Couchsurfen
Een grijze doordeweekse ochtend. We worden wakker met de geur van gebakken eieren en iets dat verdacht veel lijkt op… tomatensaus. Dat zijn geen geuren waar wij graag de dag mee beginnen. Slaperig stappen we de keuken binnen en treffen twee Hongkongse twintigers aan de ontbijttafel. Deze logés, Ka-Lok en Nicole, zijn gisteren gearriveerd. Hun dikke, volgepropte rugzakken hadden ze naast de bank gezet, hun fonkelnieuwe Nike’s in fluorescerende kleuren midden in de hal, en een mobieltje dat om de haverklap Für Elise laat horen, kwam op de vensterbank terecht. Nu hebben de dames bezit genomen van onze keuken. Luid kwetterend in het Kantonees zijn ze in de weer met pannen en servies. Opgewarmde knakworsten komen op tafel, scrambled eggs en witte bonen in tomatensaus. Het geheel wordt gecomplementeerd met mierzoete Belgische wafels van de buurtsuper. We wekken onze zoon van dertien, die bij het ontbijt gewoonlijk muesli en fruitsalade krijgt voorgeschoteld. Zodra hij de ‘lekkernijen’ ziet die vandaag op tafel staan, roept hij verheugd uit: ‘Wauw, dat moeten we vaker doen, couchsurfers uitnodigen!’
Prikkelend idee
Ka-Lok en Nicole zijn onze eerste couchsurfers. Een couchsurfer is iemand die tijdens zijn of haar reizen bij wildvreemden op de sofa – meestal een gewoon bed overigens – slaapt zonder daarvoor te betalen. Couchsurfers vormen een wereldwijde gemeenschap van reizigers en gastheren/vrouwen. Ze komen bij elkaar op de website couchsurfing.org. Momenteel telt de club volgens eigen opgaaf vijf miljoen ‘leden’ in 207 landen waar in totaal 366 talen worden gesproken. En inderdaad, er zijn weinig plekken op aarde waar geen bank op een surfer staat te wachten. Vanzelfsprekend zijn in elke grote westerse stad talloze surfbare sofa’s te vinden (in Amsterdam zijn het er momenteel 4784, in New York 17.115), maar denk ook eens aan Ouagadougou (128), Kabul (85), Benghazi (31), Antarctica (26) of de Cookeilanden (8). Zelfs in Pyongyang, de hoofdstad van Noord-Korea, schijn je te kunnen logeren.
Couchsurfing, dat leek ons wel wat. Niet dat we nu onmiddellijk overal ter wereld op ieders bank wilden gaan liggen. Sterker: zelf houden we eigenlijk niet zo van logeren (en daarbij kun je lang niet overal met een gezin komen aanzetten). Maar een Amsterdams gastadres voor reizigers, dat wilden we wel zijn. Verre reizen zitten er voorlopig niet in, dus dachten we: we halen de wereld naar ons toe. Zo organiseren we toch een reis om de wereld, maar dan thuis op de bank. Daarnaast geloven we, geheel in de tijdgeest, in delen. Wij vinden dat delen het leven niet alleen betaalbaarder maakt, maar ook leuker. Dankzij thuisafgehaald.nl genieten we mee van de kookkunsten van buurtgenoten, onze auto delen we met de buren, en dankzij huizenruil hebben we al menige gratis vakantie in Zuid-Frankrijk, New York, Milaan en Parijs doorgebracht. Couchsurfing was een logische volgende stap. Gewoon een beetje inschikken allemaal. Tot slot leek het ons een prikkelend idee, wildvreemden over de vloer. Wat zijn dat voor mensen die bij iedereen op de bank willen slapen? Armlastige, ongewassen backpackers? Wereldverbeteraars? Eenzame zielen, of juist gezelligheidsdieren?
Couch wankers
Couchsurfing werd gelanceerd door de Amerikaan Casey Fenton nadat hij tijdens een vakantie in IJsland via internet gratis overnachtingen had geregeld. Samen met een aantal vrienden zette hij in 2004 de website couchsurfing.org op, die onmiddellijk in een behoefte bleek te voorzien. Het idee was – en is nog altijd – simpel. Als couchsurfer maak je een profiel aan en stel je vervolgens je status in: ik ben op reis en op zoek naar een slaapadres, of thuis en ik heb een bank beschikbaar. Vervolgens zoek je contact. Wil je als surfer overigens enige kans maken op een slaapplaats, dan is het zaak je profiel op orde te hebben. Op zo’n profiel word je geacht uit te wijden over zaken als je levensfilosofie, je muziek- en filmvoorkeuren en de ‘most amazing thing’ dat je ooit hebt gezien of gedaan.
Dankzij die profielen krijg je dus een aardige indruk van couchsurfers. En eerlijk gezegd beginnen we, na een paar uurtjes over de site te hebben gestruind, te twijfelen aan de wijsheid van onze gastvrije plannen. Want: wat te denken van die ‘party animal’ uit Benghazi die op zijn profielfoto met een kalasjnikov poseert. Of de Griek die voorstelt met zijn gasten bloot een kussengevecht te houden. Dan is er nog de Berlijner Puneet, The Colorful Hitchhiker, die waarschuwt dat hij ‘danst als het regent, speelt met ieder kind dat hij ontmoet en elke straathond zijn gezicht laat likken’. Ook maken we ons allerlei voorstellingen van surfers die behoren tot groepen als Couch Surfing Jesus Style, Animal Liberation, Freedom for Nudity, Raw Food People, Weird Gay People, What am I doing with my life? en – onze favoriet – Couch Wankers.
Maar goed, we wagen het erop. We stellen onze spreekwoordelijke bank (in werkelijkheid een tweepersoons luchtbed in de woonkamer) ter beschikking en binnen twee dagen hebben we tientallen reacties. Andre uit Portugal, Vladimir uit Rusland, Lisa uit Oostenrijk, Gowoon uit Zuid-Korea en Sara uit Polen geven in opgewekt, vaak wat krakkemikkig Engels aan dolgraag op onze bank te komen crashen. De aanmeldingen lopen uiteen van hartverwarmend tot raadselachtig en ronduit verontrustend. ‘I am pretty,’ zegt de een van zichzelf. ‘I am clear, clever &#038; clean,’ prijst een ander zichzelf aan. Een Italiaan stuurt een profielfoto mee waarop hij naakt aan tafel zit – zijn edele delen bedekt door een boek, dat dan weer wel.
Zielsverwanten
We beginnen maar eens met Ka-Lok (Nicole krijgen we er ongevraagd bij). Het duo zorgt beslist voor levendigheid in huis. Werkelijk alles vinden ze grappig. Ze lachen om het bamboemandje waarin wij spinazie stomen: die zijn voor dumplings! Ze lachen als blijkt dat wij geen cola in huis hebben. Ze lachen om de woonboten die ze tijdens een eerste verkenningstochtje door Amsterdam hebben gezien: waarom zou iemand op een boot willen wonen? Ze lachen om onze g-klank: dat doe je toch om slijm los te schrapen – zeggen twee vrouwen die smakkend met open mond eten en onophoudelijk luidruchtig hun neus ophalen.
Ondertussen stapelen de verzoekjes van surfers zich in zo’n hoog tempo op dat we het er een beetje benauwd van krijgen. Was het wel handig om ons profiel op te tuigen met het platgetreden ‘open minded’? Was het slim om te beloven dat we gasten op ambachtelijk Hollands bier en goede wijnen zullen onthalen? Hebben we onszelf niet iets te gezellig voorgesteld? Als we voor al deze enthousiastelingen de deur openzetten, dan verandert ons huis de komende tijd in een gratis pension en wij in gestreste huissloven die af en aan naar de bakker mogen voor verse broodjes, eindeloze stapels beddengoed moeten wassen en elke avond voor wildvreemden ‘typisch Nederlands’ staan te koken.
Hier maken we, zo blijkt, een denkfout. Couchsurfing is geen jacht op gratis bedden, couchsurfing is een filosofie, een way of life, een platform dat gelijkgestemden bij elkaar brengt. Een community van zielsverwanten, die in praktische zin zijn oorsprong heeft in de digitale revolutie en in filosofisch opzicht zijn precedenten heeft in het lange tijdperk ervoor: religieuze groepen, vrijmetselaars en Rotary-leden wisten elkaar altijd al wereldwijd te vinden. Volgens het couchsurfing-gedachtegoed worden zowel surfer als host van hun interculturele contact een beter mens. Of zoals het op de website in karakteristiek multiculti-jargon staat vermeld: ‘Het vormen van betekenisvolle relaties tussen culturen stelt je in staat om met nieuwsgierigheid, waardering en respect op verschillen te reageren.’
Koelkast geplunderd
We gaan te rade bij Albert uit Den Haag (zijn achternaam wil hij niet kwijt), een van ’s lands meest actieve en gastvrije couchsurfers. ‘Hoeveel mensen ik te logeren heb gehad? Och, ik ben de tel al lang kwijt,’ vertelt hij. Hardop rekenend komt hij op een schatting van minimaal duizend. ‘Ik had een keer eenentwintig mensen tegelijk op bezoek. Ja, ik heb een groot huis.’ Albert laat niet alleen mensen slapen, hij organiseert ook huiskamerconcerten en dinertjes voor de couchsurfing gemeenschap. Volgens Albert moet je, wil je dit echt leuk vinden, wel relaxt zijn. En je moet couchsurfing niet laten ingrijpen op je dagelijkse bezigheden. ‘De gezelligheid,’ zegt Albert wanneer we hem vragen naar het waarom van deze extreme gastvrijheid. ‘Je moet ook bedenken: ik ben gescheiden, dus anders zit ik maar alleen thuis. Nu heb ik altijd leuke verhalen te vertellen over de mensen die bij mij over de vloer komen. Ik leer ook veel van mijn surfers, en ik heb vrienden gemaakt over de hele wereld.’ Geen zuivere altruïst dus die zijn deuren voor iedere verdwaalde toerist maar openzet, Albert wil er zelf ook ‘iets uithalen’. Mensen met een kaal profiel op de site komen er bij hem dan ook niet in. Ook op ‘jonge Aziatische meisjes’ is Albert niet dol: ‘Die zitten maar te giechelen en in het Chinees met elkaar te kletsen. En je weet eigenlijk wel dat ze zelf hun couch nooit ter beschikking zullen stellen.’ Vooral dat laatste zit Albert dwars. ‘Er zijn de laatste tijd reisboeken over couchsurfing verschenen van auteurs die er prat op gaan dat ze geen cent spenderen aan overnachtingen. Dat geeft een totaal verkeerd beeld, dat trekt de verkeerde mensen. Vorige week had ik hier nog twee Engelse meisjes. Ze hadden geen cent te makken. Mijn koelkast geplunderd. Dat is toch echt niet de bedoeling.’
Die ervaring hebben wij overigens niet. Na het Hongkongse tweetal krijgen we de smaak te pakken. De ene couchsurfer is nog gezelliger en voorkomender dan de ander. Er komt een allerbeminnelijkst jong Brits stelletje dat stilletjes door ons huis sluipt en met wie we levendige gesprekken voeren over films, boeken en politiek. Er is een Zuid-Afrikaans vriendenkoppel dat maar liefst twee flessen wijn en ijsjes bijdraagt aan de maaltijd en vertelt hoe zij dankbaar hebben geprofiteerd van positieve discriminatie van gekleurden in hun land. En we hebben een uitstekend Engels sprekend, zeer belezen Pools echtpaar te gast dat hoogst geamuseerd aanhoort hoe Nederland het afgelopen jaar een meldpunt voor Polen heeft ingesteld.
Couchsurfing.org heeft gelijk: met elk bezoek voelen we ons betere mensen. En de archetypische couchsurfer die we gevreesd hadden, de backpacker die slechts stoned op de bank ligt, laat zich in geen velden of wegen zien. Alhoewel… even lijkt het erop dat we die toch mogen verwelkomen wanneer we een verzoek krijgen van een Fransman met een grote zwarte baard die de Amsterdamse festiviteiten rond de uitreiking van de jaarlijkse Cannabis Cup door het tijdschrift High Times wil bijwonen. Geïntrigeerd nodigen we hem uit, maar hij komt nooit opdagen.
Versieren
Wanneer je mensen vertelt dat je je sofa aan wildvreemden beschikbaar stelt, is een van de eerste reacties: hoe weet je dat je geen seriemoordenaar op bezoek krijgt? Couchsurfing.org besteedt veel aandacht aan de veiligheid van de deelnemers. Allereerst is er een gedetailleerd beoordelings- en referentiesysteem: iedere gebruiker wordt uitgenodigd én aangemoedigd een referentie te schrijven over zijn surfer of host. Ook kan de organisatie, tegen betaling, verifiëren of de surfer is wie hij zegt te zijn. Wij blijken niet de enigen met positieve ervaringen: slechts 0,2 procent van de overnachtingen resulteert in een negatieve beoordeling. Een angst van veel vrouwelijke surfers is dat ze zullen worden lastiggevallen door hun gastheren, en ja, de eerste ‘couchsurfingverkrachting’ is inmiddels al in de media gerapporteerd. Dat was precies de reden dat ‘ons’ Britse stelletje een gezamenlijk profiel had aangemaakt. Eerst had de vrouw een eigen profiel. Op het moment dat ze aangaf naar Amsterdam te willen komen, kreeg ze verzoekjes van mannen bij hen te komen slapen. ‘Keek je op hun profiel, dan bleek er sprake van een shared sleeping space.’
De Haarlemmer Niels, net als Haagse Albert een zeer actieve gastheer, stoort zich eraan dat couchsurfing in de media nogal eens wordt weggezet als verkapte datingsite. ‘Couchsurfing is een weerspiegeling van de maatschappij. Ga naar een bar en dan zie je ook jongens die zo snel mogelijk een meisje willen versieren. Dat zal op couchsurfing ook wel gebeuren. Maar ik denk dat je couch beschikbaar stellen alleen om een onenightstand te scoren een vrij kansloze strategie is. Die mensen komen er snel achter dat het bij couchsurfing toch om iets anders gaat.’
Durfkapitalisten
Couchsurfing begon ooit als een online gemeenschap van idealistische reizigers – changing the world, one couch at a time is niet voor niks nog altijd de slogan. Maar tot verontwaardiging van de surfers van het eerste uur is de organisatie inmiddels omgevormd tot een heus bedrijf dat in 2009 zelfs een investering van durfkapitalisten (à 15 miljoen dollar) op de rekening mocht bijschrijven. Die kapitaalinjectie heeft voor een professionelere website gezorgd, maar ook voor een enorme toeloop van nieuwe surfers. ‘Ik weet niet of je wel eens in de zomer je couch beschikbaar hebt gesteld?’ vraagt Niels. ‘Als je in de buurt van Amsterdam woont, strómen de verzoeken binnen. De meerderheid van die mensen zal worden teleurgesteld. Had je het vroeger als couchsurfer vrij makkelijk, nu moet je eerst profielen serieus bestuderen, een op de persoon gericht verzoek schrijven, en dan nog maar afwachten of je een plekje vindt.’
We herkennen het probleem: geconfronteerd met de enorme aantallen verzoeken voor onze sofa beginnen we steeds kritischer naar potentiële logés te kijken. Mensen die niet eens de moeite nemen een surfverzoek aan te heffen met iets als ‘Hallo Remke en Jeroen’ verdwijnen regelrecht in de prullenbak. Ook krijgen we een beetje genoeg van de twintigjarige stelletjes en gaan we op zoek naar alleenreizende veertigplussers.
Lieve briefjes
Maar dan blijkt dat gelijkgestemden zoeken bepaald geen garantie biedt op succes. Vorige week hadden we bijvoorbeeld de Duitse Christa te logeren, een alleenstaande moeder met een zoon even oud als de onze (die overigens alleen thuis was achtergebleven terwijl moederlief een paar dagen uit surfen was). Christa is een lieve schat. Ze brengt Duits bier mee, is slim en heeft wat van de wereld gezien. Maar ze heeft een stokpaardje: ze gelooft niet in scholen en pleit in eigen land voor thuisscholing. Prima, maar over iets anders wil ze niet praten. Wanneer ze bij het ontbijt wéér begint met vragen over het Nederlandse schoolsysteem denken wij stilletjes: fijn dat je na de koffie weer opkrast.
Een paar dagen later maakt de eenenzestigjarige Dani uit Australië het nog bonter. Dani is een hardcorecouchsurfer: tijdens een wereldreis van negen maanden heeft ze uitsluitend op sofa’s van anderen gebivakkeerd. Leuk, hè? Dat vindt zij zelf ook. Dani gaat zitten, begint te praten en houdt niet meer op. Talloze anekdotes uit haar couchsurfgeschiedenis worden in detail opgedist – tot ver na middernacht. Ze is zo gebrand op gezelschap dat ze sip kijkt wanneer wij laten weten dat we overdag werken en zij zich dus alleen in Amsterdam moet zien te vermaken. ’s Avonds gebeurt hetzelfde als de dag ervoor: Dani kletst dat het een aard heeft. We komen er gewoon niet tussen. Dat terwijl wij graag wat ervaringen hadden uitgewisseld over Australië, waar wij kortgeleden een jaar hebben gewoond.
We zijn kortom vooral enthousiast over couchsurfing als we leuke gasten hebben. Dat geldt natuurlijk voor iedereen. Maar de extreem gastvrije gastheren Albert en Niels denken bij ‘leuk’ vast aan iets anders dan wij. Zij zoeken mensen om zich heen: als er maar reuring is. Zo zijn wij niet. Wij hebben na twee avonden logés aan tafel en op de grond weer even behoefte aan stilte en ruimte. Sterker, laten we het maar bekennen: we hebben ons bij tijd en wijle ook groen en geel geërgerd aan gasten die snurken, de koelkast volproppen met kiloknallervlees, eindeloos douchen of met lange tanden Jeroens huisgemaakte pizza naar binnen werken. Aan de andere kant: onze koelkast is nu bezaaid met lieve briefjes en fotomagneten van mensen die een korte tussenstop in ons huis en in ons leven hebben gemaakt. Mensen op vijf continenten, die zoenend en vrolijk zwaaiend afscheid namen en bij wie wij hartelijk en nadrukkelijk zijn uitgenodigd eens op de sofa te komen slapen, mochten we in de buurt zijn. Ja, het was heel leuk om te delen. Maar we hebben besloten de bank voorlopig weer even voor onszelf te houden. n
Sommige namen zijn uit privacyoverwegingen veranderd Reisspecial Reisspecial