Hoogleraar sport en recht Marjan Olfers (46) doet onderzoek naar doping en matchfixing en treft in die wereld smerige praktijken aan. Dat haar man Thom Harinck (72), gepensioneerd vechtsporttrainer, veel contacten heeft, komt goed uit. ‘Sport biedt de onderwereld aanzien in de bovenwereld.’

Op de passagiersstoel van een corrupte voetballer in Maleisië kronkelde ooit een dodelijke zwarte cobra. Zijn plan te wisselen van goksyndicaat werd niet geapprecieerd. Hij overleefde het, maar een andere Maleisische voetballer vond wel de dood. Die werd onder mysterieuze omstandigheden van de weg gedrukt door twee andere voertuigen en crashte tegen een boom. Hij wilde helemaal stoppen met de omkoperij. Dat was in de jaren negentig, toen mede dankzij de opkomst van internet het gokken op sport in Azië een enorme vlucht nam. Europa schrok pas jaren later wakker. In 2011 dreef het levenloze lichaam van de Zwitsers-Italiaanse prof Mario Bigoni in de Rijn bij Rheineck. Mogelijk had hij met de politie gesproken over gemanipuleerde duels in de Zwitserse tweede divisie. Zijn dood is nooit opgehelderd. De Duitse voetballer René Schnitzler van FC Sankt Pauli beweerde dat er in een gefikste tweededivisiewedstrijd enkele jaren daarvoor niks mis mocht gaan omdat hij anders aan een paal in de Elbe werd vastgebonden. Dat zou een forsgebouwde metgezel van de Nederlander Paul R. hem bij een afspraak hebben toegefluisterd. Schnitzler zou met enkele wedstrijden een ton hebben verdiend, totdat het een keer niet ging zoals de fiksers wilden. ‘Rooie Paul’ bekende in Duitsland betrokkenheid bij omkoping, maar ging vrijuit omdat de afspraken en betalingen in Nederland hadden plaatsgevonden. In 2008 werden in een appartement in het Engelse Newcastle de lichamen gevonden van Zhen Xing Yang en zijn vriendin Xi Zhou. Ze bleken beiden gemarteld, zijn keel was doorgesneden en haar hoofd meermaals ingeslagen. Ze ronselden Chinezen om vanuit plaatsen als Londen en York live verslag te doen van Britse voetbalwedstrijden voor de illegale gokmarkt. Omdat de beelden in Azië met vertraging werden uitgezonden, konden de gokkers dankzij die informatie live inzetten op bijvoorbeeld een benutte strafschop of toegekende gele kaart. Maar Yang was mogelijk gaan ‘zingen’ en met verraad teken je in Chinese maffiakringen nu eenmaal je eigen doodvonnis, liefst met afschrikkende werking. De dader kreeg 33 jaar cel, maar of er een misdaadsyndicaat achter de moorden zat en welke dan, werd niet achterhaald.

Schotwond in zijn bovenbeen

Zo zijn er velehuiveringwekkende verhalen in de wereld van wedstrijdmanipulatie. Praktijken waar de gemiddelde Nederlandse voetballiefhebber op de tribune van De Kuip of De Adelaarshorst tot voor kort amper over had gehoord.
Het Amsterdamse echtpaar Marjan Olfers en Thom Harinck ontdekte dat ook de lijntjes naar Nederland kort waren. Maar niet voordat ze met eigen ogen de impact van matchfixing zagen. Een Kroatische voetballer toonde hun een schotwond in zijn bovenbeen. ‘Ik ken zijn vader,’ vertelt Harinck. ‘Die had vroeger een hoge functie in het leger en beveiligde mij in 1993 toen ik Branko Cikatić trainde. Zijn zoon had talent, maar moest betalen om in het eerste te spelen en deed dat niet. Hebben ze hem door z’n been geschoten. Ze zeiden: het gaat er hier anders aan toe dan in Nederland. Het is gewoon pure maffia.’

Thuis in de wereld van miljardengokstromen, schietpartijen en misdaadsyndicaten. Foto: Alek

‘Hier’ is Kroatië, waar het stel een vakantiehuis heeft. Harinck is er welhaast bekender dan in Nederland sinds hij ruim twintig jaar geleden de populaire Branko Cikatić trainde, de eerste wereldkampioen in de vechtsport K1.

De twee doen hun verhaal in hun huis in Amsterdam-Noord. Tijdens het gesprek loopt Olfers af en toe weg naar haar aan het zicht van de huiskamer onttrokken studeerkamer vol boeken om mails of telefoontjes te beantwoorden. Harinck is de huisman. Hij bekommert zich om hun grieperige zoon en schenkt koffie en thee bij. Ook van hem is er in de huiskamer weinig dat refereert aan zijn carrière, op de bungelende bokszak na. De tuin is wel de plek van herinneringen. Daar liggen in en om de vijver een stuk of vijftig, zestig keien die hij in alle werelddelen verzamelde. Overal zocht hij in parken en rivieren steenblokken van twee, drie kilo om te gebruiken voor krachtoefeningen. Na elke wedstrijd schreef hij de naam van zijn vechter en de datum van het gevecht op een steen. De vijver herbergt de hele wereld, al zijn de meeste tekstjes verweerd.

Miljardengokstromen

Nog zo’n verhaal uit Kroatië. Een keeper werd benaderd om een wedstrijd te fiksen. Hij weigerde, klapte uit de school op de nationale televisie, maar moest dat bekopen met een vlucht over de grens. Weggejaagd door landgenoten die nog heilig geloven in het eerlijke verloop van hun voetbalcompetitie.
Naar die wereld doet Marjan Olfers (Haarlem, 1969) onderzoek. Zij werd in 2013 door de Nederlandse overheid gevraagd om met Toine Spapens, hoogleraar criminologie aan de Universiteit van Tilburg, onderzoek te doen naar matchfixing in Nederland. Door de contacten van haar man, zoals K1-kampioen Cikatić – ‘Branko kent voetballers, basketballers, handballers, iedereen’ – kreeg Olfers een zeldzaam inkijkje in een wereld van miljardengokstromen, schietpartijen en misdaadsyndicaten.

Olfers viel dus met haar neus in de boter: ‘Ik wilde meemaken hoe het echt werkt. Wie doen dit? Hoe gaat het in z’n werk? Wanneer? Waarom kan ik het niet zien? Of kan ik het wel zien?’

De antwoorden waren ontluisterend, zeker voor twee sportliefhebbers uit een land waar tot dan toe geen stuiver aan sportgokken leek te worden besteed. ‘Onderzoekers en andere betrokkenen zeggen dat er vooral gegokt wordt op duels uit de hoogste divisies en dat je in het buitenland niet kunt gokken op bijvoorbeeld de Topklasse of Jupiler League. Maar in Split hangen in elk winkelcentrum papiertjes met wedstrijden uit alle competities. Je kan dus gewoon gokken op Nederlandse wedstrijden uit de Jupiler League, FC Volendam tegen huppeldepup.’

Ze sprak niet alleen met sporters, maar ging deze zomer ook met professionele gokkers op stap en interviewden hen. Harinck: ‘Omdat ik Branko heb getraind, ben ik heel bekend daar. We omringen ons met veel sporters en coaches. Dan hebben we het erover. Omdat Marjan mijn vrouw is, willen ze wel praten. Ze heeft verhalen gehoord die ze anders nooit zou horen.’ Ze spraken met haar onder voorwaarde dat ze de informatie voor zichzelf hield. ‘Sporters willen hun kant van het verhaal kwijt, maar ze willen niet worden opgehangen,’ zegt ze. ‘Niemand weet met wie ik spreek. Sporters weten allemaal dat ik zwijg.’ Die geheimhouding is belangrijk, weet Harinck. ‘Dan kan ze terugkomen. Alles blijft tussen haar en de sporter.’

Olfers haalde met hen geld uit de muur met een skrillkaart (een soort anonieme prepaid creditcard) en leerde over quoteringen, welke duels waarschijnlijk gefikst waren, welk moment het beste is om in te zetten. Voor haar onderzoek met Spapens had ze er niets aan, maar ze kreeg wel onbetaalbare informatie over de achtergronden van het gokken.

Alleen lagere school

Eerder maakte Olfers, als lid van de raad van commissarissen van Ajax (daarover later meer) en als lid van een commissie die onderzoek deed naar de gang van zaken rond het dopinggebruik van Raborenner Michael Rasmussen, al kennis met de wereld van sportbestuurders. Sinds een aantal jaren is zij dé vraagbaak als het gaat om integriteit en good governance in de sport. Want de boven- en onderwereld lijken daar steeds vaker soepel in elkaar te vloeien. Toen de beerput bij wereldvoetbalbond Fifa in mei openging, schoof ze aan bij onder meer Pauw en Radio 1. Na de onthulling door de Volkskrant over matchfixing bij Willem II wisten Voetbal International en BNR haar te vinden.

Kickboksprominent: ‘Wij zijn geen hockeymensen. Wij trekken veel jongens van de straat.’ Foto: Alek

Meestal rijdt Harinck haar naar de interviews, zodat ze in de auto kan doorwerken. Op alle andere dagen zit ze met haar neus in de boeken of doceert ze. De academische wereld. Niet het milieu van Harinck (Den Haag, 1943), al zegt hij haar proefschrift uit zijn hoofd te kennen. Harinck is een man van de straat. Alleen lagere school, als jongeman zat hij op de grote vaart. Was zelfs een soort Nederlandse Hugh Hefner toen hij met vier vrouwen een Zandvoorts huis met inpandig zwembad deelde: ‘Ieder had een eigen kamer, tot ik na anderhalf jaar met alle vier ruzie had.’ Later werd hij portier en stuntman en kreeg hij zijn eigen sportschool. Hij trainde groten in de vechtsportwereld als Peter Aerts, Hesdy Gerges en Jérôme le Banner. Badr Hari at als tiener geregeld bij hen thuis. Twee jaar geleden ging de kickbokspionier na meer dan veertig jaar trainerschap met pensioen. De Sportraad van de gemeente Amsterdam eerde hem vanwege zijn verdiensten voor de vechtsport. Hij geeft nog wel seminars, en een plan voor korte zelfverdedigingsvideo’s voor YouTube is in de maak.

Harinck – gestoken in cowboyboots, jeans en een schipperstrui – en Olfers – enorme hakken, rok, verzorgd opgemaakt – vormen een opmerkelijk stel, al is het maar omdat hij 25 jaar ouder is. Olfers liep als tiener Harincks sportschool in. Zij dacht dat hij een stuk jonger was. Hij dacht dat zij ouder was. Dat het zou klikken, hadden ze niet gedacht. De sportschoolhouder met een studente, in plaats van het blonde, zonnebankgebruinde sportschooltype. ‘Ze was anders, qua intelligentie en interesses. Ze zag er ook goed uit. Ik heb veel moeite moeten doen, hoor. Op een gegeven moment is het vlammetje in mijn hart gaan branden. Op een trip naar Brazilië, waar zij mee was, is de vonk overgeslagen. En we zijn na 26 jaar nog altijd net zo verliefd.’

Na hun ontmoeting stond zij achter de bar, deed de kassa bij vechtsportgala’s en regelde de contracten voor de vechters. Inmiddels hebben ze drie tieners: Jane, Charlotte en Tobias. Harinck heeft ook nog een zoon en dochter uit een eerder huwelijk, en drie kleinkinderen.

De zelfkant

De dag voor het eerste gesprek zijn beiden in het nieuws. Olfers als lid van de onafhankelijke commissie seksuele intimidatie over het besluit van de judobond om een coach die zich schuldig zou hebben gemaakt aan seksueel misbruik zijn lidmaatschap te ontnemen. En Harinck over een pamflet om de verloedering van het kickboksen tegen te gaan. Haast vanzelfsprekend gaat een deel van het interview op de Amsterdamse zender AT5 over criminaliteit.

Want naast de succesverhalen zijn de tragedies over vechtsporters die het verkeerde pad op gingen haast even talrijk. Een kleine greep: kickbokser Tarik El Idrissi vond begin 2014 de dood toen hij in Amsterdam-Noord, niet ver van het huis van Olfers en Harinck, in zijn auto met enkele kogels werd doodgeschoten. In 2012 was er een dodelijke schietpartij tijdens een kickboksgala in het Brabantse Zijtaart. Badr Hari kreeg anderhalf jaar gevangenisstraf voor de mishandeling van een zakenman op dancefeest Sensation in de Amsterdam Arena. Het hoger beroep in die zaak loopt. Hesdy Gerges werd eind 2014 door de correctionele rechtbank in Antwerpen veroordeeld tot 54 maanden cel voor de invoer van 128 kilo cocaïne via de haven van Antwerpen. Ook in die zaak is hoger beroep aangetekend.

Je kan nog zo sterk zijn, het mannetje met pistool kop je niet weg. Dat blijkt nu wel met al die liquidatiesEn zo zijn er meer vechtsporters die in de fout zijn gegaan. Als het gaat om de verwevenheid tussen de onder- en de bovenwereld kan ook Harinck een expert worden genoemd. Hij weet dat hij zich als kickboksprominent altijd moet verantwoorden. ‘Wij zijn geen hockeymensen. Wij trekken veel jongens van de straat, dus automatisch kom je bij de zelfkant van de maatschappij terecht. Ik heb duizenden jongens getraind, er zijn er misschien tientallen niet goed terechtgekomen. Jongens van de stad lopen nu eenmaal niet om een biljarter heen. Wel om kickboksers.’

Harinck heeft met het stigma leren leven en geeft geroutineerd antwoord. Olfers lijkt meer moeite te hebben met het vooroordeel: ‘Al die jongens die ik op de eerste rijen bij gala’s zag zitten, die zogenaamd met z’n allen honderd jaar cel hebben, zitten ook in een vipbox bij Ajax. Bij het kickboksen noemen we het criminelen. Bij het voetbal, of de paardenraces, zijn het toeschouwers. Wat is een crimineel? Wanneer noem je iemand zo? Iemand die heeft gezeten, behoudt het stempel, terwijl die misschien allang op het rechte pad is, als timmerman.’

Harinck: ‘Die academici met wie Marjan werkt, kijken allemaal naar vechtpartijen. Het is zo tweeslachtig. Vroeger, als Muhammad Ali bokste, waren ’s nachts in de hele stad de lichten aan. Ze vinden het allemaal mooi, maar ze hebben er wel een bepaalde aversie tegen.’

In een vat cement

Natuurlijk maken sommigen de verkeerde keuzes, zegt Harinck. Vaak genoeg heeft hij tegen zijn jongens gezegd dat ze niet met bepaalde types moeten omgaan. Te mooie auto, dure kleren, blinkend klokje om de pols. Harinck, zelf begonnen met judo omdat hij als achtjarige klappen had ontvangen, moest mensen met ‘een bepaalde naam’ zijn sportschool uitgooien. De types-Holleeder, zeg maar. Vechters die aan het begin staan van wellicht een topsportcarrière hebben weinig geld, zitten op school of hebben geen werk. De groep die eromheen hangt, biedt ze wat aan en dat gaat van kwaad tot erger.

Zo ging het ook met Hari, denkt hij. ‘Als je sterk bent, ben je interessant om dingen te doen. Sommigen zien het snelle geld. Maar ik zei zo vaak: je kan nog zo sterk zijn, het mannetje met het pistooltje kop je niet weg. Dat blijkt nu wel met al die liquidaties.’ Het begon met André Brilleman, de kickbokser die lijfwacht werd van drugsbaron Klaas Bruinsma. ‘Die ging zich wel even bemoeien met het criminele circuit. Je ziet het, die hebben ze in een vat cement in de Waal gestort, als waarschuwing: je kan nog zo goed kickboksen, dit is een ander wereldje. Als ik voel dat ze verkeerd gaan, zeg ik dat altijd. Maar als je in Japan vecht voor 65.000 mensen en 180 miljoen televisiekijkers en hier ziet niemand je staan, kan ik wel begrijpen dat mensen wel eens denken: waar doe ik het eigenlijk voor?’

Harinck heeft ze geregeld door zijn vingers zien glippen, maar niet alleen door de criminaliteit: ‘Ook door verkering. Meisjes willen vaak invloed uitoefenen, aandacht, en daardoor ben ik veel vechters verloren.’

Zelf is hij nooit gezwicht. De aanbiedingen waren er: om in zaken te gaan, iemand te beschermen of om krakers uit de panden van de dubieuze vastgoedhandelaar Bertus Lüske te jagen, zoals zijn maatje Jan Plas wel deed. ‘Ik voelde dat ik voorbestemd was als leraar. Ik ben er niet om me te verrijken. Mijn passie was de sportschool.’

Tegen Cruijffs keuze

De carrière van Olfers vertoonde vanaf begin jaren negentig een stijgende lijn. Ze werd student-assistent bij bijzonder hoogleraar sport en recht Heiko van Staveren aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. In 2001 promoveerde ze in sport en mededingingsrecht en in 2009 werd ze hoogleraar sport en recht. Ze begon haar loopbaan onder haar meisjesnaam, want er was de nodige scepsis vanwege haar relatie met Harinck. Olfers: ‘Door de negativiteit rond de kickbokswereld is dat een bewuste keus geweest. Achteraf denk ik dat ik er maling aan had moeten hebben. Maar de wereld zat niet zo in elkaar dat dat toen werd geslikt. Nu is dat anders. Ik heb nu kennis en ervaring opgebouwd en een bepaalde onafhankelijkheid, maar toen kende niemand mij. Dan had ik een stempel gekregen. Daarom heb ik altijd alles onder mijn meisjesnaam gedaan.’

Marjan Olfers werd vier jaar geleden bij het grote publiek bekend als lid van de raad van commissarissen bij Ajax. Zij en drie andere leden botsten veelvuldig met het vijfde lid: Johan Cruijff. Ze hielden de komst van Tscheu La Ling, Cruijffs keuze voor het directeurschap, tegen en wilden zijn tegenpool Louis van Gaal aanstellen. Omdat die was benaderd zonder medeweten van de Amsterdamse voetbalmessias verklaarde de rechter de aanstelling ongeldig. Cruijff bleef om zijn ‘fluwelen revolutie’ bij de hoofdstedelijke voetbalclub door te zetten, de vier andere commissarissen stapten op.

Omdat toonaangevende media als De Telegraaf op de hand van ’s lands beroemdste voetballer waren, zette de kwestie bij velen kwaad bloed. Boze supporters stonden bij interim-directeur Martin Sturkenboom in de tuin, Marjan Olfers en Steven ten Have, voorzitter van de RvC, ontvingen bedreigingen. De intimidaties kwamen binnen via e-mail, maar waren evengoed heftig, zegt Harinck: ‘Toen ze aan mijn gezin kwamen, ontplofte ik. Als je mijn vrouw met een vinger aanraakt, heb je een fucking probleem met me. Dat is toch heel normaal?’

Een agressieve Harinck is lastig voor te stellen. Hij is een sympathieke verschijning met een open gezicht en vriendelijke oogopslag. Hij stond als coach weliswaar bekend om de keiharde discipline en gaf naar eigen zeggen autocratisch les, maar een woedende Harinck met de vuisten opgeheven lijkt net zo onwaarschijnlijk als een bokser die zijn handschoenen vergeet voor de belangrijkste vechtpartij van zijn leven. Toch zette hij de bedreigingen (‘Ik snij je buik open’) persoonlijk recht. In zijn sportschool trainden jongens die ook naar Ajax gingen. Zij kenden de afzender van de tribunes en gaven Harinck diens adres. ‘Ik ben erheen gereden, die man herkende mij. “Hé, Thom Harinck,” zei hij. Ik vroeg waarom hij mijn gezin bedreigde. Die man schrok en zei dat hij niet wist dat Marjan mijn vrouw was. Ik heb rustig en netjes een brief met excuses geëist en die kwam ook. Daarna was het klaar voor mij. Als Marjan Harinck had geheten, had-ie niet eens die brief geschreven. Zo zit de maatschappij blijkbaar in elkaar tegenwoordig.’
En dan was er nog die jongen die Olfers op Twitter een ‘tyfushoer’ had genoemd. Harinck belde naar zijn werk, deed zich voor als een vriend en kreeg zijn 06-nummer. Toen hij de jongen opbelde, bleek die pas zeventien jaar te zijn. Ook hij maakte excuses, via Twitter.

Harinck: ‘Ieder voor zich zijn het lieve jongetjes met bibberende beentjes, maar ze fokken elkaar op en in de massa voelen ze zich dan sterk.’

Op Olfers kregen de intimidaties geen vat. ‘Ik ben niet angstig aangelegd. Ik dacht alleen maar: je zal maar zo in elkaar zitten. Dit doet opruiing dus met je. Als je zo eenzijdig geïnformeerd wordt dat je in je recht denkt te staan iets te mogen doen. De media gooiden onjuiste informatie de wereld in.’

Kort lontje

Op dat moment wist Olfers nog niks over Harincks inspanningen. Ze drukte hem op het hart geen eigen rechter te spelen, want ze wist dat hij ‘bereid is de rest van zijn leven te gaan zitten als je aan zijn gezin komt’. De spanningen in de bestuurskamer van Ajax sloegen over naar de huiselijke keukentafel. ‘We hebben met woorden gevochten. Ik kreeg ineens excuusbrieven en dacht dat die jongens zelf tot inzicht waren gekomen. Pas later hoorde ik dat Thom erachter zat. Daar schrok ik van. Maar ik heb hem blijkbaar zo opgevoed dat het allemaal redelijk fatsoenlijk is geweest. Twintig jaar geleden was hij erheen gereden.’

Ons onderzoek noemde geen namen en rugnummers. Zo werkt de wetenschap nietHarinck: ‘Dan had het oorlog geweest. Ik wist dat Marjan dat niet wilde. Maar ik begreep ook niet dat Marjan haar mond hield als de pers dingen schreef die niet klopten. Dat kan er bij mij niet in. Het waren allemaal onzinverhalen, ik wist dat ze niet waar waren. We hebben nooit zoveel ruzie gehad als in de tijd van Ajax. Omdat ik weet hoe vals ze waren en Marjan zei dat het allemaal wel goed zou komen. Het is dat ik met haar ga, anders was ik naar De Telegraaf toe gereden. Ik kan niet tegen onrecht.’

Hij zegt dat Olfers van hem na meer dan twintig jaar een keurige burger heeft gemaakt. Ook door het gezinsleven loopt hij meer in het gareel. Hij denkt nu wel drie keer na voordat hij een tik uitdeelt. Niet dat hij vroeger zo’n vechter was. Hij houdt niet van vechten, echt waar. Dat deed hij alleen uit zelfverdediging, als kroeggasten na drie keer vriendelijk vragen niet deden wat hij wou. Of zoals vorig jaar, toen een dronken Brit in het vliegtuig het cabinepersoneel lastig viel. Na Harincks ingrijpen kon die worden aangehouden. ‘Dan voel ik me Robin Hood. Dan vecht ik voor het goede.’

In de Ajax-periode moest hij zich inhouden. Olfers: ‘Ik werd nerveuzer van Thom dan van Ajax. Wat daar gebeurde, heeft me niet geraakt. Omdat ik wist hoe het zat. Maar hier zat iemand die alle media en tweets volgde, een soort wandelende tijdbom. Ik moest dit niet pikken en dat niet. Maar dat kon niet omdat Ajax een beursgenoteerd bedrijf is. Thom heeft een kort lontje, ik ontplof nooit. Ik ga niet vechten als ik het niet kan winnen. Het recht vindt wel z’n pad.’

Harinck heeft naar eigen zeggen ‘een andere kijk’ dan zijn vrouw: ‘Ik zeg over mensen vaak dat de ene wel goed is en de andere niet. Ik krijg vaak gelijk, want ik voel dat aan.’ Hij kijkt door mensen heen, bevestigt Olfers. ‘Dan zegt-ie: die moet je keihard aanpakken. Negen van de tien keer heeft hij gelijk.’ In de wereld van Olfers, die van bestuurders en wetenschappers, blijft iedereen netjes tegen elkaar. ‘Thom niet, die zegt het tegen iemand als hij diegene een klootzak vindt. What you see is what you get. Hij is de transparantie zelve. Hij houdt me een spiegel voor en daar houd ik van. Hij is voor een deel mijn geweten.’

Ondanks alle (relationele) spanningen zegt Olfers dat ze de Ajaxperiode geen seconde had willen missen: ‘Het was een leerervaring die je nergens anders krijgt. Je leert hoe de media werken, hoe alle belangen lopen. Het gebrek aan hoor en wederhoor. Nooit heeft iemand van De Telegraaf gevraagd: “Marjan, hoe zit dat?” Vanwege de lijntjes met Cruijff? Dat ligt voor de hand.’

Dankzij Ajax heeft ze door ‘hoe de lijnen lopen’. ‘Heel simpel komt het neer op wie het met wie doet. Cruijff zegt dat je het pas gaat zien als je het doorhebt. Dat klopt wel. Ik ben wat positieve naïviteit kwijt. Je vraagt je af wat van wie komt, met wie er is gesproken. Als je dat ziet, is dat heel naar. Maar je hebt het wel door. Ik heb geleerd dat je alleen overeind kan blijven als je besluitvorming en betrokkenheid oprecht is. Ze kunnen het niet met je eens zijn, vervelende dingen schrijven, maar het raakt je niet omdat je weet dat je het binnen je eigen grenzen hebt gedaan.’

Hand van God

‘Ken je dat verhaal van die knipoog-Kroaat nog?’ vraagt Harinck ineens. In 2011 verloor Dinamo Zagreb met 1-7 van Olympique Lyon. Door de monsterzege had Lyon een beter doelsaldo dan Ajax en dat betekende de uitschakeling van de Amsterdammers in de Champions League. Bij een van de doelpunten knipoogde Domagoj Vida naar een Franse tegenstander, wat leidde tot een storm aan geruchten over omkoping. Later werd Vida ook nog bij een gokkantoor gefotografeerd. Harinck: ‘Tegen mij zeiden ze dat het in Kroatië algemeen bekend is dat die wedstrijd is omgekocht. En dat zeggen ze zonder schroom.’

Olfers en Harinck kennen nog veel meer anekdotes. Zoals over die restauranteigenaar die stond te huilen omdat zijn favoriete club achter stond. Hij had tegen zijn zin op verlies gegokt, omdat hij wist dat die wedstrijd was gefikst. Of over die hoogbegaafde man die geld krijgt om te gokken. Deze Mixed Martial Arts-vechter die bij Harinck in Kroatië traint, is professioneel gokker en zo bedreven dat hij voor anderen geld inzet. Hij chat met spelers en trainers en met die voorkennis doet hij zijn voordeel. Vijftig procent van de winst mag hij houden, de andere helft moet hij afstaan. Aan de maffia, wie anders, vertelde hij Harinck. Gokbazen uit Las Vegas. Hij verdient er een heel dikke boterham mee, weet de Amsterdammer. ‘Marjan zou een geweldig spannend jongensboek kunnen schrijven,’ zegt hij. ‘Maar dat doet ze niet. Ze is wetenschapper en noemt geen namen en rugnummers.’

Discreet. ‘Marjan zou een spannend jongensboek kunnen schrijven. Maar dat doet ze niet.’ Foto: Alek

Zou ze dat wel doen, dan zou het geheid een bestseller worden. De maatschappelijke verontwaardiging over misstanden in de sport groeit met de dag. Niet alleen als het om gokken en beïnvloeden van de uitslag gaat. Ook doping, corruptie en andere soorten van vals spel en wanbeleid worden niet meer geaccepteerd. De zenuwen bij topsporters lopen zelfs zo hoog op dat atleten Olfers smeken om juridisch advies als ze zijn vergeten hun whereabouts (gegevens over een locatie waar ze zich zullen bevinden, om eventueel onaangekondigd gecontroleerd te kunnen worden op doping) in te vullen.

Dopinggebruikers? Ze moeten elke spuit en pil uitleggen. Was het nog liefkozend de ‘hand van God’ waarmee Maradona in de kwartfinale van het WK van 1986 scoorde voor Argentinië, toen Fransman Thierry Henry zijn land in 2009 met een hands-assist naar het WK hielp, moest hij zich ervoor excuseren op televisie.

Al is het niet altijd even zwart-wit wat in de sport goed of fout is. Over de situatie in Kroatië zegt Olfers: ‘Als jij al vijf maanden geen salaris hebt gekregen en de voorzitter komt de kleedkamer binnen en zegt dat hij morgen het salaris betaalt als ze met één doelpunt verschil verliezen, wat doe jij dan?’

De Rus bij Vitesse

Zo erg als in Kroatië is het in Nederland (nog) niet. In hun onderzoek schrijven Olfers en Spapens dat matchfixing zich in Nederland niet op grote schaal voordoet, maar dat het probleem wel aan de orde is. Meer dan een kwart van de geënquêteerde sporters denkt dat matchfixing zich in de eigen omgeving heeft voorgedaan. Acht procent kent mensen die benaderd zijn en vier procent is zelf benaderd. Een vijfde kent spelers die gokken op eigen wedstrijden.

Veel ruchtbaarheid kreeg het rapport uit 2013 niet. Olfers: ‘Er waren al wat spannende boeken en artikelen van journalisten over matchfixing verschenen. Ons onderzoek had niet de resultaten die men had verwacht, met namen en rugnummers en wedstrijden die waren gefikst en door wie. Maar zo werkt de wetenschap niet.’

Terwijl overal ter wereld sportbonden en openbaar aanklagers druk in de weer gingen om valsspelen terug te dringen, lijkt het alsof in Nederland nog altijd iedereen stil zit. Ondanks verscheidene aanwijzingen van gefikste wedstrijden is justitie in Nederland nog nooit een strafrechtelijk onderzoek begonnen. Toch dreigt ook hier gevaar. Het ‘schone’ Nederland is immers razend interessant voor omkopers omdat de eredivisie nog veel geloofwaardigheid heeft. Inmiddels doet Olfers samen met de Parijse universiteit Sorbonne in opdracht van de Europese Commissie onderzoek naar de monitoring systems die verdachte gokpatronen detecteren.

Dezelfde Sorbonne rekende in 2014 voor dat jaarlijks wereldwijd zo’n 100 miljard euro wordt witgewassen in het gokcircuit. Volgens andere cijfers wordt wereldwijd in totaal voor 750 miljard euro gegokt in de sport. Volgens Olfers zijn door matchfixing en andere misstanden de geloofwaardigheid en integriteit van sport in het geding. Ook in Nederland volgt ze de geldstromen met argusogen. Neem de Chinees die nu bij ADO Den Haag de scepter zwaait. Of de Rus bij Vitesse. ‘Die mensen komen met een zak geld aanzetten. Doet je kind dat, dan vraag je: hoe kom je eraan? In de sport zeggen ze: misschien spelen we volgend jaar wel Champions League.’

Gerelateerd