde tot een breuk, waarna een aantal medewerkers het ondergrondse Trouw opzetten. Het hoofdkwartier van VN was gevestigd op de Prinsengracht 21, een locatie die nooit is ontdekt door de Duitsers. Henk en Ada doorstonden tal van bange momenten. Beiden werden opgepakt, maar ook weer vrijgelaten. Hoewel Henk overal gevaar zag, liet Ada zich er niet door uit het veld slaan, vertelde ze in 2010 op 98-jarige leeftijd. ‘Mijn voorstellingsvermogen was veel minder groot dan dat van Henk. Ik dacht altijd: je komt altijd weer dingen tegen waardoor je een uitweg hebt. Zo ben ik de oorlog door gezeild.’

Henk groeide tijdens de oorlog uit tot een van de grote mannen van het Nederlandse verzet. Na de bevrijding sprak hij als eerste op de Dam in Amsterdam. ‘Amsterdammers, we zijn vrij,’ waren zijn legendarische woorden. In 1970 werd aan het Weteringcircuit het Van Randwijk-monument onthuld, met daarop de eerste regels van zijn gedicht ‘Bericht aan de levenden’: ‘Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.’

Na de oorlog nam Henk met het artikel ‘Omdat ik Nederlander ben’ stelling tegen de Nederlandse onderdrukking van de vrijheidsstrijd in toenmalig Nederland-Indie. In 1948 vertrok hij na conflicten bij Vrij Nederland. Twintig jaar na de oorlog startte hij zijn rubriek ‘In de schaduw van gisteren’ in het Algemeen Handelsblad, waarin hij terug keek op zijn jaren als verzetsman. Henk overleed in 1966 op 56-jarige leeftijd. Ada stierf in 2013, ze werd 101 jaar oud.