Opera / Sopraan Eva-Maria Westbroek
&#8216;Eva! Wake up! You&#8217;re not working in the pizza place anymore!&#8217; roept haar Amerikaanse agente soms uit als Eva-Maria Westbroek weer eens bijkans verbaasd is als ze gevraagd wordt voor een rol. Na haar conservatoriumopleiding duurde het jaren voor ze succesvol auditie deed, en in die tijd werkte ze als zingende serveerster in een operarestaurant. &#8216;Serveren kon ik niet, maar met mijn stem had ik aardig succes.&#8217; Inmiddels is ze tot ver in 2015 volgeboekt en zingt ze als primma donna voor uitverkochte zalen. Zoals de Grote Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw, waar ze onlangs de titelrol zong in de concertante uitvoering van Alfredo Catalani&#8217;s opera La Wally. Als ze verschijnt, zwelt het applaus aan, voeten trappelen op de houten vloer. Het rode haar los uitwaaierend over de schouders van haar zwartfluwelen lange jurk maakt zij met verlegen, verraste blik een revérence voor ons allemaal. Westbroeks Wally zorgt voor kippenvel en tranen.
Twee weken eerder. Met het haar rommelig omhoog, de schouders opgetrokken in een North Face-donsjack waaronder een spijkerbroek en stevige gympen, stapt Westbroek (1970) de lunchroom aan het Haagse Anna Paulownaplein binnen. Na een stevige espresso verkassen we naar het tijdelijke onderkomen van Westbroek en haar man, tenor Frank van Aken, die bij de Opera van Frankfurt zingt. Hun onlangs gekochte herenhuis, om de hoek van het met cd&#8217;s, grammofoonplaten, boeken, foto&#8217;s en vleugel volgestouwde appartementje, wordt verbouwd. Op de roodfluwelen bank, tussen partituren en muziekboeken, laptop en andere zaken, ligt Ruby, een bevallige Cavalier King Charles spaniël, te dommelen.
U weet nu al dat u in 2015 Tristan en Isolde zingt, in Bayreuth.
&#8216;Daar word ik heel zenuwachtig van, soms. Tegelijkertijd vind ik het erg leuk.&#8217; Ze pakt haar agenda erbij. &#8216;Na Les Troyens bij De Nederlandse Opera ga ik in mei naar San Francisco, repeteren en in juni première van Die Walküre. Dan Salzburg: Elektra. In september debuteer ik in Wenen, met Forza del destino, in de Staatsoper. In oktober première in Frankfurt, waar Frank en ik het Wälsungenpaar zijn in Die Walküre. En tussendoor &#8211; what was I thinking? &#8211; vlieg ik naar Londen, voor Tannhaüser-repetities. December Tannhaüser-première, met Kerst de Wesendonck Lieder in Amsterdam. Dan ga ik, ook in Londen, de wereldpremière doen van Anna Nicole, een nieuwe opera van Mark-Anthony Turnage. Over Anna Nicole Smith, ooit Playmate van het jaar, getrouwd met een oude miljardair. Het liep slecht met haar af. Ik ben al een keer naar de sportschool gegaan, want Anna Nicole Smith was natuurlijk wel een superstoot. In maart ga ik naar New York en op 17 april 2011 maak ik mijn debuut in The Met, in de Walküre.&#8217;
Westbroek gaat de Wagner-kant op, schrijven muziekjournalisten.
Ferm: &#8216;Zeker niet! Ik ga Isolde doen, ik blijf Sieglinde doen en Tannhaüser, maar verder ga ik niet. De Wagner-rollen zijn heel extreme partijen en in mijn optiek best gevaarlijk. Ze doen het tegenovergestelde van wat Verdi met je doet: Verdi houdt je slank, heel erg op legato. Bij Wagner zijn het vooral brede middenstemmen met plotse superhoge noten. Dat vind ik gewoon link voor mij. Ik ben bang dat mijn stem er inflexibel van wordt en ook korter.&#8217;
&#8216;Tristan en Isolde,&#8217; vervolgt ze vurig, &#8216;is een droom. Die ga ik niet alleen in Bayreuth doen, maar eerder al, in Dresden. Met mijn man! Het was zijn droom om die opera met mij te zingen. Ik dacht altijd: Isolde? Nee hoor. Te zwaar. Toch ben ik heel intensief gaan luisteren en nu zeg ik: och, wat is het mooi. Verslavend mooi. Dat wil ik gewoon een keer gedaan hebben. En helemaal met Frank. We kunnen heel goed samen zingen. De komende tijd doen we een paar producties samen en dat is hartstikke leuk. Anders zie je elkaar gewoon nooit.&#8217;
Het dagelijkse wel en wee van familie en vrienden maakt u niet mee.
&#8216;Soms heb ik het echt moeilijk. Maar ik kan het steeds beter,&#8217; beslist ze flink. &#8216;Het belangrijkst is, het klinkt misschien banaal, dat de plek waar je zit gezellig is. En schoon. Het fijnst is als ik de hond bij me heb. Dan heb ik wat te doen. Ik ga altijd einden wandelen. In Parijs heb ik zo een heleboel mensen leren kennen, dametjes met hondjes. Dat zijn vriendinnen geworden. Elke ochtend om zeven uur gingen die honden met elkaar spelen, op de kade. En de dametjes heb ik meegenomen naar de generale. Ik maak makkelijk contact, maar soms zit je in een cast waarvan iedereen erg op zichzelf is. Dat heb ik zelf ook wel. In Brussel heb ik voornamelijk binnen gezeten, lezen en niksen. Ik was erg moe van vorig jaar.&#8217;
Echt in paniek raakte ze het jaar daarvoor. Een paar dagen voor de première van Die Walküre in Londen met Plácido Domingo, werd bij Franks zoontje uit zijn eerste huwelijk, Benjamin, een hersentumor geconstateerd. Hij moest met spoed worden geopereerd, in Groningen. Westbroek kon op slag niet meer zingen en wilde maar één ding: onmiddellijk naar Nederland. &#8216;De hele familie heeft me toen bezworen dat het voor iedereen het beste was als ik níét kwam. Ik zou alleen maar zitten huilen, daar, in het ziekenhuis. De mensen in Covent Garden wisten niet wat ze met me aan moesten. Ik was helemaal van de kaart. Ze waren allerliefst voor me en ik heb me met alle macht ingeprent: zingen is wat ik kan doen. Ik móét het doen. Ik had veel steun aan de muziek. Heel gek, dat muziek je ergens overheen kan helpen. Domingo was zo&#8217;n schat. Ik zong mijn eerste paar tonen, op het toneel, hij stond achter me en fluisterde: &#8220;You&#8217;re doing great&#8221; en het ging. Hij had een prachtige kaart voor me gemaakt, met een heel verhaal erop, voor Benjamin. Ook later vroeg hij altijd hoe het met hem ging. Gelukkig is het goed afgelopen.&#8217;
Ze vindt zichzelf een echte spinto. Volgens de boeken: jugendlich-dramatisch, sopraan met een volle lyrische stem die tot dramatische hoogtepunten kan worden gebracht. Westbroek: &#8216;Het heeft te maken met je persoonlijkheid en kracht. Waar je goed in bent en wat je leuk vindt om te doen.&#8217; Voor een stem als de hare, weet ze, is het funest om heel lichte dingen te zingen. &#8216;Dat kan ik helemaal niet. Ik heb eens Donna Anna gezongen (in Mozarts Don Giovanni, IH). Dat was geen feest. Het is voor mij gewoon tien keer zo moeilijk om het verantwoord te doen. Het past totaal niet bij mijn fysiologie. Ik ga het dan klein maken en knijpen. Vroeger dacht ik: dat moet ik toch kunnen? Nee, zeg ik nu. Ik hoef het niet te kunnen van mezelf.&#8217;
Gaat uw stem nog veranderen?
&#8216;Er kan van alles mee gebeuren. Als je ongelukkig bent, kun je het domweg niet meer. Ik moet gewoon geen zorgen hebben en niet ongelukkig worden. Maar ik ben nooit tevreden. Ik heb nooit naar een opname van mezelf geluisterd en gedacht: o, wat goed. Er zijn altijd zeker tien punten waarvan ik vind: dat kon beter, dat moet beter.&#8217;
Studeren doet ze voornamelijk zelf. Aan lessen heeft ze niet zo&#8217;n behoefte. &#8216;Ik heb Frank, die mijn stem zó goed kent en die ik honderd procent vertrouw. Hij heeft altijd wel een advies. Soms bevangt me het idee: ik kan het helemaal niet meer. Als ik van de ene rol naar de andere moet switchen, kan dat zorgen voor echte crises. Puur omdat mijn stem dan in een bepaalde versnelling staat en je ineens ergens anders moet zijn, veel hoger of juist lager, of in een andere taal. Dat gaat niet zomaar.&#8217;
Hoe hoog kunt u eigenlijk?
&#8216;Hoe hoog? Nou, de hoge C, pff, die vind ik nog altijd spannend. Het ligt eraan hoe het geschreven is. Er zijn hoge C&#8217;s of hoge B&#8217;s, dat lijken wel Q&#8217;s! Ik heb Kaiserin gezongen in Die Frau ohne Schatten, dat gaat tot een D. Ik heb peentjes gezweet. Het was ontzettend moeilijk, maar zulke gave, opwindende muziek. Richard Strauss is een meesterlijke componist voor stemmen. De Puccini van het Duitse. Mijn hoge D kwam er mooi wél uit. En ook een Cis, die ik lang moest aanhouden. Het heeft met durf te maken.&#8217;
De operawereld ligt voor u open. Bent u nu ook kieskeuriger in uw ja&#8217;s en nee&#8217;s?
&#8216;Ik ben niet iemand die zegt: ik wil dit en ik wil dat! Ik zeg: O, leuk! En dan doe ik het. Maar dat is een verkeerde houding. Ik moet beter weten wat ik precies wil. Daar werk ik nu aan.&#8217; Verontschuldigend: &#8216;Ik heb te veel de houding van: Goh! Ze willen me hebben! Enig! Ik vind alles altijd leuk. Dat moet natuurlijk niet. Er zijn mensen met wie ik beter werk, door wie ik zelf beter word.&#8217;
Zoals regisseur Martin Kusej, die u in een bad met bloed liet liggen in Schrekers Die Gezeichneten?
Ze schatert: &#8216;Heel erg! Maar ik vond het ook heel erg goed. Het was niet leuk en ik voelde me op een gegeven moment verschrikkelijk beroerd. Mijn personage had een hartziekte en ik kreeg, echt waar, hartritmestoornissen. Zo had ik me ingeleefd. Terwijl ik in dat bloedbad lig, word ik ook nog verkracht. Schokkend.&#8217;
U zingt liefst tragische heldinnen, in uw huis zie ik overal foto&#8217;s en platen van zangers en zangeressen uit de tijd van de 78-toerenplaten. Zijn zij een inspiratiebron?
&#8216;Totaal. Totaal. Ik vind die stemmen allemaal zo ongelooflijk eigen. Ligt het aan mij? Verheerlijk ik hen een beetje te veel, of is er tegenwoordig een andere trend? Luister eens naar opera-cd&#8217;s van nu. Als je die vergelijkt met zangopnamen van vroeger, dan hoor je echt expansie van een stem, de impact die die stemmen gehad moeten hebben in een zaal. Nu wordt alles glad en mooi gemaakt. Daarmee haal je ook een hele hoop diepte weg. Het is perfectie. Als ik denk: jeetje, wat knap, heb ik afstand. Ik word niet in het diepst van mijn ziel geraakt. Wat wél gebeurt door iemand die durft, zoals Callas. Die elke keer aan het eind van La Traviata de noot crackte. Die hoge A. Ze zei: kom op zeg, ik ga dood aan de tbc en ik zit in dat verhaal. Dan haal ik die noot niet. Ik vind het gaaf als je dat zo doet. Het is totale overgave die je hoort, die gaat door alle ruis heen en dan word ik mega geraakt. Zo zou ik willen zingen, maar ik kan het niet. Ik weet niet hoe ze het deden. Ik denk toch dat in die tijd het doel anders was: meer emotie. Beleving. Daar gaat het mij ook om.&#8217;
Prominent in de portrettengalerij is de Italiaanse prima donna Renata Tebaldi. Wat heeft Tebaldi waardoor u haar zo bewondert?
&#8216;Toen ik haar voor het eerst hoorde, kreeg ik overal kippenvel, tranen sprongen in mijn ogen. Ik vind die stem zó mooi.&#8217; Een diepe zucht. &#8216;Het legato, elke keer als ik luister, nog steeds&#8230; Ik vind haar een soort medium. Callas was eenmalig. Die kan zó iets overbrengen, dat is extreem, in dramatiek. Maar Tebaldi raakt mij meer. Wat ook meespeelt: ik houd gewoon heel erg van Puccini en Tebaldi is bij uitstek een Puccini-vrouw.&#8217;
Na het conservatorium ging u vliegend van start en toen ging het mis. Kunt u verklaren waarom uw audities niet leidden tot contracten?
&#8216;Die slechte tijd heeft nog lang geduurd, van 1996 tot 1999. Ik liep tegen muren op en verloor mijn zelfvertrouwen. Ik stuurde bandjes van mezelf rond, meldde me voor internationale wedstrijden, kwam niet eens door de selectie of werd al na de eerste ronde uitgeschakeld. Het werd steeds erger. Van een kennis had ik de naam en het adres van een oude Italiaanse operazangeres gekregen: Iris Adami Corradetti, Puccini- en Strauss-heldin. Die durfde ik echt niet te bellen! Ik kende haar uit The Last Prima Donnas: mijn lievelingsboek, mijn bijbel. Lang geleden gekregen van Frank. Daar zat ik altijd wegdromend in te lezen. Het staat vol interviews met operasterren waar je nooit meer van hoort, van begin twintigste eeuw tot de jaren vijftig. Ik vond Corradetti gaaf. Ze moest zelf heel erg huilen als ze optrad. Dat herken ik wel. Toen ik weer eens naar tien audities was geweest en alle keren had gehoord dat het helemaal niets was en ik beter wat anders kon gaan doen, zei Frank: nu ga ik bellen. En ik vertrok naar Padua. Corradetti was van 1903, een kleine, sterke dame. Ze woonde in een museumachtig huisje met overal foto&#8217;s en partituren met aantekeningen erop. Ze had nog steeds veel leerlingen. En ze had een pianiste: Bliss Johnston. Die was lange tijd assistent-dirigent van Richard Bonynge en had gewerkt met Sutherland en Pavarotti. Een beetje een vaag type, Amerikaans, tikje wereldvreemd. Getrouwd met de liefde van haar leven, een timmerman uit een dorp verderop. Corradetti en Johnston hoorden mijn stem. Ze zeiden: &#8220;Hier hebben we een echte Norma.&#8221;&#8216;
Norma, uit Bellini&#8217;s gelijknamige opera, is een loodzware partij. Bijna niemand kan het, durft het. &#8216;We hebben keihard en goed gewerkt, en toen zei Bliss: kom nu naar mij, dan gaan wij aan de slag. Ze was echt geniaal. Wat heb ik veel aan die vrouw gehad. Ik werd zo nu en dan wel hysterisch, want in dat dorp was helemaal niets, twee kilometer lopen voor een cappuccinootje. Maar ze was heel inspirerend. In haar muzikaliteit, haar grondigheid en technische adviezen, die in wezen om heel kleine dingen gingen. Bliss vertelde hoe de jonge Pavarotti werkte. Hij pakte een paar zinnen, juist niet de moeilijkste, en die deed hij dan driehonderd keer achter elkaar. Tot het helemaal vloeide, totaal limpid was, transparant. Zo heb ik het dus ook geleerd. Zo train je je spieren. Mijn stem was door al dat werkloos zijn een beetje log geworden. Bliss Johnston is een sleutelfiguur in mijn ontwikkeling geweest.&#8217;
Succesvolle audities deed Westbroek nog altijd niet, maar ze kreeg wel lol in het zingende serveerster zijn in operarestaurant Pasta e Basta in Amsterdam. &#8216;Pas toen ik had voorgezongen voor een agente die wel iets in mij zag, gebeurde er iets. Zij liet mij auditeren in Berlijn, bij de Komische Oper, voor Verdi&#8217;s Don Carlos. Ik vond het zulke mooie muziek, had toch niets te verliezen en dacht: ik ga hier gewoon staan en ervan genieten. Dat ik op dít podium, in dít theater, dít mag zingen!&#8217; Ze kreeg de rol. Na dit succesdebuut liet de agente haar voorzingen bij de Staatsoper in Stuttgart, voor een van de Walkuren. &#8216;Ik was zó nerveus. Zo&#8217;n mooi, beroemd theater met zulke goede zangers en zulke bijzondere ensceneringen. Dat ik daar tussen zat! Meteen vroegen ze me voor meer en het jaar erop kwam ik in vaste dienst. Daar, aan de Staatsoper, heb ik vijf jaar gezongen. Het is een heel goede leerschool en start van mijn carrière geweest. Zeker voor mijn persoonlijkheid. Er zijn mensen die meteen op een troon zijn gezet en de druk van platencontracten en sterrenstatus kunnen dragen. Angela Gheorghiu en Anna Netrebko bijvoorbeeld zie je steeds grote dingen doen en geweldig blijven zingen. Dat moet je maar aankunnen.&#8217;
Waarom zou u dat niet kunnen?
&#8216;Ik denk altijd dat ik sowieso niets kan! Ik begrijp het zelf ook niet, die onzekerheid. Ik kom uit zo&#8217;n leuk gezin. Lieve ouders, altijd gesteund en gestimuleerd. Het is nu iets minder, maar deep down denk ik nog steeds: nu word ik ontslagen. Misschien is het ook wel een goede drijfveer. Zo blijf ik scherp. Ik denk nooit dat het goed is. Die omhoogschrijverij en jubel beangstigen me een beetje. I can&#8217;t live up to it, weet je wel. Ik wil genieten, met het publiek, met de dirigent en de regisseur. Ik wil niet steeds het gevoel hebben: ja, maar jij bent zo goed! Joh, ga weg! Ik wil gewoon lekker zingen en klaar.&#8217;
Blijft de vraag of u ooit Norma gaat zingen.
Ze weifelt. &#8216;Ik heb lang gedacht: laat maar gaan. Het is een van de meest demanding rollen die er zijn. Ik weet niet goed of mijn stem er echt geschikt voor is. Als ik het wil doen, zou ik er nu wel mee moeten beginnen om die loopjes uit Norma onder de knie te krijgen. En ik denk ook: je moet niet alles willen kunnen. Het is al een enorm geheen-en-weer om van die Wagners naar Verdi te gaan. Bellini gaat nog een paar stappen verder. Maar het houdt me soms wel uit de slaap.&#8217;
‘Les Troyens’, geregisseerd door Pierre Audi, is te zien in Het Muziektheater, Amsterdam, 4 april t/m 2 mei 2010, www.dno.nl

Gerelateerd