<div class="lead">
Op 30 juni is de deadline voor het definitieve akkoord over het verdachte atoomprogramma van Iran. De grote lijnen weten we al sinds 2 april: Iran gaat akkoord met zo’n drastische beperking van zijn splijtstofproductie dat een atoombom de eerste tien jaar, en wellicht langer, praktisch van de baan is.
</div>
Daarmee koopt het land de economische sancties af die nu voor 40 procent inflatie zorgen. Iran snakt daarom naar een deal. Het roept zich zelfs al tot overwinnaar uit, want het mag hoe dan ook doorgaan met de verrijking van uranium. Maar de devil is in the details. Er ligt een dik slotdocument klaar en volgens ingewijden wordt er over elke letter en komma gevochten omdat, volgens de Iraanse onderhandelaar Araghchi, ‘niemand elkaar vertrouwt’.
In het zicht van de finish gaat het nu om vier grote (en nog duizend-en-een kleine) kwesties.
Eén: wanneer worden de sancties opgeheven? Iran vindt dat dat meteen moeten gebeuren, maar de VS en de EU willen eerst zeker weten dat Iran te goeder trouw is en het IAEA (Atoomagentschap) ervan overtuigt dat het de afgelopen jaren geen geheime militaire activiteiten heeft uitgevoerd. John Kerry heeft vanuit zijn rolstoel – na een fietsongeluk bij Genève – enige hoop gegeven door te zeggen dat de VS niet alle details hoeft te weten ‘want die kennen we eigenlijk al’, maar is daarop teruggefloten door Obama. Ook president Rohani leek toegeeflijk door te zeggen dat er tussen een handdruk en de implementatie ‘enige maanden verlopen’. Maar IAEA-baas Amano zorgde weer voor een scheut pessimisme door te zeggen dat zijn onderzoek nog maanden kan duren.
Kwestie twee: worden de sancties opnieuw van kracht als Iran de boel belazert? Wij zijn goudeerlijk, zegt Iran. Maar de westerse staten voelen er niets voor dat in dit scenario de route langs de Veiligheidsraad weer gevolgd zou moeten worden, de beslissing over herinvoering van sancties afhankelijk makend van een Russisch of Chinees veto. Er wordt nu koortsachtig gezocht naar een ‘parallel panel’ om de V-raad een beetje buitenspel te houden.
Kwestie drie: hoe streng zal het IAEA-toezicht op de naleving van de deal worden? Iran moet de strengste inspecties dulden, vinden de onderhandelaars. Die zijn neergelegd in het zogeheten Additioneel Protocol, en dat houdt in dat inspecteurs overal en altijd ongehinderd mogen controleren, ook als het plaatsen of personen betreft die niet direct in relatie staan tot het omstreden programma. Dat gaat Iran te ver en het spreekt over ‘tijdelijke’ en ‘vrijwillige’ toepassing van het AP. Op 2 april is overigens niet expliciet over het protocol gesproken.
Kwestie vier: mag de deal grenzen stellen aan Iraanse verwerving van kennis of spullen voor zijn civiele nucleaire activiteiten? Nee, zegt Iran, no limits. Wacht even, zegt (een deel van) de rest, op 2 april is afgesproken dat Iran zijn uraniumverrijking mag voortzetten en gecontroleerd mag moderniseren, met nadruk op gecontroleerd. Wat er op termijn, over tien à vijftien jaar, gebeurt, wordt aan de diplomatie overgelaten.
Gaat het lukken? De belangrijkste reden voor een ja is dat de partijen zelf dit als een eenmalige kans zien voor een deal. Ze zullen de deadline er desnoods nog voor opschuiven. De belangrijkste nee-zeggers zitten niet aan tafel, maar het zijn de hardliners in Teheran, Jeruzalem en Washington. Het Congres heeft een goedkeuringsrecht bedongen en zal Obama het bloed onder de nagels vandaan halen. De werkelijkheid laat weinig ruimte voor twijfel. Zonder deal zal Iran 100.000 uraniumcentrifuges krijgen, met deal maar 5.000. Zonder deal kan het ook nog eens twee plutoniumbommen per jaar maken als het wil, mét de deal nul. Zonder deal kan het binnen een jaar een bom maken, met een deal niet binnen (ten minste) tien jaar. Spannend, maar het risico waard.

Gerelateerd