<div class="lead">
<p>De opstand van Rohingya&#8217;s in Myanmar is een reactie op decennia van terreur en onderdrukking, schrijft Minka Nijhuis, wier boek <em>Birma. Land van geheimen</em> in 2010 werd bekroond met de VPRO Bob den Uylprijs voor het beste Nederlandstalige reisboek.</p>
</div>
<p>Al sinds het midden van de jaren zeventig voert het leger in Myanmar (Birma) geweldscampagnes uit tegen de moslimminderheid, de Rohingya’s. Wie de situatie kende, vroeg zich af hoe lang het zou duren voordat de uitgestoten islamitische bevolkingsgroep in verzet zou komen. Dat is nu gebeurd.</p>
<p>Even leek er een sprankje hoop voor de inwoners van de staat Rakhine in West-Myanmar. Op 24 augustus overhandigde een commissie onder leiding van Kofi Annan aan de regering een rapport met aanbevelingen voor vrede en verzoening. Burgerschap en meer bewegingsvrijheid voor de zwaar vervolgde en gediscrimineerde Rohingya-moslims, bijvoorbeeld, maar ook sociaaleconomische initiatieven waar alle andere inwoners in de straatarme verwaarloosde staat baat bij zouden hebben.</p>
<p>De regering beloofde de adviezen uit te voeren. De grote vraag bleef wel hoe. Het dossier ligt gevoelig in het overwegend boeddhistische Myanmar, het leger controleert nog altijd de machtige ministeries van Defensie, Binnenlandse Zaken en Grensbewaking en de regering onder leiding van Aung San Suu Kyi toonde het afgelopen jaar weinig daadkracht.</p>
<h3>Too little too late</h3>
<p>Koud een paar uur na de overhandiging van het rapport werden zo&#8217;n dertig politieposten en een legerbasis in het noorden van de staat Rakhine aangevallen door Rohingya-strijders. De aanvallen waren weliswaar gecoördineerd, maar ze richtten zich tegen kleine posten en er werden simpele wapens gebruikt: lichte geweren, messen en stokken. Deels werden ze uitgevoerd door dorpsbewoners. De operatie was allesbehalve een professioneel militair offensief, er sprak eerder wanhoop uit.</p>
<p>De gevechten, die zich inmiddels hebben uitgebreid, worden aangestuurd door ARSA (Arakan Rohingya Salvation Army), een tot nu toe tamelijk onbekende militante groep onder leiding van Rohingya’s uit de diaspora. Al langere tijd werkt deze organisatie aan de opbouw van een gewapende beweging. Rohingya’s die met de regering samenwerken, werden de afgelopen maanden vermoord.</p>
<p>De opstand waaraan ook Rohingya-burgers deelnemen – naar verluidt deels gedwongen – is een reactie op decennia van terreur en onderdrukking. Bij veel Rohingya’s overheerst wanhoop en het idee dat ze niets meer te verliezen hebben. Triest genoeg voelde het verschijnen van het rapport van Kofi Annan voor hen waarschijnlijk als ‘too little too late’. In de voorafgaande weken was de terreur na de komst van nieuwe legertroepen weer toegenomen en waren voedseltekorten ontstaan.</p>
<h3>Het gevaar van internationalisering</h3>
<p>In essentie gaat het voor de ruim 1 miljoen Rohingya’s om een politieke etnische kwestie. Ze willen erkenning als etnische groep in Myanmar en eisen burgerrechten die de meesten van hen ontnomen zijn.</p>
<p>Het is nog altijd een lokaal conflict. Maar het gevaar van internationalisering ligt op de loer. In diverse islamitische landen gonzen oproepen om de Rohingya’s te hulp te komen.</p>
<p>Legerbronnen in Myanmar duiden het geweld nu al als zeer gevaarlijk ‘moslimterrorisme’ of ‘terrorisme door Bengali’s’ en een deel van de regering neemt deze retoriek over. Ook sociale media in Myanmar exploderen met paniekberichten dat de inname van de staat Rakhine door moslimextremisten nabij zou zijn.</p>
<h3>Zondebok</h3>
<p>Met een decennialang beleid van nationalistisch boeddhisme dat de Birmaanse meerderheid als superieur beschouwde, heeft het militaire regime een vruchtbare voedingsbodem gecreëerd voor angst en vijandigheid. De boodschap luidde consequent dat Rohingya’s indringers uit Bangladesh zijn. Terroristische aanslagen elders in de wereld, gevoegd bij de onzekere tijden die Myanmar nu beleeft, deden de vrees voor ‘de ander’ onder de bevolking des te makkelijker opvlammen. Een groep fanatieke monniken jaagt de islamofobie flink aan.</p>
<p>Er zijn maar heel weinig mensen in Myanmar die zich realiseren dat het grote gevolgen kan hebben voor het hele land als er geen oplossing komt in de staat Rakhine.</p>
<p>Daarvoor is ook het verbeteren van de positie van de overwegend boeddhistische minderheid, de Rakhine, van cruciaal belang. Ook zij zijn decennia verwaarloosd en onderdrukt door het centrale militaire gezag – al staat dat in geen verhouding tot de vervolging en marginalisatie van de Rohingya-bevolking. In dat klimaat krijgt een lokale nationalistische beweging die de Rohingya’s tot zondebok maakt alle kans. De westelijke staat Rakhine is nog altijd een van de armste gebieden van Myanmar en ook conflicten rond land en drugs zetten de samenleving zwaar onder druk.</p>
<p>Tienduizenden Rohingya’s zijn vanuit het noorden van de staat Rakhine op de vlucht geslagen en hun aantal neemt met de dag toe. Een deel van hun woongebied staat in brand. Ook andere burgers hebben in doodsangst hun dorpen verlaten. Het officiële dodental staat op vierhonderd, maar het is waarschijnlijk dat het werkelijke aantal slachtoffers veel hoger ligt. De meesten werden gedood door het leger en knokploegen, maar ook Rohingya-strijders hebben burgers omgebracht.</p>
<p>Terwijl een niet-militaire oplossing harder nodig is dan ooit, lijkt het leger uit op een definitieve verdrijving van de Rohingya’s. Terecht nemen journalisten Aung San Suu Kyi en haar regering kritisch onder de loep. Maar de media-aandacht voor The Lady is zo groot, dat de man die opdracht geeft tot deze nietsontziende operatie buiten beeld blijft. Zijn naam is generaal Min Aung Hlaing.</p>
