Zieke invloed op de universiteit

Columns van de week

Teun van de Keuken en Amber Wiznitzer

Reportage

De Syrische Muhammad Nour (28) komt uit Damascus. Drie jaar geleden kwam hij vanuit de Syrische hoofdstad naar Nederland. Na een korte periode in een asielzoekerscentrum, kwam hij te wonen in een studio aan het Nico van der Horstpark in Leiden, waar een complex is opgezet om statushouders snel te huisvesten en woningzoekenden een plek te bieden.
Het Nico van der Horstpark bestaat uit twee gebouwen die in een L-vorm zijn neergezet en met hun houten geveldelen wel iets weghebben van grote bungalows. Het wooncomplex ligt aan de rand van de stad, tegen de N447. Het is relatief nieuw; de eerste bewoners kregen in april 2018 de sleutels.
Bij aankomst op het terrein vallen direct de overvolle vuilcontainers op, maar in en om het complex zelf is geen vuiltje te zien. De omgeving is groen en er staan hoge bomen. Op een zandpaadje leert een vader zijn dochter fietsen. Op de binnenplaats is een tuinhuisje. Omwonenden begroeten elkaar, maar spreken niet allemaal Nederlands of Engels.
Muhammad spreekt wel Nederlands, al wil hij naar eigen zeggen ‘nog veel beter worden’. De studio waar de 28-jarige Syriër woont lijkt op een modelkamer van een bekende Zweedse woonwinkel. Op zijn bureau liggen studieboeken, schriften en een wettenbundel Nederlands recht. In Damascus studeerde Muhammad rechten en in september is hij deze studie ook in Nederland begonnen.
Liever was Muhammad in een wijk komen wonen waar het overgrote deel Nederlands was. ‘Dan had ik denk ik makkelijker contact kunnen maken en beter de taal kunnen oefenen, maar dat weet ik natuurlijk niet zeker.’ De rechtenstudent merkt dat er behoorlijk wat afstand is tussen hem en zijn buren. ‘Ik zeg ze gedag, maar dat is het wel.’
Vanuit de gemeente Leiden heeft Muhammad – net als andere statushouders – een mentor toegewezen gekregen. Hij werd gekoppeld aan Maarten Gombert. Ook in coronatijd spreken ze elkaar veel, maar Maarten herkent wel wat Muhammad zegt. ‘De Nederlanders in het complex hebben hun leven vaak al op orde en gaan na een periode van vijf jaar weer door naar een grotere woning. Statushouders zijn nog erg op zoek naar vastigheid en nieuwe vriendschappen, die vinden ze hier vaak niet.’
<a data-ga-category="embedded-article" data-ga-action="clicked" data-ga-label="" href="https://www.vn.nl/asielzoekers-minder-psychische-zorg/" class="article-embed article-embed--left article-embed--new">Lees ookWaarom asielzoekers minder psychische zorg krijgen dan andere Nederlanders14 mei 2020</a>
<h5>Laten landen</h5>
Als Muhammad gevraagd wordt wat hem zou helpen om meer contact te krijgen met zijn Nederlandse buurtbewoners, zegt hij met een knipoog: ‘Geen corona.’ Vlak nadat het woonproject van start ging werd er ook meer georganiseerd, vertelt hij. ‘In het eerste jaar kon je hardlopen met een paar bewoners. Dat heb ik toen gedaan met een groepje en dat was erg gezellig.’ Trots wijst hij naar de muur waar een medaille hangt. ‘Die heb ik gekregen na een tienkilometerloop in Leiden.’
Om wat meer samenhang te creëren in het complex aan het Nico van der Horstpark werd er vanuit de gemeente en woningcorporaties de Sleutels en Ons Doel een team ingehuurd dat de bewoners moest ‘laten landen’. Dit team organiseerde activiteiten en was het vertrouwde gezicht van het complex.
<blockquote>‘Wij hebben ingezet op het maken van een zo “gewoon” mogelijk buurtje waarin buren elkaar kennen, opzoeken en helpen. Juist zonder de verschillen te benadrukken, maar door samen dingen te doen.’</blockquote>
Na een jaar, in april 2019, werden de activiteiten overgedragen aan een groep actieve bewoners. Vanwege het gebrek aan een aanjager en door corona staat dat nu stil. Maar de woningcorporaties willen niet dat er helemaal niets gebeurt. ‘We gaan met deze bewoners in gesprek om te kijken wat er mogelijk is in deze tijd,’ zegt Marieke Kok van de Sleutels.
Verder wordt van de bewoners niet verwacht dat ze iets bijdragen aan de community. ‘Wij hebben ingezet op het maken van een zo “gewoon” mogelijk buurtje waarin buren elkaar kennen, opzoeken en helpen. Juist zonder de verschillen te benadrukken, maar door samen dingen te doen. Wel wordt de bewoners gevraagd om mee te denken over initiatieven, maar dat was niet verplicht.’
<h5>Amsterdamse aanpak</h5>
Het Amsterdamse gemengd-wonenproject Startblok Riekerhaven heeft een totaal andere insteek. ‘Building a future together’ staat er op de website. Deze missie krijgen nieuwe bewoners mee zodra ze de sleutel ontvangen van een van de studio’s.
Het woonproject staat op het voormalige sportpark Riekerhaven. De zogeheten containerwoningen van het complex zijn wit en kaal. Op het terrein voelt de omgeving wat studentikoos aan door de tientallen geparkeerde fietsen en de grote hoeveelheid brievenbussen. De ramen, die gedeeltelijk gekleurd zijn, geven het complex nog wat sfeer.
Bewoners die op Startblok Riekerhaven willen wonen, komen daar niet zomaar terecht. Geïnteresseerden moeten een motivatiebrief schrijven waarin staat wat zij willen bijdragen aan de community en wat ze eruit willen halen. Op Startblok Riekerhaven worden ‘gangmakers’ benoemd die in hun woongroep een oogje in het zeil houden. Zij werken samen met ‘projectmakers’, bewoners die de veiligheid, hygiëne en samenhang binnen het complex in de gaten houden.
‘Je bent niet alleen bewoner, bij Startblok komt daar gewoon veel meer bij kijken,’ vertelt Tom Pattinaja (21). De student woont ruim anderhalf jaar op Riekerhaven. Bewoners helpen elkaar. Zo vroeg een van de statushouders die er ook wonen hem of hij wist hoe hij zijn router kon instellen. ‘Ik had geen idee, maar belde gelijk met het internetbedrijf waardoor het snel kon worden opgelost.’
Tom begon op Startblok als gangmaker, en is sinds een paar maanden naast gangmaker ook projectmaker. Volgens hem zijn niet alle problemen waar statushouders of bewoners tegenaan lopen even makkelijk op te lossen. ‘Soms is er bijvoorbeeld geluidsoverlast. Als je dan bemiddelt en vraagt waarom de muziek zo hard staat, blijkt nog wel eens dat er meer speelt. Bewoners hebben bijvoorbeeld trauma’s of voelen zich alleen.’ In dat geval is meer hulp nodig. ‘We kunnen dan een melding doen bij meldpunt zorg-woonoverlast. Dat team heeft contacten met hulpinstanties, maar daar heb ik maar een of twee keer mee te maken gehad.’
<h5>Moeder- en kindgang</h5>
Een probleem dat ook niet makkelijk blijkt op te lossen, is de komst van meerdere baby’s in de studio’s. Hoewel dat niet wenselijk is, was het voor woningcorporatie De Key ook geen reden om het huurcontract te ontbinden. Als tussenoplossing kwam er een moeder- en kindgang, waar inmiddels elf vrouwen met in totaal vijftien kinderen wonen.
Daarnaast zijn er moeders die niet op de babygang wonen, zoals de 28-jarige Bisrat Gebrezgiabiher Tsgay uit Eritrea. Bisrat woont ruim vier jaar op Startblok. Haar dochter is inmiddels drieënhalf. Vanuit de sportkantine op Riekerhaven, waar ze iedere week andere statushouders met hulpvragen begeleidt, vertelt ze over haar woonsituatie. ‘Het is best gezellig op Startblok Riekerhaven. Ik heb Nederlandse vrienden en kennissen, maar ook Syrische, Sudanese en natuurlijk Eritrese.’ Wel zegt ze het lastig te vinden om te wonen in een studio met een kind. ‘Ook omdat ik op de eerste verdieping woon en de wagen altijd naar boven moet tillen.’ Daarnaast zijn de studio’s klein en compact. ‘Dat kan gevaarlijk zijn, zeker tijdens het koken. Het liefst zou ik groter willen wonen.’
<blockquote>Om de moeders en kinderen tegemoet te komen is er vanuit de woningcorporatie ook een gemeenschappelijke ruimte met een speelplek ingericht.</blockquote>
De man van Bisrat, die ook uit Eritrea komt, woont in Zwitserland. Maar gezinshereniging zit er voorlopig niet in, vertelt ze. ‘Ik ben voor de kerk getrouwd en niet voor de wet. Daarnaast is me verteld dat ik een gezinswoning moet hebben als ik mijn man over wil laten komen naar Nederland. Ik vind het moeilijk dat hij zo ver weg woont, maar we onderhouden contact via de telefoon.’
Om de moeders en kinderen tegemoet te komen is er vanuit de woningcorporatie ook een gemeenschappelijke ruimte met een speelplek ingericht. In die ruimte is ook gelegenheid om te koken. ‘We hebben nog gevraagd om een speeltuin voor de kinderen, maar dat kon helaas niet,’ zegt Bisrat.

<h5>Experimentele woonprojecten</h5>
In hoeverre de omgeving in een gemengd-wonenprojecten bijdraagt aan de integratie van statushouders is niet bekend. ‘De gemengd-wonenprojecten zijn experimenteel en worden beperkt geëvalueerd,’ zegt onderzoeker Carla Huisman, die verbonden is aan de TU Delft. Huisman vindt wel dat er voldoende permanente woonruimte beschikbaar moet zijn voor de vluchtelingen en dat statushouders niet zomaar in een experimenteel woonproject kunnen worden geplaatst. ‘Ik vind dat je vluchtelingen die net een status hebben de keuze moet geven om in een reguliere woning te wonen of in een studio van een gemengd-wonenproject.’
Statushouders mogen woningen die hen worden toegewezen niet weigeren. ‘Het hangt ook af van hun behoeftes. Dat sommige vrouwen kinderen hebben gekregen en opvoeden in een studio van Startblok Riekerhaven vind ik nogal schrijnend. Die groep hoort daar niet te wonen.’
Huisman volgt Riekerhaven al enige tijd. Ze noemt het project ‘ontzettend ambitieus’, maar vindt wel dat ze het goed doen. ‘Jonge gangmakers en projectmakers zorgen voor sociale samenhang en hebben de motivatie om iets bij te dragen. Dat is positief.’
Bisrat hoopt in de toekomst vooral groter te wonen. ‘Hier is het te klein. Het maakt me niet uit waar het is, als ik er maar kan wonen met mijn man en kind.’
Muhammad hoopt vooral in een buurt te wonen waar hij meer contact heeft met zijn buurtbewoners. ‘Ik wil vooral nieuwe mensen leren kennen en meer zeggen dan alleen “goedemorgen” en “hallo”, maar gelukkig komt mijn mentor Maarten elke week. Hij is echt een goede vriend geworden.’

Statushouders en Nederlanders in één woonproject – werkt dat?