Dertigers willen groots leven, maar weten niet hoe. VN-redacteuren Carolina Lo Galbo (31) en Maurits Martijn (30) zien hun vrienden vechten met zichzelf. ‘Ik zit op de bank met een sigaretje en denk: is dit het dan?’

Een op hol geslagen Duracell-konijn, zo omschrijft Isabel (28) zichzelf in de tijd dat ze nog als advocaat op de Zuidas werkte. Ze was altijd al ‘heel streberig’ geweest: hoge cijfers halen op het gymnasium, schitteren op het schooltoneel, in drie jaar haar studie rechten voltooien. Een jaar voor haar afstuderen had ze al getekend bij een groot advocatenkantoor op de Zuidas. ‘Een logisch gevolg van mijn hoge cijfers,’ zegt ze. ‘Of die baan wel bij me paste, vroeg ik me niet af. Ik was tweeëntwintig en gevoelig voor de status en het hoge salaris. Groots en meeslepend wilde ik leven. In gedachten zag ik de partners van het kantoor al aan mijn lippen hangen terwijl ik mijn uitzonderlijke inzichten met ze deelde.’ Maar de romantiek was ver te zoeken. ‘Ik bleek gewoon werkvee. Er werd voor mij besloten welk werk ik ging doen. Ik ging keihard buffelen om te laten zien dat ik beter was dan de allerbeste. Tijdens mijn beoordelingsgesprekken kreeg ik steeds te horen hoe stressbestendig ik was. Dat ik huilend op de wc over mijn nek ging van de stress, wist niemand. Het gaf me een kick om de iron lady uit te hangen. Maar ik werd steeds ongelukkiger en vroeg me op een dag af: hoe ben ik hier ook alweer terechtgekomen? Ik kon me de weg ernaartoe niet zo goed meer herinneren.’ Haar weerzin groeide met de dag. Steeds vaker zat ze huilend op de fiets naar kantoor. Ze was haar leven aan het vergooien, vond ze. Maar wat ze wel moest doen, dat wist ze niet. ‘Ik was alleen nog maar bezig met die ene vraag: wie ben ik en wat wil ik met mijn leven? Het werd een obsessie. Ik ging veel uit en dronk dan veel, sliep steeds slechter en werd overvallen door angstaanvallen. De stress knaagt aan je organen. Ik voelde: zo ga ik niet oud worden.’

Tijdens een vergadering afgelopen oktober draaide Isabel door. ‘Ik volgde allang niet meer wat er gezegd werd en hoorde mezelf heel druk praten. Ineens pakte ik mijn tas, stapte in de lift en liep naar buiten, een puinhoop achterlatend op mijn bureau. Thuis kreeg ik een enorme paniekaanval. Ik heb een taxi genomen naar mijn ouders en heb tegen ze gezegd: het is helemaal mis. Er was niets meer van mij over.’

Dertigers met een carrière borrelen na het werk op de Zuidas.

Dertigers met een carrière borrelen na het werk op de Zuidas.

Tatoeages

Het leven van Els (34, psycholoog) wordt op dit moment beheerst door de keuzes die ze denkt te moeten maken, ze is constant op zoek naar een levensstijl die bij haar past. Ik móet het roer omgooien, denkt ze steeds. Om vervolgens naar de andere kant van de wereld te reizen of haar hele lijf onder de tatoeages te laten zetten. ‘Maar je sleept de ellende met je mee. Het gevoel van niksigheid blijft. Na een gezellige avond met goede vrienden doe ik de deur van mijn huis open, ga ik op de bank zitten en rook nog een sigaretje. En dan is het stil. Ineens overvalt het leven me in al zijn heftigheid. Ik zie mezelf zitten, met mijn sigaretje op de bank en denk: is dit het dan?’ Els is succesvol in haar werk. Ze ziet in haar praktijk veel mensen streven naar het grote geluk. ‘Iedereen wil altijd maar gelukkig zijn.’ Dan denkt ze wel eens: het hoeft toch niet allemaal zo groots en meeslepend? Om zichzelf er vervolgens op te betrappen dat het precies die gedachte is die haar kwelt. ‘Ik wil graag verschil maken in mijn vakgebied. Rimpelingen nalaten, boeken schrijven, therapieën ontwikkelen. Maar ik wil ook mijn sociale leven onderhouden, en beide tegelijkertijd is lastig. Dat is frustrerend. Ik kan niet kiezen, want ik geloof er heilig in dat een slechte keus wel bestaat.’ Ze is er altijd van uitgegaan dat ze rond haar dertigste een partner zou hebben met wie ze samen – ‘vanuit ons’ – de wereld zou bezien. ‘Ik zou me op hem kunnen richten, zodat ik niet constant met mezelf bezig was. Heerlijk lijkt me dat, dan zou het leven vanzelf zin krijgen. Ik kom er zelf niet uit.’

Sylvie van der Vaart

Sophie (29) heeft steeds ‘dat knagende gevoel dat ze er niet alles uithaalt wat erin zit’. ‘Maar wát erin zit weet ik eigenlijk ook niet,’ bekent ze. ‘Ik heb niet een allesoverheersende passie of een gave.’ Ze zit in haar nieuwe huis in hartje Amsterdam. Een enorme loft met inbouwkasten tot aan het plafond en een kookeiland van drie meter. Het huis is bijna af. Alleen de betonnen vloer moet nog een keer wit gelakt. Sophie is productiemedewerker bij een reclamebureau. ‘Ik ben blij met mijn baan, maar het is af en toe wel veredeld receptionistenwerk en ik schaam me er soms een beetje voor. Ik kom uit een academisch milieu waar de krant gelezen wordt, maar ik kijk liever naar shownieuws. Laatst was ik met mijn vader en mijn zusje in Madrid. Bij de gesprekken die zij in het Prado Museum voerden, haakte ik af. Maar ja, ik kan dan wel weer vertellen wat Sylvie en Rafael van der Vaart aan het doen zijn. Soms ben ik teleurgesteld in mezelf.’ Ook confronterend: de meeste vriendinnen in haar omgeving hebben kinderen. ‘Ik dacht: zijn we hier al? Heb ik iets gemist? Ik schrok me dood. Ik heb zelf een enorme kinderwens, maar zal dat mijn werk niet in de weg zitten? En wil ik wel een carrière? Vroeger was je gewoon moeder; daar verlang ik soms stiekem naar.’

‘Ik heb geen grote passie of gave. Soms ben ik teleurgesteld in mezelf’

Ze heeft ook nog even gedacht: een kind zou nu perfect zijn, want daarmee zou ze al die vragen kunnen uitstellen. ‘Maar ik wilde niet weglopen voor deze kwesties; dan zou ik over acht jaar alsnog in een dip belanden.’ Ongeveer een jaar geleden ontwikkelde Sophie een angststoornis: ze was bang om flauw te vallen en ging hyperventileren. Ze was een tijd depressief en lag het liefst in bed. Ze volgde een therapie waar ze haar ademhaling leerde controleren en slikt nu antidepressiva die haar ‘enorm’ helpen. Het gaat beter, maar ze heeft zich nog niet bevrijd van de sociale druk. ‘Ik moet leren voor mezelf op te komen en te gaan staan voor wat ik wil. Het lijkt me heerlijk als ik op een gegeven moment durf te zeggen: dit is wat ik wil, ongeacht wat anderen ervan vinden. Dat ik mijn eigen weg kies. Dat doe ik steeds meer. Ik heb bijvoorbeeld eindelijk durven accepteren dat ik misschien niet zo ambitieus ben als ik dacht. Dat ik een privéleven misschien belangrijker vind dan een carrière en straks drie dagen ga werken als er kinderen zijn. Samen met mijn vriend dit huis kopen was ook een grote stap die mijn leven richting geeft. En toen mijn vriendinnen laatst zeiden dat ik er niet voor ze was toen ze kinderen kregen, stond ik zo stevig in mijn schoenen dat ik rustig kon vertellen wat ik ervan vond. Dat had ik anderhalf jaar geleden niet gedurfd. Je moet zorgen dat je het een beetje eens wordt met jezelf.’

Zoeken naar zingeving op een yogamatje

De mythe van de autonomie

Hoe word je het eens met jezelf? Door vooral veel met anderen te praten en te zorgen dat een keuze jóuw keuze wordt, zegt Joep Dohmen. Hij is hoogleraar filosofie aan de Universiteit voor Humanistiek en houdt zich bezig met de ‘filosofie van de levenskunst’. Hij schreef hierover het boek Brief aan een middelmatige man. Pleidooi voor een nieuwe publieke moraal. ‘Moderne mensen moeten op zoek naar hun eigen identiteit, in een wereld die door geld, media en technologie wordt beheerst en waarin zingeving en moraal vage categorieën zijn geworden. Er is geen traditioneel houvast meer, bestaande kennis en informatie veranderen voortdurend. Dat legt een grote druk op ons.’

Tot de jaren zestig was het in allerlei domeinen van het leven voorgeschreven wat je hoorde te doen, vertelt Dohmen. Nu moeten wij op al die gebieden het helemaal zelf uitzoeken. Dat leidt tot onzekerheid en twijfel: in wat voor wereld leef ik, welke kansen heb ik, welke levensstijl moet ik ontwikkelen en hoe doe ik dat? De lust van de vrijheid wordt de last van de vrijheid. Dohmen: ‘Jonge mensen moeten al vroeg bedenken op wie en wat zij kunnen vertrouwen om zichzelf te ontwikkelen. Het heersende idee is dat je zelf alles kunt bepalen, onafhankelijk van anderen. De mythe van de autonomie, noem ik dat. Want wij zijn op allerlei domeinen ongelofelijk afhankelijk van anderen. Isaiah Berlin heeft het over negatieve en positieve vrijheid. Negatieve vrijheid betekent vrijheid van invloed van anderen: bemoei je niet met mij, ik kan het zelf wel. Positieve vrijheid betekent de vrijheid om je eigen leven vorm te geven. Er is een enorme nadruk komen te liggen op negatieve vrijheid. Zoek het zelf maar uit. Maar hoe je dat moet doen – de positieve vrijheid -, dat wordt er niet bij verteld. Dat is de levenskunst die niemand je leert maar die je dus hard nodig hebt.’

De dertigers, legt Dohmen uit, onderzoeken niet wat ze echt willen van het leven. Dat komt vanzelf wel, denken ze. Maar zo werkt het niet volgens de filosoof. Essentieel om zelf bewust keuzes te kunnen maken is het besef dat je het niet alleen kunt en informatie en kennis nodig hebt uit de omgeving. Familie, vrienden, een coach, de psycholoog, boeken.

Dohmen: ‘Je móet begrijpen waarom kinderen krijgen echt bij jou past en de moed hebben te concluderen: het is niets voor mij. De stuurloosheid die dertigers ervaren, komt doordat ze de belangrijkste beslissingen die ze moeten maken – een partner, huis, kind, reis – eigenlijk niet zélf hebben genomen, maar het hebben laten gebeuren. Hoe bewuster de beslissing, des te vaker zeggen mensen: op basis van de informatie die we toen hadden, de gesprekken die we met mensen gevoerd hebben, is dit de beste beslissing geweest, ook al pakt het slecht uit. Gevoelens van zinloosheid komen doordat mensen te vaak in belangrijke beslissingen gerold zijn, en te weinig zelf beslissingen hebben genomen. Dertigers moeten zorgen dat hun leven hun meer eigen wordt. Door met steun van anderen bewust eigen keuzes te maken geef je impliciet ook antwoord op de vraag: wie ben ik, waarom doe ik dit, welke kant ga ik op.’

Haaruitval

Alles ging goed in het leven van Alexander (30), dacht hij. Hij studeerde piano aan het conservatorium – een logisch gevolg van zijn talent – , werkte in de horeca en woonde samen met zijn tien jaar oudere vriendin. Maar van de ene op de andere dag sliep hij niet meer. Kort daarna kreeg hij last van haaruitval, op zijn hoofd en rond zijn kruis. De internist kon niets vinden. ‘Ik werd hélemaal gek,’ vertelt hij aan tafel in een Amsterdams restaurant. ‘Jaren was ik blijven doorrammen, had ik gedaan wat ik dacht dat ik moest doen. Tot mijn lichaam zei: klaar. Mijn vader vroeg me toen: hoe zou het zijn om in één keer met al je bezigheden te stoppen? Dat zou de hemel zijn, antwoordde ik. Het was de eerste keer dat ik me echt realiseerde dat er wat goed mis was.’ Alexander las over ‘burn-out’ en herkende zich in het ziektebeeld. Na een ‘beroerde ervaring’ met een psycholoog zocht hij contact met een haptonoom. Die leerde hem begrijpen wat er scheelde, door hem eens niet te laten denken maar voelen. ‘Moeten’ en ‘kunnen’ waren mijn stopwoorden, en ik stond er nooit bij stil of ik iets wel wilde. Genieten kon ik niet. Ik ging naar het conservatorium omdat ik pianist moest en zou worden. Ik heb altijd alles met mijn hoofd en in gedachten gedaan. Verbaal ben ik sterk, in de kroeg heb ik een goed verhaal. Maar ‘s avonds in bed is het lastig: dan luistert er niemand.’

Alexander volgde het advies van zijn vader op en stopte met alles: werk, vriendin, conservatorium. Vooral dat laatste was zwaar. ‘Ik ben altijd muzikaal geweest en heb een hevig gevecht met mezelf moeten voeren om erachter te komen of ik goed zat op het conservatorium. Was dat ‘enorme’ muzikale talent dan toch een illusie? In een van die miljoenen nachten dat ik niet kon slapen heb ik toen tegen mezelf gezegd: ja, dat was een illusie.’

‘Het antwoord op de vraag waarom wij hier zijn is dát we die vraag stellen’

Hij ging een paar maanden bij zijn moeder wonen. ‘Op een dag werd ik wakker in mijn kamertje en dacht ik: zo zwaar is het allemaal niet. Als ik gewoon adem, komt de rest vanzelf. Het was de eerste keer dat ik de letting go-filosofie ervoer. Het is zoals het is; de belangrijkste les ooit. Ik kan soms nog even angstig worden van de gedachte dat we zo fucking klein zijn, maar ik zie steeds meer in hoe mooi het leven is, juist omdat het er is.’ Hij ging weer werken in de horeca. ‘Feesten alsof er geen morgen is, dat voelde heerlijk. Het is voor mij niet vanzelfsprekend om alle remmen los te gooien.’ Ook ging hij weer muziek maken. Hij kocht een computer en ging componeren. ‘Het kwam erop neer dat ik elk vrij uur achter mijn computer zat te pielen.’ Nu is hij een succesvol componist van commercials en films. ‘Het heeft enorm geholpen niet meer de hele tijd met mijn zielige zelf bezig te zijn. Ik ben blij dat ik tegen de lamp ben gelopen. Ik had blind door kunnen gaan: conservatorium, trouwen, kinderen. Veel mensen doen dat, die denken dat dat het leven is. Mijn burn-out heeft me gedwongen echt naar mezelf te kijken.’ De gesprekken met onder meer zijn haptonoom en vader hebben hem daarbij geholpen. Een keuze werd zíjn keuze. Laatst herlas hij een passage uit het dagboek dat hij in die periode bijhield. ‘Ik schreef: “Het antwoord op de vraag waarom wij hier zijn is dát we onszelf die vraag stellen.” Dat heb ik aan mijn vader – hoogleraar filosofie – laten lezen en die zei: “Dat is van dat achttiende-eeuwse gelul.” Ja, dacht ik, what-ever, pa. Ik heb het zelf bedacht.’

Gerelateerd