<div class="lead">
Max van Weezel kwam het dichtstbij Zomergast Eberhard van der Laan toen die nog minister was. &#8216;Wij zaten aan de vergadertafel, Van der Laan riep ons op luide toon vanuit het rookhok toe. Af en toe kwam hij eruit en liep een rondje om de tafel.&#8217;
</div>
‘Ik ben blij met de uitnodiging van Zomergasten. Het is een aanleiding om terug te kijken op alles wat er in mijn leven is gepasseerd en op de beelden die me daarbij zijn bijgebleven,’ zei Eberhard van der Laan tegen de VPRO Gids.
Ik ben blij dat hij op die uitnodiging is ingegaan. Dapper want een paar maanden eerder kreeg hij te horen dat bij hem een ongeneeslijke vorm van longkanker is geconstateerd. Maar Van der Laan is het type dat in het harnas wil sterven en daar hoort ook op zijn leven terugkijken op de tv bij. En het leven van de Amsterdamse burgemeester is zo’n uitzending ook meer dan waard: geboren in een gereformeerde familie die in de oorlog tot over haar oren in het gewapende verzet zat, als rechtenstudent al zo sociaal bewogen dat hij huurders in Amsterdam-West gratis juridisch advies gaf, politiek assistent van de straatvechter Jan (‘In geouwehoer kun je niet wonen’) Schaefer, fractievoorzitter van de PvdA in de Amsterdamse gemeenteraad, minister van Wonen, Wijken en Integratie in het vierde kabinet-Balkenende, opvolger van Job Cohen als burgemeester maar ook de advocaat die met zijn kantoor Kennedy Van der Laan (‘Goed, leuk, commercieel maar niet asociaal’) aan de wieg van mediation bij echtscheidingen en arbeidsgeschillen stond. En bovendien een van de beste duvelstoejagers waarover de sociaaldemocratie ooit heeft beschikt.
Het meest van nabij heb ik hem zelf meegemaakt in zijn ministerstijd. Ik zal niet snel <a href="https://www.vn.nl/eberhard-van-der-laan-dat-gegraai-is-gif/">het interview vergeten dat Margalith Kleijwegt en ik met hem hadden </a>in zijn kamer op het toenmalige ministerie van VROM. Bijzonder was de manier waarop hij die kamer had ingericht: een groot deel van de ruimte was speciaal voor de nieuwe bewindsman tot rookhok omgebouwd. Wij zaten aan de vergadertafel, Van der Laan riep ons op luide toon vanuit dat rookhok toe. Af en toe kwam hij eruit en liep een rondje om de tafel. Moest van de dokter, want hij had het aan zijn rug. Ondertussen probeerde Theo, een Scheveningse visserszoon die kamerbode van de minister was, hem te vermurwen een stukje fruit te eten (‘U moet aan uw gezondheid denken’). Tevergeefs, Van der Laan gaf de voorkeur aan een glas witte wijn. Halverwege het interview was hij verdwenen. Er dreigde een confrontatie met zigeunerjongeren in Nieuwegein en Van der Laan stapte in de dienstauto om persoonlijk te gaan bemiddelen. Zoiets liet hij niet aan de gemeente over. Hij ging er zelf op af. Het vraaggesprek hebben we later voortgezet. Het werd het portret van een uiterst onorthodoxe man – het leek me iemand die niet erg goed kon delegeren, maar Van der Laan was in elk geval het tegenovergestelde van de notabelen en regenten waaraan we in Nederland gewend zijn.
<q class="pull-left">Van der Laan is altijd een bestuurder gebleven die van zijn hart geen moordkuil maakte.</q>
Dat bleek ook weer uit zijn keuze van fragmenten voor de aflevering van Zomergasten waarin hij de hoofdgast was. Bijzonder vond ik vooral de ode aan zijn leermeester Jan Schaefer, de rouwdouw uit De Pijp die het van banketbakker tot staatssecretaris en wethouder van Volkshuisvesting bracht, een streep haalde door de plannen van de gemeente Amsterdam om oude wijken te slopen ten gunste van kantoren en luxeappartementen, sociale huurwoningen renoveerde, geen blad voor de mond nam en elitaire types het liefst omschreef als ‘geparfumeerde drollen’.
Toen hij in de jaren negentig de Amsterdamse PvdA aanvoerde, was aan Van der Laan nog duidelijk te merken dat hij een ‘kind van Schaefer’ was. In zijn biografie van de burgemeester beschrijft journalist Kemal Rijken hoe Van der Laan tijdens een discussie in het hoofdstedelijke café De Kroon over het mislukte referendum over de stadsprovincie Amsterdam verbaal slaags raakte met een man die de politici verweet dat ze alleen maar wazig konden lullen. Van der Laan: ‘Maar ik heb nog helemaal niets gezegd! U bent een ouwehoer. U bent gewoon een ouwehoer! Je hebt nog helemaal niet gehoord wat ik wil zeggen!’. De man: ‘Jij bent nog nooit bij een Amsterdammer op visite geweest!’. Van der Laan: ‘Ach, flikker op! Ik woon in De Baarsjes, waar woon jij? Ouwehoer!’
<a data-ga-category="embedded-article" data-ga-action="clicked" data-ga-label="" href="https://www.vn.nl/interview-eberhard-van-der-laan/" class="article-embed article-embed--wide">Lees ookEberhard van der Laan blikt terug op zijn eerste drie jaar als burgervader: 'Ik heb geleerd wat zorgelijker te kijken'18 juli 2013</a>Als minister en burgervader leerde Van der Laan om zich iets diplomatieker uit te drukken maar hij is altijd een bestuurder gebleven die van zijn hart geen moordkuil maakte.
<h3>Een empathische burgervader</h3>
Mooi aan Zomergasten vond ik dat een groot deel van de geschiedenis van de twintigste eeuw voorbijkwam: de Februaristaking van 1941 toen de Amsterdamse arbeiders in opstand kwamen tegen de Jodenvervolging, het racisme in het zuiden van de Verenigde Staten in de jaren zestig waar de autoriteiten niet tegen optraden, de val van de Griekse, Spaanse en Oost-Europese dictaturen. Niet aan de kant van foute machthebbers staan, werd de onzichtbare rode draad die door de uitzending liep. Maar Van der Laan nam ook de gelegenheid om het elkaar vliegen afvangen in de Tweede Kamer aan te vallen (zelfs de gruwelijke moord op de redactie van Charlie Hebdo gaf aan het Binnenhof aanleiding tot het bedrijven van politiek met een kleine p) en een pleidooi te houden voor investeren in Nederland in plaats van in de hoofdstad (wat gezien het grote aantal Amsterdamse chauvinisten in de Stopera neerkomt op vloeken in de kerk).
Ontroerend was de passage over Ajax-speler Abdelhak Nouri die door hartfalen een blijvende hersenbeschadiging opliep en volgens Van der Laan was uitgegroeid tot symbool van de verbroedering tussen de F-Side en de Marokkaanse Amsterdammers. Het was de eerste keer in het gesprek dat de doodzieke Van der Laan zijn emoties de vrije loop liet.
Twee jaar geleden was de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb een van de Zomergasten. Ik vond het een gekunsteld optreden, vol berekenende opmerkingen en politieke PR. Wat een verschil met de uitzending van afgelopen zondag! Tegenover interviewer Janine Abbring liet Van der Laan zich van zijn meest empathische en kwetsbare kant zien.
Wat zal ik die man missen!
<div class="info-box-shadow">
Lees hier de andere artikelen van Vrij Nederland <a href="https://www.vn.nl/thema/eberhard-van-der-laan">over Eberhard van der Laan</a>.
</div>

Max van Weezel

Gerelateerd