<div class="lead">
<p class="p1">Nederlandse leerlingen zijn ongemotiveerd, maar ze presteren prima. We voeden ze te mondig op, vindt Aafke Romeijn. Elk voordeel heb z&#8217;n nadeel.</p>
</div>
<p>Nederlandse leerlingen zijn ongemotiveerd, Nederlandse leraren krijgen relatief weinig betaald en zijn van onvoldoende niveau, maar tóch levert het Nederlandse onderwijs prima leerlingen af. Hoe kan dat? Het is de vraag die gesteld wordt in het OESO-rapport over de staat van het Nederlandse onderwijs dat gisteren gepresenteerd wordt, en het is de vraag die ik mezelf elke keer stel wanneer er weer een lijstje verschijnt waaruit blijkt dat het Nederlandse onderwijs het helemaal zo slecht nog niet doet. Hoe kan het toch dat ons onderwijs, ondanks alle misstanden, functioneert?</p>
<h5 class="p1">Laks en brutaal</h5>
<p class="p1">Eerst even over die ongemotiveerde leerlingen. Ik heb een aantal universitair docenten in mijn vriendenkring die óf veel in het buitenland les hebben gegeven, of zelf buitenlander zijn. Stuk voor stuk verbazen ze zich over het mentaliteitsverschil van studenten hier en over de grens. Vaak gehoorde klacht: Nederlandse studenten zijn laks en ongeïnteresseerd. Ze stellen minder vragen, lezen hun boeken niet, en áls ze een keer hun mond opentrekken dan is het om te klagen dat het vak véél te zwaar is. In Azië zijn studenten ook stil, maar dat is omdat ze geleerd hebben dociel en meegaand te zijn. Nadeel: je krijgt slecht hoogte van ze, het is moeilijk in te schatten of iemand de stof begrepen heeft als ‘ie op elke vraag “ja” antwoord. Op Amerikaanse universiteiten stellen studenten juist eindeloos veel vragen, omdat participatie vanaf dag één een belangrijk onderdeel is van het eindcijfer. Domme vraag of niet: een Amerikaanse student zorgt dat ‘ie ‘m gesteld heeft, al is het maar voor de studiepunten.</p>
<p class="p1">Dit zijn natuurlijk grove generalisaties, maar ik denk dat bovenstaande observaties wel een antwoord vormen op de vraag waarom Nederlandse leerlingen zo ongemotiveerd zijn: dat is een culturele kwestie. We leren onze kinderen dat ze voor zichzelf op moeten komen, dat ze hun zegje mogen doen. Ook in de klas. Autoriteit is relatief: onze leerlingen weten dondersgoed dat docenten niet altijd gelijk hebben, en zijn niet te beroerd hem of haar daarop te wijzen. Deze mentaliteit heeft voor- en nadelen. Natuurlijk is het goed om leerlingen te kweken die zelfstandig nadenken en niet over zich heen laten lopen. Tegelijkertijd creëert dat een leerlingpopulatie die brutaal is, en gewend is geraakt aan het eigen gelijk. Wanneer de docent een laag cijfer geeft dan is hij “gemeen”, en rent de leerling naar papa en mama, die de leraar vervolgens verontwaardigd terechtwijzen.</p>
<p class="p1">Persoonlijk geloof ik niet dat Nederlandse leerlingen het onderwijs saaier vinden dan kinderen elders in Europa. Ik denk dat Nederlandse kinderen minder op hun mondje gevallen zijn, en dus makkelijker hun mening geven. Als je hen vraagt of ze school saai vinden, zullen ze geen twee keer nadenken, maar gewoon “ja” antwoorden. Want: waarom niet? Niemand die hen terechtwijst. Ze hebben niets te verliezen, en eerlijkheid is een groot goed.</p>
<h5 class="p1">Verantwoordelijkheidsgevoel</h5>
<p class="p1">Tot slot nog iets over de status van het leraarschap in Nederland. Die is, in vergelijking met veel andere Europese landen, ondermaats. Leraren verdienen minder dan andere hogeropgeleiden en hebben &#8211; mede daarom &#8211; weinig maatschappelijke status. Bovendien werken ze veel, en is het niveau van veel lerarenopleidingen niet voldoende. Toch leveren we relatief goede leerlingen af. Hoe dat komt? Volgens mij is dat heel simpel: verantwoordelijkheidsgevoel.</p>
<p class="p1">Natuurlijk baal je als docent wel eens dat je ’s avonds laat nog zit na te kijken, zonder dat je daarvoor gecompenseerd wordt. Natuurlijk klaag je bij de koffieautomaat tegen je collega’s over het taakbeleid, of de matige CAO waar de onderwijsbonden mee akkoord zijn gegaan. Maar precies dát is de reactie van veel docenten: klagen, tegen collega’s, op school en op facebook, desnoods in de krant. Een docent zal niet snel zeggen: ik ga mijn werk pas doen wanneer ik ervoor betaald krijg. Als je betaald krijgt voor een magere zes, dan ga je als docent niet voor de klas staan als een magere zes. Daar zijn alleen je leerlingen en jijzelf de dupe van: die leerlingen kunnen er ook niks aan doen dat jouw arbeidsvoorwaarden ruk zijn, en als docent is het je passie om leerlingen iets bij te brengen. Helemaal, niet half.</p>
<p class="p1">Het Nederlandse onderwijs functioneert, omdat Nederlandse docenten hun werk doen, en dat doen ze over het algemeen best goed. Nederlandse docenten staken niet. Niet omdat er geen reden is om te staken, maar hé: je hebt je examenklas alleen op die middag nog een uurtje, en die moeten echt nog even door de stof voor het schoolexamen heen. Als er weer eens taakuren in een zwart gat verdwijnen dan zeg je als leraar niet: &#8216;Nou, dan kijk ik een maand lang geen toetsen na.&#8217; Je leerlingen hebben immers recht om te weten hoe ze ervoor staan &#8211; en je wil zelf ook graag weten hoe de vlag erbij hangt. Als leraren nou een heel klein beetje de mentaliteit van hun leerlingen zouden overnemen, en een iets grotere mond zouden opzetten tegen de regering en de vakbonden, misschien dat er dan ooit een beetje verandering komt in hun maatschappelijke status.</p>


Aafke Romeijn

Gerelateerd