Kunst
DORDRECHT – Een vergeten schrijver, een verguisde schilder, een periode in de geschiedenis: door de mazen van oordeel, smaak en aandacht kunnen ze zijn verdwenen, maar er komt een tijd dat iemand er zijn oog op laat vallen en besluit tot een rehabilitatie. Niets aangenamers dan het herstellen van gerechtigheid. In het midden van de negentiende eeuw schreef Théophile Thoré, de Franse kunstcriticus en herontdekker van Johannes Vermeer, dat de Hollandse kunst die vanaf 1670 werd geschilderd ‘een decadent verraad’ was van alles waar de schilders van de Gouden Eeuw voor hadden gestaan. Adriaen van der Werff en Gerard de Lairesse maakten toen geïdealiseerde, gepolijste schilderijen met klassieke naakten en Bijbelse voorstellingen waarin drastisch afscheid werd genomen van de ‘ongecorrigeerde’ werkelijkheid van Rembrandt, Jan Steen, Jan van Goyen of Nico­laas Maes. De nieuwe schilders vonden juist dat de werkelijkheid gecorrigeerd moest worden afgebeeld. Grandeur, allure, schoonheid, elegantie, daar ging het om. Geen ordinaire haringen schil­deren, maar aristocratische hazen en patrijzen, geen ham en kaas, maar perziken en rozen, geen kolen, wortelen of rapen, maar bloemen, vruchten, vogels en jachtbuit, geen kroeg of kakstoel, maar de elegante zwier van het arcadische buitenleven. Deze kunst, die tussen 1670 en 1750 veel succes had en de gegoede burgerij zo tevreden stemde, werd door Théophile Thoré en zijn medestanders ‘hardhandig van het toneel gejaagd’.
Tot nu, want het Dordrechts Museum heeft met de tentoonstelling De kroon op het werk een grootse rehabilitatie op het oog. Maar dat valt tegen. Natuurlijk is Gerard van Lairesse onbetwist een virtuoos schilder met cruciale kwaliteiten. Behalve één: hij kon geen natuurlijke levendigheid schilderen. Zijn figuren zijn allemaal potsierlijk verstard in hun bewegingen. Het zijn geschilderde stripfiguren. Armen staan stil in de lucht, monden staan half open, blikken zijn verstard. Het is een stilgezette theatrale wereld. Veel schilders die hier in ere worden hersteld (De Lairesse, Van der Werff, Verkolje, Schalcken) bekijk je met ironie omdat het allemaal zo gekunsteld klassiek, adellijk, verheven en hooggestemd is geschilderd. Het is heel knap, en soms geestig (Cornelis Troost), maar vooral elegant bloedeloos.

Gerelateerd