<div class="wpg-element lead-bold">
Frans van Tatenhoven reed karrenvrachten xtc-pillen naar Engeland. Voor het IRT, maar dat wist hij niet. Als enige werd hij daar opgepakt en kreeg twintig jaar. Van Justitie hoorde hij daarna niets. Zijn advocaat mr. C. Korvinus eist deze week ruim een miljoen euro schadevergoeding.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
&#8216;Na precies tien jaar en twee weken kreeg ik te horen dat ik vrij was,&#8217; zegt Frans van Tatenhoven (51). Maar bij de uitgang van de Engelse gevangenis werd hij toch weer gearresteerd en in een politiebusje geduwd. &#8216;We gingen in de richting van luchthaven Heathrow, maar ze stopten daar niet. Ook bij het volgende vliegveld reden ze door. Ik zag al de richtingborden opdoemen met de naam van de zwaarbewaakte IRA-gevangenis waarin ik in mei 1993 was weggestopt. Even vreesde ik dat het weer mis zou gaan. Gelukkig reden ze door naar London City Airport, waar ik in een cel belandde. Ik werd &#8216;s avonds met handboeien om aan boord gebracht. Al die deftige zakenlieden moesten op me wachten. Pas in Nederland werden de boeien afgedaan.&#8217;
Wie in het buitenland gevangen wordt gezet is alles kwijt, bestaat niet meer voor de Nederlandse bureaucratie. Daar stond Frans van Tatenhoven – het &#8216;enige slachtoffer&#8217; van de IRT-affaire – dus op Schiphol, zonder euro&#8217;s of papieren. Hij is noch cynisch, noch verzuurd, als ik hem ontmoet in Zeeland bij zijn jongste zoon, bij wie hij nu logeert. De vrachtwagenchauffeur: &#8216;Ik, &#8220;Taat&#8221;, heb in het verleden een fout gemaakt en heb daarvoor geboet. Ik heb ervan geleerd.&#8217;
Frans van Tatenhoven smokkelde begin jaren negentig een paar keer geld en drugs in zijn vrachtauto naar Engeland in opdracht van een man, van wie hij dacht dat het een crimineel was. In 1995, na een publicatie in Vrij Nederland, werd hem pas duidelijk dat hij zaken had gedaan met een &#8216;criminele infiltrant&#8217; – Haagse Kees. Met de hulp van deze Kees hoopten het Interregionale Recherche Team (IRT) Noord-Holland- Noord en Justitie een belangrijke grote bende te kunnen oprollen. Het ging om de &#8216;Delta-organisatie&#8217; van de vermeende drugsbaron Etienne U. en zijn adjudanten Stanley H., Mink K., en Jan Femer (op 23 september 2000 geliquideerd), die zich bezig zou houden met drugs- en wapenhandel. Voor de smokkel van hun miljoenen xtc-pillen (en stiekem ook nog kokers met explosieven) zocht Haagse Kees een welwillende chauffeur om de illegale waar naar Engeland te rijden: dat werd Frans van Tatenhoven. Hij zou vorstelijk beloond worden als hij zijn truck ter beschikking stelde van de bende. Hij moest daarvoor op afroep beschikbaar zijn. Een andere criminele &#8216;politiehelper&#8217;, Rudie van Efferen, zou de tankwagen kant-en-klaar – met de pillen er dus al in – aan hem overhandigen. De geheime bergplaats voor de illegale waar in de tankwagen was met medeweten van de &#8216;runners&#8217; – de rechercheurs van de Criminele Inlichtingendienst – van &#8216;Haagse Kees&#8217; geconstrueerd. Onder de vrachtauto van Van Tatenhoven had de politie echter ook een peilzender geplaatst. Via de satelliet konden ze het smokkeltransport volgen. Met boeven vang je boeven, dacht de politie. Via de &#8216;kleine criminelen&#8217; wilde men voldoende bewijzen verzamelen om de grote bazen achter slot en grendel te zetten.
Binnen het opsporingsteam ontstond enorme paniek toen Van Tatenhoven na een paar ritten in mei 1993 in Engeland werd aangehouden. Dat was niet de bedoeling geweest van het IRT. Wie de zaak wegtipte werd tot op heden niet opgelost. In de zomer van dat jaar verdween ook Rudie van Efferen spoorloos. Officieel werd uitgegaan van moord, maar zijn lijk is tot nu toe niet gevonden.
In december 1993 ging het volledig mis. Door een ruzie binnen het IRT lekte de geheime samenwerking tussen politie en criminelen uit. Dat zorgde voor grote publieke opschudding. De ministers van Justitie (Ernst Hirsch Ballin) en Binnenlandse Zaken (Ed van Thijn) moesten hierdoor opstappen. De Tweede Kamer eiste een parlementaire enquête naar de opsporingsmethoden: de onderste steen moest boven komen. De politie vreesde dat daardoor de rol van de criminele infiltrant bekend zou worden en dat deze &#8216;verraders&#8217; moesten vrezen voor wraak vanuit de onderwereld. Voor de aangehouden chauffeur in Engeland hadden ze nooit iets ondernomen om hem te helpen, maar &#8216;Haagse Kees&#8217; werd door zijn runners nu wel in allerijl in veiligheid gebracht. Hij kreeg van Justitie zelfs twee miljoen gulden om naar het buitenland te gaan en zichzelf te beschermen. Maar het leek eerder op een afkoopsom om zijn mond te houden. Hij kocht een kapitale villa onder de rook van Den Haag en adverteerde zelfs met foto en al in een postduivenblaadje. De duivenliefhebber had kennelijk weinig te vrezen, want boeven spelen ook wel eens dubbelspel. Of verkopen hun informatie aan andere inlichtingendiensten, waardoor ze een bijna onaantastbare status verkrijgen.
Van Tatenhoven: &#8216;Iemand stuurde dat hobbykrantje naar me op. Toen ik dat zag, heb ik in een kookboek alle recepten opgezocht met duif: duivensoep, duivenpaté.&#8217; Hij schiet er nu over in de lach. &#8216;Die woede is allang voorbij.&#8217;
Wist u wat u vervoerde?
&#8216;Ik ben nooit aanwezig geweest bij het laden van de waar. Na de eerste ritten bleek dat Haagse Kees slecht van betalen was. Ik wilde daarom stoppen. Mijn truck werd te weinig gebruikt om uit de aanschafkosten te komen. Ik kon beter weer voor de transportcentrale gaan werken, vond ik. Haagse Kees begon toen te dreigen. Hij had een pistool. Bovendien reed bij elk transport een bewapende man van de bende mee tot aan de ferry in Zeebrugge.&#8217;
De Nederlandse politie zei destijds dat uw aanhouding een &#8216;toevalstreffer&#8217; van de Engelsen was.
&#8216;Nou, geloof dat maar niet. Dertig man politie stond me verdekt op te wachten bij een loods op een industrieterreintje. Er reed een grijs busje van de Engelse bende, althans dat dacht ik, voor me uit. Een witte Ford met het team dat zou helpen uitladen, kwam achter me aan. Samen met die mannen uit de witte auto werd ik gearresteerd. Wie in het grijze busje zat weet ik niet, die bestuurder komt nergens in de stukken in mijn procesdossier voor. Jaren later is vastgesteld dat ook aan de Engelse kant met infiltranten en informanten is gewerkt. Zelf werd ik behoorlijk pissig, toen ik hoorde over die IRT-peilzender onder mijn vrachtauto. Ze wisten dus wat ik deed, ze hadden me in Nederland moeten aanhouden. Het is toch raar dat ze je als het ware op de kade staan uit te wuiven met je smokkelwaar.&#8217;
Wat gebeurde er na uw arrestatie?
&#8216;Ik kreeg het stempel &#8220;categorie A, high risk&#8221;. Ik kwam in een kleine gevangenis, die gebouwd is binnen een grote gevangenis. Daarin stoppen ze vooral IRA-terroristen. Volgens de Engelsen was ik net zo&#8217;n levensgevaarlijke crimineel. Ze dachten dat ik, &#8220;Taat&#8221;, over een grote zak met geld kon beschikken. Ik kon volgens hen een legertje op de been brengen dat me van buitenaf met vuurwapens zou komen bevrijden. Dat is klinkklare onzin, maar ze geloofden me niet.&#8217;
Hebben de Nederlandse opsporingsambtenaren u nog geholpen? U reed tenslotte in opdracht van hun infiltrant.
&#8216;Er kwam ongevraagd een advocaat uit Alkmaar, Huizinga, op bezoek in de gevangenis. Hij had een radiootje bij zich en wat Engels geld. Hij vroeg me mijn mond te houden. Dan liep niemand gevaar. Hij was door mijn familie naar me toegestuurd, vertelde hij. Maar toen ik naar huis belde, wisten ze van niets. Ik ben er nooit achtergekomen, wie Huizinga naar me toestuurde. Wel heb ik nog een aantal maanden via hem wat ponden ontvangen, maar dat hield al snel op. Tijdens het proces zag ik dat hij in de zaal zat. &#8216;
Had u goede Engelse juridische hulp?
&#8216;Ik had nooit het advies van mijn Engelse advocate moeten opvolgen. Ik wilde schuld bekennen, maar zij vond dat ik dat beter niet kon doen. Achteraf denk ik dat ik dan minder straf had gekregen. Nu luidde het uiteindelijke vonnis twintig jaar. Het proces was een groot circus. Ik – een eenvoudig chauffeurtje zonder strafblad – werd zwaar geboeid in een gepantserde auto gestopt. Voor en achter reden gewapende escortes. Een auto was zelfs voorzien van een mitrailleur. De stoet werd geleid vanuit een helikopter, die ook tijdens de zittingen boven het gerechtsgebouw bleef cirkelen. Een groot deel van de processtukken kreeg het predikaat geheim. Dat was &#8220;in het landsbelang&#8221;, zo werd gezegd. Ook later bleef een deel van mijn dossier voor iedereen gesloten.&#8217;
U zat zeven jaar in high risk. Wat hield dat in?
&#8216;Post werd vertaald, boeken werden achtergehouden. Ik mocht eenmaal per week met Nederland bellen, met een tolk naast me. Die mensen moesten vooraf wel eerst door de Engelsen worden gescreend. Hetzelfde gold voor bezoekers. Die kon ik overigens niet aanraken omdat ik achter een glazen wand zat. In die periode kreeg mijn oude moeder te horen dat ze nog maar kort te leven had. Ze wilde me nog zien. Maar ook zij moest eerst gescreend worden. Ze was gelukkig een nuchter mens, net als ik. We zitten niet bij de pakken neer. Ik heb toch nog goed met haar kunnen praten aan de telefoon.
De eerste drie jaar in het hok was ik wel kwaad over alles, maar oudgedienden legden me uit dat ik daar niets mee opschoot. Ik moest me niet laten opfokken door bewakers, want sommigen waren eropuit om je eens flink in elkaar te meppen. Een straf van twintig jaar kun je niet overzien, daarom moet je niet vooruitkijken, maar van dag tot dag leven. Dat deed ik dan ook. Begin 2003 dacht ik even aan de toekomst: ik hoopte op een vervroegde vrijlating. Vanaf dat moment ging het mis, bleef de tijd stilstaan. Ik heb dat dus maar niet meer gedaan.&#8217;
Hoe was de sfeer binnen de Engelse gevangenis?
&#8216;Je zit in een cel van twee bij twee meter. Overdag werkte ik in de motorshop, restaureerde oude motoren, die door de gevangenis werden verkocht. Die Engelsen om me heen vonden dat maar niets. Je verdiende geld voor de directie, maar voor mij was het sleutelen belangrijk omdat daardoor de tijd omvloog. Ik had op mijn wing een valkparkiet van een junk gekocht. Als ik &#8216;s avonds zelf weer werd ingesloten, deed ik zijn kooi open. Zo&#8217;n vogeltje is goed gezelschap.
In de gevangenis worden ontzettend veel drugs gebruikt en verkocht. De bewakers hebben zo&#8217;n laag loontje dat sommigen graag bereid zijn om de andere kant op te kijken. Ik moet er niets van hebben, ik heb alleen een keer een jointje geprobeerd omdat ik niet kon slapen. Maar ik merkte er niets van, helemaal niets. Het ging er in de &#8220;high risk&#8221;-afdeling wel heftig aan toe. Die mensen die daar zitten hebben niets meer te verliezen. Een Rus hing zichzelf op aan de verwarming. Hij had zijn laken in repen gescheurd. Ik vond hem. Een andere man had zijn keel doorgesneden met een scheermes dat hij achter had gehouden. Zo&#8217;n jaap! (wijst aan). Het bloed sijpelde onder de deur van zijn cel door. Die man had een neefje dat rommelde voor de IRA. Hij had bij zijn oom, zonder dat die dat wist, semtex verstopt. De man was onschuldig, maar moest een jarenlange straf uitzitten. Hij kon daar niet mee leven.&#8217;
Waarom dachten de Engelsen dat u zo gevaarlijk was?
&#8216;Het heeft heel erg lang geduurd voordat ik er achter kwam wat er aan de hand was. In Nederland probeerde mijn advocaat Kees Korvinus de overheid ervan te overtuigen dat het veel logischer zou zijn als ik mijn straf in Nederland zou uitzitten. Maar de Nederlandse ambtenaren legden uit dat een uitwisseling niet ging. Niet alleen door de hoge straf maar vooral door de &#8220;high risk&#8221;. Mijn verzoeken in Engeland aan de gevangenisombudsman om die aantekening kwijt te raken leverden niets op. Telkens dook de oude informatie over de mogelijke gewapende bevrijdingsactie op. Pas in 1998 vond het college van procureurs-generaal dat er iets voor mij moest worden gedaan. Officier van justitie Peter Snijders stelde in hun opdracht een onderzoek in. Hij ontdekte dat het ontsnappingsverhaal uit Nederland afkomstig was. Maar het is tot op dit moment onduidelijk wie er achter zat. Ook is onduidelijk waarom daar aan de Engelse kant steeds zo moeilijk werd gedaan. Pas in 2001 werd ik overgeplaatst naar een gewone gevangenis. Maar die oude informatie uit de IRT-tijd is hardnekkig, een aantal weken voordat het tijdstip van mijn parole , mijn vervroegde invrijheidstelling, naderde, dook het bevrijdingsverhaal weer op in de stukken. Ik was op dat moment erg bang dat ik de hele twintig jaar uit Nederland zou worden weggehouden.&#8217;
Een aantal mensen die met de IRT-xtc-smokkel te maken hadden, leven niet meer. Niet alleen Jan Femer is vermoord, recent werd George Plieger in Diemen doodgeschoten. Hij onderhield het contact met de Engelse bende aan wie Haagse Kees leverde. Bent u niet bang?
&#8216;Waarom zou ik? Ik heb daar niets mee van doen, ik reed alleen die truck. Ik ben nu godsblij dat ik weer thuis ben en met mijn zoon door de polder kan stappen. Hij was twaalf toen ik werd gearresteerd. We hebben nog veel in te halen.&#8217;
</div>

Nederland opgepakt, interview Frans van Tatenhoven