Reconstructie / Gedumpt na gevaarlijke getuigenis
Den Haag, begin 2006. Voor de buitenwereld is Santosh (14) een van de drie kinderen van het gezin S. uit New Delhi. Ze is geen breekbaar poppetje zoals veel Indiase meisjes, ze is stevig. Ze lijkt ook ouder dan ze is. In India bezit de welgestelde familie S. een riante villa; in Den Haag wonen ze in een negentiende-eeuws pand in het gewilde Regentessekwartier. Vader Prithvi S. bekleedt een hoge functie bij een bank in Amsterdam. Op het huwelijk met zijn vrouw Renu zou zelfs de vice-premier van India aanwezig zijn geweest.
Wat de buren opvalt, is dat het andere meisje en de jongen in tegenstelling tot Santosh nooit iets hoeven te doen. Zij worden behandeld als koningskinderen. Ook stellen omstanders vast dat het gezin S. veel familieleden uit India ontvangt: jonge neven en nichten, die soms maandenlang op het Haagse adres bivakkeren.
Op zaterdag 28 januari 2006 is er kennelijk iets aan de hand bij het gezin S. Getuigen zien &#8216;s middags twee van de &#8216;logés&#8217; met een dik ingepakte peuter op de arm in een auto stappen. Later staan er agenten bij de familie S. voor de deur. De politie Haaglanden is gealarmeerd door het Haagse Juliana Kinderziekenhuis. Artsen hebben melding gemaakt van de &#8216;niet-natuurlijke dood&#8217; van een kindje met de naam Mehak. Ze is de dochter van bij de familie S. &#8216;logerende&#8217; ouders &#8211; moeder Neelam (22) en vader Lalit (24).
Op de eerste hulp van het ziekenhuis hebben ze gezegd dat het meisje van de trap is gevallen in het huis van de familie S. De dienstdoende kinderarts die Mehak onderzocht, constateerde dat de peuter geen hartslag meer had. Haar hele lichaampje zat vol blauwe plekken. De arts kon niets meer voor haar doen, maar heeft de verdachte verwondingen wel gemeld.
Er vindt sectie op het lijkje plaats en de patholoog stelt vast dat Mehak haar nek heeft gebroken. De lijkschouwer vindt ook oudere, ernstige botbreuken. Al deze zaken bij elkaar doen het vermoeden rijzen dat het kind ernstig is mishandeld. De ouders van Mehak worden aangehouden, maar ontkennen in alle toonaarden dat de peuter is geslagen. Moeder Neelam tegen de politie: &#8216;Ze heeft ook nooit wat gebroken.&#8217;
Schichtig
Een half jaar later moet het stel zich voor de Haagse rechtbank verantwoorden voor de dood van hun dochtertje Mehak. Volgens het Openbaar Ministerie heeft moeder Neelam haar kindje zodanig mishandeld dat de dood erop volgde. Vader Lalit wordt verweten dat hij niet heeft ingegrepen. Hem is medeplichtigheid aan doodslag ten laste gelegd.
Het OM heeft aanvankelijk weinig directe getuigen van de mishandeling dan wel de moord op het meisje Mehak. De ouders &#8211; neef en aangetrouwde nicht van de familie S. &#8211; zijn illegaal in Nederland en verblijven tot hun arrestatie bij het gezin S. Hun tante Renu S. was op het moment van &#8216;de val&#8217; niet thuis. Ze was met haar man en zoon naar een schaaktoernooi gegaan.
Tegen de agenten vertelt Renu dat ze is gebeld door Neelam omdat er thuis &#8216;problemen&#8217; waren. Toen ze thuiskwam, trof ze Neelam aan met Mehak in haar armen. De peuter ademde toen al niet meer. Samen met haar echtgenoot Prithvi S. heeft ze daarna de ouders en het kind naar het Juliana Kinderziekenhuis gebracht.
Renu suggereert tegenover haar ondervragers dat vader Lalit mogelijk iets met de dood van zijn dochtertje te maken heeft. Ze vond het &#8216;raar&#8217; dat ze haar neef op de avond van het ongeval bij haar thuis aantrof, zegt Renu. Volgens haar verbleven hij en Neelam kort voor het noodlottige ongeval nog in het buitenland. Het stel had ruzie gekregen. Neelam was met haar kindje naar Den Haag gekomen, waar Renu zich over hen ontfermde. Neelam wilde terug naar India en hoopte dat de familie S. voor haar een ticket zou kopen.
Justitie heeft nog een andere belangrijke getuige: Santosh S. Op de avond dat de politie voor het eerst aanklopte bij de woning in het Regentessekwartier, had zij zich nog schuilgehouden. Nadien wordt ze toch verhoord. Dan wordt duidelijk waarom ze zo schichtig reageerde op de agenten. Santosh blijkt ondanks de gegevens in haar paspoort geen echte dochter van Prithvi S. te zijn. Hij heeft wel haar paspoort geregeld. Santosh is hun hulp in de huishouding, vertelt ze aan haar verhoorders. En nee, ze heeft geen slaapkamer zoals de andere kinderen van het gezin. Ze slaapt op een stoel in de woonkamer.
Op de dag dat Mehak van de trap viel, is zij de hele dag thuis geweest. Ze moest wel nog een boodschap voor de familie doen. Tijdens haar afwezigheid moet de peuter van de trap zijn gevallen. Ze is zelf niet in de kamer geweest waar de box van Mehak stond. Wel heeft ze gezien dat Neelam zich in die kamer heeft opgesloten. Ze heeft geen vreemde geluiden uit de kamer gehoord, beweert ze. Ze verzwijgt in haar eerste verhoren dat vader Lalit ook in huis aanwezig was.
Boze slang
De verklaringen van &#8216;huishoudster&#8217; Santosh en werkgeefster Renu S. vullen elkaar niet naadloos aan. Daar moet dus een reden voor zijn, denkt de politie. Welke? Daar komen de rechercheurs al snel achter als zij de telefoons van het gezin S. afluisteren. Uit die gesprekken blijkt overduidelijk dat Renu in huis de lakens uitdeelt. En wat ook heel belangrijk is: iedereen weet wat er werkelijk is gebeurd met Mehak. Tante heeft gezegd dat het meisje is behekst. De &#8216;geest van een boze man&#8217; zat in het lichaam van Neelams dochtertje, volgens haar. Daarom moest Mehak met een stok worden geslagen. En de illegale Neelam, die geen kant op kon, deed wat tante van haar verlangde.
Renu nodigde ook twee geestenuitdrijfsters, Kanta en Djoeti, uit om Mehak te behandelen. Die vrouwen gaven de familie S. &#8211; Renu dus &#8211; in de maanden erna ook advies. Er moest een ritueel worden uitgevoerd om de boze slang in het kind te vermorzelen. Neelam kreeg daartoe de opdracht.
Op de bewuste zaterdag, 28 januari 2006, heeft Neelam haar dochtertje Mehak geen eten gegeven. Tegenover de politie bekende ze dat ze wist dat zij haar die dag ging doodmaken. Ze heeft het kindje vastgebonden met een lange sjaal en het net zolang geslagen tot het niet meer ademde. Daarna heeft ze Mehak beneden aan de trap gezet om zo de indruk te wekken dat ze was gevallen.
Op de dag van de moord waren haar man Lalit en huishoudster Santosh ook thuis, volgens haar. Een verdieping hoger keken ze tv. Ze zouden er niet van hebben geweten.
Neelam neemt alle schuld voor de dood van Mehak op zich. Ze zegt tegen de politie dat ze van haar dochtertje houdt. Ze wil zelfmoord plegen omdat Mehak &#8216;haar nu elke dag roept&#8217;.
Het is een mooie bekentenis, maar de details in de verklaring van Neelam zijn strijdig met die van Santosh. Die houdt hardnekkig vol dat ze op het moment van &#8216;de val&#8217; van Mehak niet thuis was. Ze was &#8216;winkelen&#8217;. Ze benadrukt ook nog eens dat ze goed contact heeft met het gezin S., maar ook voor anderen werkt die haar betalen. En van Kanta en Djoeti heeft ze nog nooit gehoord.
De rechter-commissaris vindt Santosh&#8217; verhaal ongeloofwaardig. Ook zij wordt nu aangehouden en beschuldigd van meineed. Santosh blijft Neelams verhaal over &#8216;de boze geest in Mehak&#8217; bestrijden. Ze heeft Neelam er ook nooit op betrapt dat ze Mehak sloeg, zegt ze. En zelf was ze niet thuis.
Santosh wordt vrijgelaten, maar ze mag niet naar huis. Ze wordt opgenomen in vreemdelingendetentie omdat ze illegaal in Nederland verblijft.
Dan komt de waarheid boven tafel.
Werken zonder loon
Als Santosh&#8217; uitzetting naar India een vaststaand feit lijkt te worden, overwint ze eindelijk haar angst voor haar werkgevers. Santosh blijkt al vanaf 1999 in dienst bij de familie S. als hulp in de huishouding, zonder dat ze loon ontvangt. Ze is geslagen toen ze er wat van zei dat Mehak werd mishandeld. Prithvi en Renu hebben haar ook bang gemaakt voor de politie, die illegalen slecht zou behandelen. Daarom heeft ze tot nu ook tegen hen gezwegen over alles wat zich in huize S. heeft afgespeeld.
De ouders van Mehak waren net als zij gedwongen om voor de familie S. te werken. Ze heeft gezien dat Neelam het kind sloeg met een stok, &#8216;zo&#8217;n vijftig centimeter lang.&#8217; Ze had er niets tegen kunnen doen, omdat ze &#8216;niet zo&#8217;n hoge positie had als de familie S&#8217;.
Santosh vreest voor haar veiligheid als ze tegen de familie S. getuigt. Maar ze vindt het niet rechtvaardig dat Neelam &#8216;alle straf&#8217; krijgt, want Mehaks moeder is &#8216;omgepraat&#8217; door de geestenuitdrijfsters en het echtpaar S. Renu had de regie over het uitdrijven van de geest, volgens Santosh, en bepaalde wat iedereen tegen de politie moest zeggen. Zelf was ze ook door haar &#8216;getraind&#8217; en ze was geslagen toen ze de verkeerde antwoorden gaf.
Santosh vertelt ook over haar eigen komst naar Nederland. De leden van de familie S. zijn voorname brahmanen, de hoogste kaste in India. Zij is van een lage kaste. Haar vader is wasman, haar familie woont in een krot langs de weg. Als klein meisje heeft Santosh voor de moeder van Renu gewerkt. De familie S. heeft in december 1999 een vals paspoort voor haar geregeld, zodat ze mee kon naar Nederland.
Aanvankelijk was Santosh blij dat ze mee mocht. Het geld dat ze zou verdienen, zou naar haar ouders gaan, die het hard nodig hadden. Ze hoopte ook dat ze naar school kon gaan. Maar niets van dit alles gebeurde. Ze moest voor de kinderen van het echtpaar zorgen, schoonmaken, eten koken en de benen en voeten van Renu masseren. Haar ouders ontvingen slechts één keer geld: rond de tachtig euro.
Na deze verklaring wordt Santosh aangehouden wegens medeplichtigheid aan doodslag en het plegen van meineed. Haar advocaten Bas Martens en Carene van Vliet stellen dat Santosh onder zware druk stond van de familie S., die haar had opgedragen niet de waarheid te vertellen. Zij is niet &#8216;medeplichtig&#8217; aan de dood van Mehak, vinden de raadslieden, maar slachtoffer van mensenhandel. Ze was doodsbang voor haar werkgevers.
Totaal afhankelijk
Vijf verdachten staan in de zomer van 2006 voor de rechtbank terecht, en in december 2007 wordt uiteindelijk het vonnis uitgesproken. Moeder Neelam wordt schuldig geacht aan doodslag van haar dochtertje Mehak. Ze krijgt acht jaar gevangenisstraf. Vader Lalit, die de mishandeling niet voorkwam, hoort een straf van zeven jaar uitspreken. Santosh wordt veroordeeld tot drie jaar celstraf. Ook zij had het kind te hulp moeten schieten, vinden de rechters. De hoofdschuldige is volgens de rechtbank Renu S. Zij heeft bovendien ook zelf het kind geslagen. De rechters rekenen het &#8216;tante&#8217; zwaar aan dat zij het van haar afhankelijke personeel &#8211; Neelam, Lalit en Santosh &#8211; heeft aangezet Mehak met stokken te bewerken.
Het vonnis in de zaak-Mehak is opmerkelijk: voor het eerst in de juridische geschiedenis acht een rechtbank het bewezen dat de &#8216;uitbuiting&#8217; van het illegale personeel in huize S. valt onder &#8216;mensenhandel&#8217;. Mehaks ouders en Santosh konden niet bij het echtpaar S. weglopen, want ze waren totaal van hen afhankelijk en zijn gedwongen tewerkgesteld, stellen de rechters.
Volgens de familie S. hadden zij hun familieleden en Santosh juist geholpen door hen in huis te nemen. Daar deden ze slechts enkele karweitjes, zoiets is in India heel gewoon. Misschien is dat waar, stelt de rechtbank in haar vonnis, maar in Nederland wordt hier toch anders tegenaan gekeken. Deze &#8216;Indiase setting&#8217; in Den Haag maakte ook mogelijk dat Mehak werd mishandeld. En het is een verklaring voor het feit dat Neelam, Lalit en Santosh zich niet tegen de gang van zaken hebben verzet.
Ondanks deze strenge woorden over mensenhandel en medeplichtigheid aan de dood van Mehak krijgt tante Renu maar drieënhalf jaar gevangenisstraf opgelegd. Prithvi S. wordt veroordeeld tot twee jaar en drie maanden.
Vermoorde onschuld
Als het vonnis in 2007 wordt uitgesproken, verblijft het echtpaar S. al in India. Ze zijn in 2006 al na een paar weken voorarrest op vrije voeten gesteld. In principe mag een verdachte zijn proces in vrijheid afwachten, tenzij daar ernstige bezwaren tegen bestaan. Die waren er aanvankelijk kennelijk niet. Maar dat betekent niet dat het stel uit het zicht van de Nederlandse justitie is. Ze moeten zich nu verantwoorden voor de hogere rechters, het Hof.
Die zaak in hoger beroep begint deze week in Den Haag. En het heeft enige voeten in de aarde gehad, maar afgelopen zomer was eindelijk een rogatoire commissie welkom in India voor nader onderzoek.
Een van de advocaten die met de rechter-commissaris mee is geweest, is Carene van Vliet. &#8216;Je merkt aan alles dat de familie S. tot de upper class behoort,&#8217; zegt zij. &#8216;Ze verplaatsen zich in dure auto&#8217;s. De afspraken met hun advocaten vinden plaats in tophotels. Ze spelen de vermoorde onschuld. Ze bestrijden dat ze zich schuldig hebben gemaakt aan mensenhandel.&#8217;
Van Vliet heeft ook de familie van Santosh gesproken: &#8216;De kasten zijn afgeschaft, maar de klassentegenstellingen in India zijn nog altijd springlevend. Het is duidelijk waar de macht ligt. De familie van Santosh is echt heel arm. Haar ouders waren voor hun verhoor bijna een dag met het openbaar vervoer onderweg.&#8217;
Uit de verhoren blijkt dat de familie S. aan Santosh&#8217; vader goedkeuring vroeg voor haar vertrek naar Nederland. Althans: hij zette zijn handtekening onder een formulier dat zij hem gaven en dat hij niet kon lezen, zo vertelt hij aan de Indiase politieman die de ondervraging leidt. Ook Renu S. is opnieuw aan een verhoor onderworpen. Ze bestrijdt al het ten laste gelegde. Ze wilde Santosh helpen en verbergen voor de politie, omdat ze illegaal in Nederland verbleef, zegt ze. Santosh was volgens haar een deel van haar familie.
Ongewenst
Santosh moet er niet aan denken uit Nederland weg te gaan. De familie S. zal haar de getuigenis over de dood van peuter Mehak niet licht vergeven, vreest ze. Haar toekomst is ongewis, stelt haar advocaat Bas Martens. Nadat Santosh haar gevangenisstraf had uitgezeten, is ze op een station neergezet. Martens: &#8216;Ze is letterlijk gedumpt. Zonder geld of zicht op onderdak werd ze vanuit de gevangenis naar een station gebracht. Ze wist niet waar ze was. Immers, vóór haar detentie kwam ze in Den Haag nauwelijks het huis uit.&#8217;
Santosh is door haar veroordeling tot &#8216;ongewenst vreemdelinge&#8217; gebombardeerd, legt hij uit. &#8216;De IND dreigt dus met uitzetting. Haar vrees voor represailles van de kant van de familie S. is niet ongegrond. Een van de familieleden was commissaris van politie, anderen zitten in het parlement. Ze hebben invloed die ze kunnen aanwenden tegen iemand van een lage kaste, waartoe Santosh behoort. Haar familieleden zijn de afgelopen maanden al mishandeld door lieden die Renu en Prithvi op hen hebben afgestuurd om achter haar verblijfplaats te komen.&#8217;
Martens heeft daarom politiek asiel voor Santosh aangevraagd. &#8216;Je kunt haar angst voor represailles van de kant van de familie van S. vergelijken met een politieke vervolging,&#8217; meent hij. &#8216;Santosh is slachtoffer van mensenhandel. Er is bovendien een regeling dat een straf van zo iemand wordt vergeven. Er dient voor opvang van een slachtoffer van mensenhandel te worden gezorgd. Dat lijkt niet tot de IND te zijn doorgedrongen.&#8217;
Meer dan prostitutie
In 2008 is een speciale Task Force in het leven geroepen ter bestrijding van de mensenhandel. Tot voor kort werd daarbij alleen gedacht aan vrouwen in de seksindustrie. Deze week stelt de Task Force de uitbuiting in andere sectoren aan de kaak: gedwongen arbeid in de horeca, in de tuinbouw of via malafide uitzendbureaus. Corinne Dettmeijer-Vermeulen, de nationale rapporteur mensenhandel, wijst daar in haar jaarrapport 2009 ook op. Zij vraagt speciale aandacht voor de case van de Indiase &#8216;huishoudster&#8217; Santosh uit Den Haag: een vorm van moderne slavenarbeid.
De Haagse rechtbank stelde in december 2007 vast dat &#8216;huishoudster&#8217; Santosh slachtoffer is van mensenhandel. Ze was bang voor haar werkgeefster. Die gaf een ander lid van de huishouding opdracht het tweejarige meisje Mehak te mishandelen tot de dood erop volgde. De rechters vonden wel dat Santosh ondanks haar angst had moeten ingrijpen en veroordeelden haar. Ze heeft daardoor een strafblad, en dat is voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) een reden om haar Nederland uit te zetten als ongewenst persoon. Deze week dient het hoger beroep in de zaak-Mehak, waarin niet alleen de werkgeefster, maar ook Santosh nog steeds als verdachte terechtstaat. De voormalig huishoudster hoopt alsnog te worden vrijgesproken.

Gerelateerd