<div class="wpg-element lead-bold">
<p>Vroeger was onveiligheid: oorlog tussen staten, bommen en granaten. Georgiërs en Russen vinden dat misschien nog steeds, maar het begrip onveiligheid is onzalig uitgedijd. Wie nachtmerrielijstjes aan burgers vraagt, krijgt eerst straatroof, brand, onweer, griep, pensioenbreuk, dijkdoorbraak, uitsterven van de gehakkelde aurelia of faillissement opgesomd. Oorlog en terrorisme liggen niet om de hoek, dus bungelen er een beetje bij. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Onze regering heeft vorig jaar ook een lijstje gemaakt. Daar is het begrip &#8216;onveiligheid&#8217; verder verwaterd tot &#8216;risico&#8217;. &#8216;Ons land kan op talloze manieren worden bedreigd,&#8217; waarschuwt het ministerie van BZK in zijn Bevindingenrapportage Nationale Risicobeoordeling. Dat is natuurlijk de dooddoener van het jaar. Alles is riskant &#8211; &#8216;risicovol&#8217; heet dat tegenwoordig &#8211; en dat vindt onze overheid zeer bedreigend. </p>
</p></div>
<div class="wpg-element paragraph">
<p>Intussen wordt aan onveiligheid een goede boterham verdiend door een legioen van onderzoekers en consultants die rapporten schrijven met glossy diagrammen waar we niet wijzer van worden. Ze doen aan forecasting, foresight en datamining waar precies uitkomt wat je in drie schrandere seconden al had vermoed. Dierenextremisme is &#8216;mogelijk&#8217; en de impact (niets blijft de lezer bespaard) moeten we als &#8216;aanzienlijk&#8217; schatten. Wat is &#8216;mogelijk&#8217; volgens de onderzoekers? Dat blijkt niets anders te zijn dan &#8216;voorstelbaar&#8217;. </p>
<p>Dierenextremisme is voorstelbaar. (Als er één scenario al meer dan dat is gebleken, is het dierenextremisme.) Politiek salafisme is &#8216;zeer waarschijnlijk&#8217; en de impact is &#8216;ernstig&#8217;. Gebakken lucht is ook riskant: de dreiging van hitte en droogte is &#8216;waarschijnlijk&#8217; en de impact is &#8216;aanzienlijk&#8217;. En wat dacht u van deze, heel actuele: de impact van een milde griepepidemie is minder dan die van een &#8216;ernstige griepepidemie&#8217;, je moet er maar op komen.</p>
<p>Dodelijk vervelend, in de prullenbak ermee. Terug naar het oude onderscheid tussen voorstelbaar en voorspelbaar, tussen gissen en weten. Bewaar je gezond verstand, trek een grens tussen publiek risico en privésores. Kun je een dreiging vóór zijn: doe er wat aan. Kun je er niets aan doen: bespaar je de moeite en beperk je tot de gevolgen. Wees nuchter en koel, schrijf Nederlands, houd ons niet voor de gek met quasi-toekomstvoorspellingen en &#8216;wetenschappelijk verantwoorde multi-criteria analyses&#8217;.</p>
<p>Niets is zo nuchter en verantwoord als de werkelijkheid. De Nationale Risicobeoordeling legde zelf prioriteit bij radicalisme, klimaat en energieschaarste. Maar de grootste dreiging die ons, reeds drie maanden later, overrompelde, was de kredietcrisis. Onvindbaar in die catalogus van kwade kansen. Had blijkbaar een lage prioriteit. Dat de economen elkaar ook nog eens hopeloos tegenspreken over de aanpak van die crisis maakt de belofte van risicobeheersing door beleid alleen maar valser. </p>
<p>De Belgische topeconoom Paul de Grauwe bekent zelfs dat zijn wetenschap maar helemaal op de schop moet. Economie gaat ten onrechte uit van voorspelbare, rationele individuen, schrijft hij. De economie moet juist op zoek naar modellen waarin het gaat om het gedrag van irrationele, onvoorspelbare mensenmassa&#8217;s.</p>
<p>Ja, het zicht op het individu is verloren. Letterlijk, en trouwens al weer zo&#8217;n grimmig voorbeeld van een onvoorzien gevaar. De snelst groeiende vorm van fraude in de VS is identity theft, een mega-bedreiging voor de Amerikaanse samenleving. Het aantal officiële klachten en aangiften is sinds 2000 met een factor tien gegroeid. </p>
<p>Tien miljoen Amerikanen waren in 2008 het slachtoffer van diefstal van pincode, paspoortvervalsing, inlogcodes, wachtwoorden, noem maar op, en liepen daardoor aan tegen valse verdenkingen, plundering van hun bankrekening, computerinbraak, verkeerde medicijnen of weggestuurd worden bij ziekenhuisbalies omdat hun persoonsgegevens niet klopten, en raakten verwikkeld in kafkaeske procedures om persoonsverwisselingen recht te zetten. Een op de tien volwassen Amerikanen is er nu al het slachtoffer van. </p>
<p>In 1998 bestond identity theft nog niet eens als federaal misdrijf in de VS. Zijn de gevolgen sowieso al een kwelling voor het slachtoffer, voor de samenleving zijn ze ontwrichtend en duur. De economische schade in de VS is tientallen miljarden dollar, en verder waaieren de gevolgen uit naar uiteenlopende &#8216;dreigingen&#8217; als milieufraude, stokkende gezondheidszorg, belastingontduiking en sociale fraude, mensenhandel, vastgoeddelicten en internationaal terrorisme. </p>
<p>In Nederland waarschuwt de overheid ons op de tv: veilig internetten! Intussen kondigt TNT trots aan dat tante Pos over tien jaar geen brieven meer bestelt, alles moet per mail. Wie niet digitaal betaalt of belastingaangifte doet, krijgt straf. De overheid bestrijdt geen risico&#8217;s, maar faciliteert ze zelfs. Wie een dakopbouw op zijn huis zet, merkt dat de gemeente de complete bouwtekeningen samen met de vergunning even later gratis doorgeeft aan de rest van Nederland, in het kader van de transparantie. Identity theft als service aan de burger. Dat was allemaal niet voorzien, tien jaar geleden, en maakt de campagne &#8216;veilig&#8217; internetten hypocriet. Voor de veiligheidswetenschappers blijkbaar zelfs niet eens &#8216;mogelijk&#8217; of &#8216;voorstelbaar&#8217;.</p>
</p></div>


Gerelateerd