Jarenlang bouwde PVV-leider Geert Wilders aan zijn netwerk in de Verenigde Staten. Met de verkiezing van Donald Trump werpt die inspanning haar vruchten af. Wilders’ invloed reikt nu tot in de Oval Office. ‘Gurt, Gurt, Gurt! Trump, Trump, Trump!’

Dit artikel dateert uit januari 2017. Niet alle weergegeven informatie komt overeen met de huidige samenstelling van kabinet-Trump.

‘Gefeliciteerd @realDonaldTrump’, twitterde Geert Wilders om tien voor negen op de ochtend van 9 november 2016. ‘Een historische overwinning! Een revolutie! Ook wij zullen ons land teruggeven aan de Nederlanders!’

De overwinning van Trump is voor Wilders misschien wel de belangrijkste gebeurtenis in zijn politieke carrière. In eigen land slaagt hij er maar niet in echt invloed te krijgen op het landsbestuur: ook al staat hij hoog in de peilingen, de afgelopen jaren moest hij na het debacle van Rutte-1 vanuit de oppositiebankjes toezien hoe de PvdA en de VVD samen het land regeerden. Maar nu Donald Trump het Witte Huis betrekt, komt in de VS een hele parade van politici aan de macht die de anti-islam-ideologie van Wilders omarmen. Sterker nog: Wilders is goed bevriend met een reeks radicale islamofoben die nu het oor hebben van de komende president. Jarenlang werkte de PVV-leider, zonder dat het in Nederland veel aandacht kreeg, gestaag aan een uitgebreid netwerk van gelijkgestemden in de Verenigde Staten. Lange tijd leek dat niet meer dan een hobby: Wilders zocht het gezelschap van radicale lieden die in de marge van de Amerikaanse politiek opereerden. Maar door Trumps verkiezing zijn veel van die mensen ineens op sleutelposities terecht gekomen. Wie zijn het? En welke relatie onderhoudt Wilders met hen?

‘Held van het vrije woord’

Ik volg Wilders’ Amerikaanse avonturen al jaren. In 2009 publiceerde Vrij Nederland onder de kop ‘Dollars voor Wilders’ een eerste verhaal.

Wilders’ contacten in Amerika hebben zich altijd geconcentreerd in neoconservatieve anti-islamkringen. Veel van die organisaties zijn uitgesproken pro-Israël. Door deze groepen werd Wilders vereerd als ‘held van het vrije woord’. De PVV-leider was voor zijn Amerikaanse aanhang de personificatie van een slachtoffer van het moslimgevaar en de lijfelijke waarschuwing voor Amerika van de gevolgen van de islamisering van Europa.

De anti-islambeweging in de VS was in 2009 nog vrij klein. Het was een ons-kent-ons-clubje. Men zat in elkaars besturen, participeerde op elkaar conferenties, publiceerde in elkaars internettijdschriften en op elkaars blogs. Hoewel het netwerk goed gefinancierd werd door filantropen (vaak prominente joodse Amerikanen) en ook een platform had in rechtse media zoals FoxNews, opereerde het in de marges van de politiek.

Vanaf het begin heeft Wilders in de VS dezelfde boodschap uitgedragen. In 2009 zei hij op een Free Speech Summit in Florida dat er maatregelen moesten worden genomen om de islamisering tegen te gaan. Zijn ideeën leken toen voor een Amerikaans publiek extreem, want stuk voor stuk – van het verbod op de bouw van nieuwe moskeeën tot het sluiten van islamitische scholen – beknotten ze de vrijheid van godsdienst. Voor de islam geldt de vrijheid van godsdienst niet, zei Wilders, want de islam is geen godsdienst maar een totalitaire ideologie.

Wilders’ gedachtengoed is overgenomen door Trumps ministers‘In de Verenigde Staten, bakermat van de vrijheid van godsdienst, is een dergelijke uitspraak ketterij,’ schreef ik destijds. In mijn rondgang onder Wilders’ Amerikaanse supporters kreeg ik steeds hetzelfde te horen: ze bewonderden hem, maar ze vonden dat hij te ver ging met zijn verban-de-Koran en de-islam-is-geen-godsdienst uitspraken.

Dat is nu veranderd: Wilders’ gedachtengoed is overgenomen door Donald Trumps naaste adviseurs en ministers.

Een essentiële rol

Amerikaanse experts die de anti-islambeweging en Wilders’ rol daarin al jaren volgen, zijn het er over eens dat Wilders aanvankelijk opereerde in de marges maar er nu een essentiële rol in speelt. Volgens Mark Potok van het Southern Poverty Law Center, een non-profitorganisatie die extremisme analyseert en haatgroeperingen in de VS monitort, is de verhoogde status van Wilders een gevolg van de samensmelting van de anti-islambeweging met de anti-immigratiebeweging die nu voor het eerst een sterke anti-islamcomponent heeft: onder Mexicaanse immigranten zouden zich ook gevaarlijke moslims schuilhouden. En zitten er geen terroristen onder de asielzoekers uit moslimlanden die door president Obama zijn toegelaten? Deze vluchtelingen worden niet ‘gescreend’, is de bewering, waardoor jihadisten Amerika binnenkomen en terreurdaden kunnen uitvoeren.

Trumps Nationale Veiligheidsadviseur zegt net als Wilders dat de islam een politieke ideologie is. Dat is niet langer extreem.

Brian Levin van het Center for the Study of Hate and Extremism van California State University noemt de terreurdaden in Europa en Amerika een game changer. ‘Geert Wilders is in Amerika een van de meest effectieve woordvoerders voor het idee dat de islam een gevaar is voor de nationale veiligheid. Het feit dat hij zelf onder 24-uursbescherming staat, geeft hem authenticiteit. Hij wordt gezien als een seer and truth teller.’

Volgens John Esposito, hoofd van The Bridge Initiative, een project van Georgetown University, hebben Wilders’ opvattingen over de islam prominente Amerikanen beïnvloed. ‘Kijk naar oud-generaal Michael Flynn, Donald Trumps Nationale Veiligheidsadviseur. Hij zegt net als Wilders dat de islam een politieke ideologie is. Dergelijke opvattingen zijn niet langer extreem.’

Vrienden van de PVV

West Palm Beach, 19 november 2014. In het luxueuze hotel The Breakers, een wit paleis met een grote oprijlaan omzoomd door wuivende palmen, is Geert Wilders te gast tijdens het ‘Restoration Weekend’ van het David Horowitz Freedom Center. Horowitz is al sinds jaren een grote promotor van Wilders in de VS. In 2009 vertelde hij me dat hij de PVV-leider zag als ‘bewijsstuk A’ van de pogingen van jihadisten om de vrijheid van meningsuiting in te perken. Het Horowitz Freedom Center is dan ook een van Wilders’ belangrijkste Amerikaanse supporters. Ook in financiële zin: in 2015 ontving de Stichting Vrienden van de PVV 108.000 euro van Horowitz.

Tijdens het Restoration Weekend is Wilders onder vrienden. ‘Ik ben de grootste in de peilingen,’ pocht hij. ‘Niet omdat ik zo belangrijk ben, dat ben ik niet, maar omdat ik het aandurf me uit te spreken, de waarheid te vertellen over de islam en de strijd om het behoud van onze eigen westerse samenleving.’ Donderend applaus is zijn deel.

Andere aanwezigen tijdens het weekeinde in Florida zijn voormalig gouverneur van Texas Rick Perry, nu door Trump voorgedragen als minister van Energie, en anti-islam-havik Jeff Sessions, op dat moment nog senator van Alabama en nu voorgedragen als minister van Justitie. Sessions is een felle tegenstander van immigratie en pleitbezorger van een immigratieverbod voor moslims.

Het is onduidelijk of Wilders tijdens het gezellige samenzijn van deze extreemrechtse en islamofobe lieden gesprekken voert met mensen als Sessions of Perry, maar zeker is dat de lijnen kort zijn. Organisator en Wilders-fan David Horowitz heeft de mobiele nummers van al deze mensen in zijn adresboekje.

Hang naar complottheorieën

Frank Gaffney is een andere bondgenoot van Wilders die sinds de verkiezing van Trump sterk aan invloed heeft gewonnen. Gaffney geeft leiding aan de Council for National Policy (CNP), die regelmatig seminars en conferenties organiseert waaraan ultrarechtse Republikeinen deelnemen. Wilders en Gaffney hebben banden die jaren teruggaan. Toen Wilders in 2009 voor het eerst op het Amerikaanse toneel verscheen, vertoonde hij Fitna op Capitol Hill. De screening was georganiseerd door Gaffney, die een van zijn vrienden in de Senaat had gestrikt om de vertoning in een zaaltje van het Capitool te sponsoren.

Gaffney is omstreden, onder meer vanwege zijn hang naar complottheorieën. Zo gelooft hij dat Hillary Clintons naaste medewerker Huma Abedin één van de zes Moslim Brotherhood-geheim-agenten is die in het Witte Huis van Obama zijn geïnfiltreerd. Tegelijkertijd is hij een invloedrijk man. Tijdens de regering Reagan was hij onderminister van Defensie voor nucleaire kwesties. Hij stond al bekend als een hardline neoconservatief en ontwikkelde zich na 9/11 tot een fervente anti-islamactivist. In februari 2015 was Wilders te gast op een door Gaffney’s CNP georganiseerde conferentie. Hij sprak via een videoverbinding tot een zaal waarin ook Trumpvertrouweling en oud-voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Newt Gingrich en senator en presidentskandidaat Ted Cruz zaten.

Trump-aanhanger

Hoezeer het anti-islamgedachtegoed ook Donald Trump zelf heeft beïnvloed, laat het volgende voorbeeld zien. Op 7 december 2015, Pearl Harbor Day, de dag dat de slachtoffers van de Japanse aanval op de Amerikanen worden herdacht, houdt Donald Trump een grote speech op de tot museum omgebouwde USS Yorktown in South Carolina. De sfeer is geladen, het is vijf dagen na de aanslag in San Bernardino, gepleegd door een echtpaar met een islamitische achtergrond. Het is een lawaaiige bijeenkomst. Er zijn demonstranten die zich luidruchtig gedragen en worden afgevoerd. Tijdens deze speech pleit Trump er voor het eerst voor om moslims te gaan weren. ‘Donald J. Trump roept op om per direct alle moslims de toegang tot de Verenigde Staten te weigeren totdat de autoriteiten er achter komen what the hell is going on,’ zegt hij, sprekend in de derde persoon. ‘We have no choice,’ herhaalt hij enkele keren. Geert Wilders reageert enthousiast. ‘Ik hoop dat Donald Trump de volgende Amerikaanse president wordt,’ twittert hij. ‘Good for America, good for Europe.’

Het is de eerste tweet waarin Wilders zich laat kennen als Trump-aanhanger. Er zullen er nog vele volgen.

Trump spreekt niet alleen over de muslim ban, maar beschuldigt moslims er ook van dat ze ‘jullie geloof’ willen proberen te veranderen. Hij baseert zich op een onderzoek waaruit zou blijken dat 25 procent van de moslims die zijn ondervraagd het er mee eens zijn dat geweld tegen Amerikanen in de VS gerechtvaardigd is als onderdeel van de wereldwijde jihad.

Donald Trump is ‘Good for America, good for Europe’, twittert Wilders.Al snel wordt duidelijk waar dat onderzoek vandaan komt: van de denktank van Frank Gaffney. Kellyanne Conway (die we later terug zullen zien als Trumps campagnemanager) heeft het onderzoek gedaan onder zeshonderd vooraf geselecteerde vrijwilligers, en het wordt door verschillende deskundigen verworpen als ‘methodologisch slecht onderbouwd’.

Angst voor moslims ‘rationeel’

Een andere sleutelfiguur in de anti-islambeweging is Brigitte Gabriel. Zij is volgens Buzzfeed ‘de meest invloedrijke stem’ in het koor van de anti-islamlobby en in ‘the business of terrifying people’. Wilders kent Gabriel al jaren en prees haar in een tweet als ‘een hele moedige vrouw en toegewijde activist voor de vrijheid’.

Aan het slot van zijn toespraak scandeerden de paar honderd aanwezigen: ‘Gurt, Gurt, Gurt’, afgewisseld met ‘Trump, Trump’
Gabriel, geboren in een christelijk gezin in Libanon, is oprichter van de American Congress for Truth (ACT). De organisatie ijvert voor de invoering van anti-islamwetten en verzet zich tegen de komst van Syrische vluchtelingen om zo ‘potentiële terroristen’ buiten de grenzen te houden. Het Southern Poverty Law Center ziet ACT als een hate group, die geen ander doel heeft dan bevolkingsgroepen tegen elkaar op zetten en haat te zaaien. Waar Gaffney’s organisatie een denktank is, die vooral in Washington actief is, heeft Gabriel sinds 2007 gewerkt aan het opbouwen van een grassroots-organisatie. Door het hele land zijn ACT-afdelingen actief die strijden tegen de vermeende islamisering van de Verenigde Staten. Naar eigen zeggen heeft ACT inmiddels 280.000 leden en duizend afdelingen.

In een fundraising-e-mail die Gabriel half december verspreidde, schept ze erover op dat ze ‘een directe lijn’ heeft met Trump en dat ze ‘een fundamentele rol heeft gespeeld’ in de vorming van diens ‘opvattingen en de beleidsvoorstellen met betrekking tot de radicale islam’. Gabriel heeft een punt: twee van de mensen uit haar bestuur zijn toegetreden tot de regering-Trump. De eerste is Walid Phares, net als Gabriel van Libanese afkomst. Hij was een leidende politieke figuur bij de christelijke milities die tijdens de Libanese oorlog verantwoordelijk waren voor massaslachtingen, onthulde het tijdschrift Mother Jones in 2011. Phares zal Trump gaan adviseren op het gebied van antiterreur en Midden-Oostenbeleid.

De tweede is voormalig generaal Michael Flynn, die is benoemd tot nationaal veiligheidsadviseur en de komende jaren misschien wel de belangrijkste man in het Witte Huis zal zijn na Trump. Flynn is – net als Wilders, Gabriel en Gaffney – fel anti-islam. Hij stelde dat ‘islam een kankergezwel is dat is uitgezaaid’ en twitterde dat angst voor moslims ‘rationeel’ is.

Het nieuwe Amerika

Wilders heeft een lange geschiedenis bij ACT. In 2011 dook hij op bij een van de ACT-afdelingen in de bible belt van Tennessee. Daar, in de Cornerstone kerk in de stad Nashville, stak hij een hart onder de riem van drieduizend boze burgers die zich ‘in hun traditionele waarden’ bedreigd voelden door het groeiende aantal moslims. Ze verzetten zich tegen de bouw van een moskee in het nabijgelegen stadje Murfreesboro. ‘Meer islam betekent minder vrijheid,’ zei Wilders onder luid gejuich. Hij noemde moskeeën ‘haatpaleizen’, zei dat de islam ‘geweld predikte’ en waarschuwde zijn toehoorders dat ze moesten voorkomen dat ze onderworpen zouden worden aan de ‘creeping sharia’. De radicale moslimhaters probeerden de bouw van de moskee via de rechter te stoppen met een beroep op het feit dat de islam geen religie is, maar die zaak liep in 2014 dood bij het Supreme Court.

De anti-islamlobby in Tennessee had meer pijlen op haar boog. De PVV-leider was er ook bij toen in het parlement in Tennessee een wet werd behandeld die de sharia ‘een gevaar voor homeland security’ noemde en elke navolging van de sharia (ook het wassen van voeten en het dagelijks bidden) verraderlijk, en die erop neerkwam dat het belijden van de islam min of meer zou worden verboden. Het wetsvoorstel was geschreven door medewerkers van Frank Gaffney’s denktank en werd ‘gesponsord’ door Bill Ketron, een staatssenator afkomstig uit Murfreesboro, die was gelieerd aan ACT. Hij was het die Wilders meenam naar het lokale parlement toen de wet werd behandeld.

De anti-shariawet was omstreden in het diep-christelijke Tennessee, omdat die de vrijheid van godsdienst drastisch inperkte en elke vorm van naleving van de islam in feite tot een terroristische daad verklaarde. Uiteindelijk zou het voorstel in 2011 – in sterk verwaterde vorm – wél worden aangenomen. Ook in twintig andere staten zijn inmiddels dergelijke symbolische anti-shariawetten ingevoerd.

Achteraf kun je vaststellen dat Wilders aanwezig was bij een testfase van wat heel goed het nieuwe Amerika onder Trump zou kunnen worden. In Tennessee onderzochten mensen als Bill Ketron, Brigitte Gabriel en Frank Gaffney hoe ver ze konden gaan in het criminaliseren van de islam. En Wilders was erbij.

Racistisch, antisemitisch, misogyn

Gezien de mensen met wie hij goede relaties onderhoudt, is het niet meer dan logisch dat Wilders ook bij de omstreden website breitbart.com met open armen is onthaald. Sinds januari 2016 heeft hij twaalf columns voor de site geschreven, waarmee hij 45 miljoen lezers bereikte (de cijfers zijn van Breitbart zelf). ‘In Amerika heeft Wilders dankzij zijn bijdragen op Breitbart veel meer bekendheid gekregen dan hij voorheen had,’ zegt Mark Potok van de Southern Poverty Law Center. Gedurende de presidentiële campagne van Trump ontwikkelde Breitbart zich tot een enthousiaste maar controversiële fanbase van presidentskandidaat Donald Trump. Breitbart omschreef zichzelf als een ‘platform voor de alt-right’, de online beweging van racistische, antisemitische, misogyne witte identitaristen en supremisten. Steve Bannon, oud-CEO van Breitbart, is door Trump tijdens de campagne benoemd tot campagneleider en zal de komende jaren in de kamer naast de Oval Office zetelen als belangrijkste strateeg en adviseur van Trump. Ook Bannon – het wordt eentonig – ziet de islam als een ‘politieke ideologie’ en de sharia als een vorm van ‘nazisme, fascisme en communisme’. Op zijn Sirius XM radio show was de flamboyante anti-islamblogger Pamela Geller – een enthousiaste supporter van Wilders, die ze ooit ‘de ideale man’ noemde – een favoriete gast.

‘Gays for Trump’

Wilders’ finest moment het afgelopen jaar was zijn optreden tijdens de Republikeinse Conventie in juli. Hier kwam alles samen. Zijn vriend uit Tennessee, senator Bill Ketron, was zijn gastheer. En mensen van Breitbart hadden Wilders gevraagd om te spreken op de door hen gesponsorde ‘gays for Trump’-party, ogenschijnlijk bedoeld om een nieuwe alliantie van gays en anti-moslimactivisten te lanceren. Onder het publiek bevonden zich kopstukken van de alt-rightbeweging.

In Nashville stak Wilders 3000 boze burgers een hart onder de riem.

Pamela Geller was er ook. Ze opende haar toespraak met een grap die alleen werkt in het Engels: A jihadi walks into a bar. The bartender says: ‘What’ll you have?’ The jihadist says: ‘Shots for everyone!’ Gejoel alom.

Wilders gaf zijn standaard antimoslimspeech, gelardeerd met kreten als I don’t want more muslims in the Netherlands en I don’t want no more mosques in the Netherlands and I am proud to say so. Ook zei hij ‘een goede kans’ te maken om de volgende premier van Nederland te worden. Niet iedereen leek te weten wie hij was. Maar aan het slot van zijn toespraak scandeerden de paar honderd aanwezigen: ‘Gurt, Gurt, Gurt,’ afgewisseld met ‘Trump, Trump’. Voor de zaal was één ding duidelijk: Wilders is een soort Trump, maar dan met een raar accent.

En of hij nou premier wordt of niet: de komende vier jaar staan de deuren van het Capitool, de ministeries én het Witte Huis wijd voor hem open.

Meer ‘Gurt’? Als het aan Geert Wilders ligt, lezen we zo min mogelijk over zijn rebelse, New Wave, lerenbroekenjeugd. Ons leek het nou juist in het landsbelang dat dat wél zou gebeuren. En dus doken we in de archieven en togen we naar zijn geboortestad Venlo, op zoek naar oude buurt- of schoolgenoten die ons iets zouden kunnen vertellen over de jonge jaren van de ‘rebel’ die de vaderlandse politiek nu al ruim een decennium bij de ballen heeft.

Gerelateerd