<div class="lead">
<p>Altijd al eens door het New York van begin 1900 willen lopen? Nu kan het. Niet echt, maar digitaal, nu de bibliotheek de archieven heeft geopend. Een Nederlander hielp mee.</p>
</div>
<p>Er is op internet misschien maar één categorie waarvoor mensen elkaar niet binnen vijftien seconden in de haren vliegen. Oude foto’s. Kijk naar de Facebookpagina &#8216;Oud Amsterdam&#8217;, die vorige week de honderdduizend <a href="https://www.facebook.com/oudamsterdam/?fref=ts" target="_blank">likes</a> aantikte en dagelijks talloze anekdotes ontlokt over een hoofdstad die niet meer is. Kijk naar het Twitteraccount History in Pictures, dat dagelijks vele duizenden <a href="https://twitter.com/historyinpics" target="_blank">retweets</a> krijgt. Of <a href="https://www.retronaut.com/" target="_blank">ga naar</a> retronaut.com, waar tienduizenden zich dagelijks aan uitzonderlijke kleurenfoto’s uit het verleden laven.</p>
<p>‘<em>The past is a foreign country. Retronaut is your passport</em>,’ heeft die laatste site als motto, en het is precies daarom dat de sites zo geliefd zijn. Even weg uit het grimmige heden, onder de zachte warme deken van de nostalgie, tijdreizen naar de jaren dat de grachten nog autovrij waren en de president nog gewoon een sjagje draaide. Als er een bewijs is van de verbindende waarde van de geschiedenis, dan is het wel de online beleefde nostalgie.</p>
<p>Aan die online schoenendoos werd twee weken geleden een flinke hoeveelheid nieuw materiaal toegevoegd. De openbare bibliotheek in New York (NYPL) is bezig met het digitaliseren van haar collectie en maakte onlangs in een klap meer dan 180.000 foto’s, kaarten, prenten en illustraties rechtenvrij, en dus gratis, te gebruiken. De NYPL is overigens niet de eerste of enige die dit doet, maar de schaal en professionaliteit zijn wel uniek.</p>
<p>En de bibliotheek gaat verder. Want anders dan alleen plaatjes kijken, wil ze gebruikers inspireren méér met het materiaal te doen. Voorbij de nostalgie, voorbij het scrollen en bladeren, door kaarten tot leven te wekken, illustraties te animeren en de stad met een tijdmachine te omhullen. In de toekomst kunnen er zomaar ook games en virtual reality gemaakt gaan worden.</p>
<p>De Nederlander Bert Spaan, die eerder betrokken was bij een vergelijkbaar <a href="https://erfgoedenlocatie.nl/" target="_blank">project</a> bij Waag Society in Amsterdam, zit nu in New York om te helpen met het bedenken van nieuwe toepassingen. ‘Eigenlijk is het ontsluiten van dit materiaal pas het begin,’ vertelt hij. ‘Daarna gaat ons team aan de slag, om informatie eruit te lichten, kaarten met elkaar te verbinden en foto’s aan locaties te koppelen. Zo gaan de beelden echt leven.’</p>
<div class="media-wide">
<figure id="post-312894 media-312894" class="align-left"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/01/nypl.digitalcollections.510d47dc-9b5d-a3d9-e040-e00a18064a99.001.g2.jpg" alt="" /><figcaption>Beeld van de 5th Avenue in 1911 | NYPL</figcaption></figure>
</div>
<p>Spaan maakte bijvoorbeeld de ‘<em>Street View, Then &amp; Now’</em> <a href="https://publicdomain.nypl.org/fifth-avenue/" target="_blank">waarmee</a> je over de New Yorkse 5th Avenue van meer dan honderd jaar geleden kunt lopen. Een collega nam een <a href="https://publicdomain.nypl.org/greenbook-map/" target="_blank">reisgids</a> voor zwarte Amerikanen uit de jaren vijftig ter hand en categoriseerde alle plaatsen waar je als zwarte in die tijd welkom was. De zo ontstane kaart geeft een nieuw <a href="https://publicdomain.nypl.org/greenbook-map/map.html#layer=cluster&amp;year=1947" target="_blank">beeld</a> van het gesegregeerde Amerika. De nostalgie is niet alleen gezellig en vrolijk.</p>
<div class="figure--right">
<figure id="post-312897 media-312897" class="align-left"><img decoding="async" src="https://www.vn.nl/wp-content/uploads/2016/01/nypl.digitalcollections.510d47da-e942-a3d9-e040-e00a18064a99.001.w.jpg" alt="" /><figcaption>Italië als vrouw, afbeelding uit de Spencer Collection, ca. 1525 | NYPL</figcaption></figure>
</div>
<p>Reizen door de geschiedenis, tussen het heden en verleden, wordt met nieuwe digitale toepassingen niettemin een heel nieuwe ervaring. Dat roept nieuwe vragen op. Wat maakt het virtueel bezoeken van het verleden anders dan het bladeren door een boek? Wat doet het met je begrip van de verschillen tussen toen en nu, als je er bijna doorheen kunt lopen? En wat is de rol van de programmeur, de digitale ontsluiter, bij het vormgeven van zo’n historische ervaring?</p>
<p>Interessante vragen, vindt ook Spaan. ‘Voor ons is het nu allereerst de taak alles zo goed mogelijk toegankelijk te maken, zodat zoveel mogelijk mensen ook zelf met het materiaal aan de slag kunnen.’</p>
<p>Al komt de machine er nooit, tijdreizen kunnen we de komende tijd steeds meer.</p>


Gerelateerd