<div class="wpg-element paragraph">
07-06-2008 Door Pieter van Os
Haar vuistdikke boek over Sérgio Vieira de Mello wekt de indruk dat ze verliefd is geworden op de Braziliaanse VN-functionaris. Samantha Power ontkent. ‘Sérgio’s leven is gewoon een wandelend argument om mensen te betrekken bij de grootste uitdagingen van onze tijd.’ 
Met haar intelligentie, radde tong en flamboyante voorkomen is ze, sinds de publicatie van haar Pulitzerprijs-winnende boek A Problem from Hell; America and the Age of Genocide een niet te vermijden verschijning in Amerikaanse actualiteiten- en achtergrondprogramma&#8217;s. Eén van de nurkse oudere heren uit de gangbare wereld van buitenlandsbeleidkenners noemde haar wrokkig &#8216;the genocide-chick&#8217;. Zelf verkiest ze de bijnaam &#8216;humanitarian hawk&#8217;. Op uiteenlopende manieren oefent ze invloed uit op het debat in Amerika over het buitenlands beleid: als oorlogsverslaggever (onder meer voor The New Yorker en de Atlantic Monthly), als columnist (Time Magazine), als Harvard-hoogleraar en, tot voor kort, als belangrijkste buitenlandadviseur van Barack Obama.
Ze moest zijn campagneteam verlaten nadat ze Hillary Clinton had uitgemaakt voor &#8216;monster&#8217;, dat &#8216;op alle manieren zal proberen te winnen&#8217;. Inmiddels heeft ze zich omstandig geëxcuseerd voor deze en andere ondiplomatieke uitlatingen. De ironie wil dat ze deze uitspraken deed tijdens een promotietoer voor haar nieuwe boek, dat het leven beschrijft van een topdiplomaat. Waren voorzichtig gekozen woorden niet juist het belangrijkste wapen van deze diplomaat, oogappel van 
Kofi Annan en diens gedoodverfde opvolger, die op 19 augustus 2003 omkwam bij een bomaanslag op het VN-kantoor in Bagdad? &#8216;Ik zie de ironie,&#8217; zegt Power, &#8216;maar zo kun je dat niet zeggen. Voor Sérgio waren zorgvuldig gekozen woorden van het grootste belang, maar ze waren zeker niet zijn enige wapen. Hij was een man van contemplatie én actie. Hij was ook niet een diplomaat van nature. Hij begon als student marxistische filosofie in het Parijs van &#8217;68. In dat jaar werd hij zelfs tijdens een protestactie door een politieman het ziekenhuis in geslagen.&#8217;
U brak een boek over Hannah Arendt af om over hem te kunnen schrijven. Waarom nu juist De Mello? &#8216;Om eindeloos veel redenen, maar onder meer vanwege zijn fascinerende loopbaan. Zie hem als een Zelig, het personage uit de gelijknamige film van Woody Allen dat bij alle grote historische gebeurtenissen opduikt. Als je nagaat waar Sérgio allemaal bij is geweest. Na Parijs begon hij bij de VN en werkte hij achtereenvolgens in Vietnam, Libanon, Cyprus, Cambodja, Bosnië, Rwanda, Kosovo en Oost-Timor. Begrip van zijn problemen, passie en inzet verdiept het begrip van de grote conflicten van de afgelopen vijftig jaar.&#8217;
Het personage &#8216;Zelig&#8217; van Woody Allen is niet alleen overal bij, hij neemt ook altijd de gedaante aan van zijn omgeving. Hij is een kameleon. Bij een nazi-bijeenkomst in Neurenberg staat hij achter de Führer met een hitlersnorretje. Komt hij bij de indianen, dan slaat hij rood uit. Is dat niet ook De Mello? &#8216;Touché. Een kritische collega van hem voorspelde tijdens zijn jaren in Cambodja dat de titel van zijn biografie zou luiden: &#8220;My Friends, the War Criminals&#8221;. Tijdens de oorlog in Joegoslavië luidde zijn bijnaam: &#8220;Serbio&#8221;. Dat is ook het interessante traject dat hij heeft gevolgd, van felle jonge idealist die zijn neus ophaalt voor het idee met moordenaars te praten, tot de man die vriendschap sluit met Milosevic en een fles wijn deelt met de leiders van de Rode Khmer. Uiteindelijk leert hij hoe hij de meest gruwelijke moordenaars aan tafel krijgt, zonder zijn principes te laten varen. Er is een groot verschil tussen de &#8220;Serbio&#8221; van 1994 die hard zoekt naar het perfecte schilderij voor Milosevic en de Sérgio van 1999, die na een bezoek aan Kosovo weigert in het Portugees met de Joegoslavische minister van Buitenlandse Zaken te praten. Hij wil zijn moedertaal niet bezoedelen. Maar het is waar, confrontatie zat niet in zijn gereedschapskist. Dat was ook een van de redenen waarom hij geen zin had in de baan in Irak, die hij toch kreeg. Hij wist dat hij daar de strijd moest aangaan met de Amerikanen, die een heel ander idee hadden van nation-building dan hij.&#8217;
Met wie praat je en met wie niet? De vraag staat centraal in zijn leven en in de discussie in Amerika over buitenlands beleid. Waar staat u zelf? &#8216;Over die vraag is het onmogelijk te spreken in algemene zin. Dat is het zwakke aan het debat in Amerika. One size doesn&#8217;t fit all. Je moet je telkens afvragen wie er praat, met wie, waar, wanneer en met welk doel. Je kunt ook het niveau kiezen waarop je praat. Soms is het ook beter om iemand uit Noorwegen voor jou te laten praten, of een VN-functionaris uit Bangladesh. Dat klinkt allemaal vanzelfsprekend, maar deze manier van denken is tegenwoordig al ongewoon in het gepolariseerde politieke landschap van Amerika. In de kwestie Iran ondersteun ik volledig het standpunt van Obama. Die vindt dat we met Iran moeten praten zonder voorwaarden vooraf. Zolang we dat niet doen, krijgen de VS voortdurend de zwartepiet, van Ahmadinejad, maar ook van de wereldgemeenschap. Ahmadinejad weet weinig voor de Iraanse burgers te bereiken, maar onze dreigementen helpen hem. Als je met de Iraniërs praat, toon je tenminste je goede wil. Bovendien, als zij met niets komen, zal de internationale gemeenschap zien waar het probleem ligt. Als ze wel met iets komen, is dat ook winst.&#8217;
U geeft veel details over het persoonlijk leven van De Mello, over zijn scheiding, zijn laatste minnares, zijn omgang met VN-personeel. U benadrukt herhaaldelijk hoe De Mello zijn charme inzette; u zegt zelfs dat George Bush bij de eerste ontmoeting direct voor hem viel. Het heeft er de schijn van dat u zelf ook voor hem bent gevallen. Terecht? &#8216;Ik vind het een indrukwekkende man, ook die paar keer dat ik hem ontmoette. Maar dat is geen verliefdheid. Zijn charme was een belangrijk wapen, dus dat moet ik als auteur invoelbaar maken. Het ging me aanvankelijk om de VN, niet om hem. Ik wilde via De Mello laten zien wat er met de VN moet gebeuren. Maar dat bleek niet te werken. Daarom heb ik mijn plan omgegooid. 
Gedachten over het genezen van de VN brengen je tot tamelijk betekenisloze abstracties. De VN is immers van zichzelf niet zoveel. De VN, dat zijn alle regeringen samen die zelf verantwoordelijkheid moeten nemen in de grote conflicten van deze tijd. Toen De Mello in de vluchtelingenkampen aan de grens van Rwanda zag hoe Hutu-militanten zich er tussen echte vluchtelingen op voorbereidden om hun genocidale klus af te maken, wilde alleen Bangladesh middelen ter beschikking stellen om hem te helpen in die kampen het kaf van het koren te scheiden. Dat is maar één voorbeeld waaruit blijkt dat het niet gaat zonder de politieke druk van de publieke opinie in individuele lidstaten. Neem het nieuwe toverwoord bij de VN, &#8220;responsibility to protect&#8221;. Natuurlijk is dat een hoopvol concept, maar geheel zonder betekenis als het alleen in beleidskringen blijft hangen. Dit boek, met veel persoonlijke informatie, is bedoeld als bijdrage aan die noodzakelijke concretisering. Net als de Hollywoodfilm die er van gemaakt wordt, en de documentaire.&#8217;
Waar moet die concretisering toe leiden? Tot een militaire interventie in Darfur? &#8216;Nee, en al helemaal niet een interventie door Amerikaanse soldaten. Daarvoor hebben we het antiamerikanisme in de wereld te hoog laten oplopen. Obama begrijpt gelukkig dat de wereldgemeenschap niet zal staan te applaudisseren als wij martelen in Guantánamo en tegelijk The A-team spelen in Darfur. Wij kunnen ons geen moraliteit à la carte veroorloven. De Democratische senator Biden wil met 2500 Amerikaanse militairen Darfur binnenvallen en in zes dagen &#8220;afrekenen&#8221; met de Janjaweed. Maar wat doet hij de zevende dag? Rusten? Wat denkt hij dat er na zijn stoere strafexpeditie met Darfur zal gebeuren? Kosten- en batenanalyses zijn erg belangrijk als je over interventies denkt, voor de slachtoffers, de bevrijders, het machtsevenwicht in de wereld, het internationale recht, enzovoorts. We zouden de wereld meer met de ogen van een diplomaat als De Mello moeten bekijken. Zonder irreële verwachtingen zette hij zich volledig in voor de verbetering ervan.&#8217;
</div>