Interview Wim T. Schippers
Hasselt. Vrijdag 6 februari 2009. Zoals altijd stonden bij de bushalte mensen die na hun werk of koopjesjacht naar huis wilden. De pendelbus die gratis rondjes rijdt op de Hasseltse stadsring stopte op het juiste moment op de juiste plaats. Toch vroeg iedereen zich af wat er aan de hand was. Want: de chauffeur droeg een smoking. &#8216;Ik ben de buschauffeur van de maand!&#8217; zei de man achter het stuur. De passagiers geloofden zijn verhaal. Er zijn zoveel mensen en dingen van de maand. De chauffeur gaf hun een snoepje. De passagiers begonnen er op te kauwen. De deuren van de bus gingen zuchtend dicht. De passagiers werden vrolijk. Iemand begon op een accordeon te spelen.
&#8216;Dit is een schitterende oplossing voor de verveling!&#8217; zei een passagier.
&#8216;Dit is een trouwpartij,&#8217; zei een ander.
Hoe dan ook, iedereen dacht er het zijne van.
Wie uit de bus stapte, stond op straat met een raadselachtig maar louterend verhaal in zijn hoofd. Alles was, al was het maar voor even, waar geweest. Ook al beweerde iemand later dat het &#8216;iets absurds&#8217; was. Nog een ander noemde het &#8216;een cultureel project&#8217;.
Zo kon men het inderdaad noemen. Het was een op straat ontstaan verhaal binnen &#8216;Super Stories&#8217;, de Triënnale voor actuele beeldende kunst, design en mode die die zesde februari in Hasselt opende en drie maanden lang zal duren. De Nederlandse curator Koos Flinterman selecteerde negenenveertig kunstenaars, fotografen, productdesigners en modeontwerpers. Bijna de helft is van Nederlandse afkomst. Een van hen is Wim T. Schippers. Hij schiep de autobus waarmee iets aan de hand lijkt, al weet niemand precies wat. &#8216;Ik heb er nog even aan gedacht een monnik in de bus te laten zitten die in een pornoboekje zit te lezen,&#8217; zegt Schippers enkele dagen na de opening.
Zwemplunje
Hasselt lag in Schippers&#8217; geheugen gegrift als het stadje waar de bussen gratis rijden. Een bus beschilderen wilde hij niet. In Parijs had hij ooit al eens intelligent koppig een opdracht omgebogen. Een schilderijtje penselen op een taxi, aan dat &#8216;ludieke gedoe&#8217; wilde hij niet meedoen. In plaats daarvan maakte hij een voorgedeukte taxi. &#8216;Een sculptuur.&#8217;
Wim T. Schippers begon zijn loopbaan als beeldend kunstenaar door een flesje limonade in zee te gieten. &#8216;Een heel eenvoudige handeling die een poëtische lading krijgt door de zinloosheid ervan.&#8217; Feitenkunst, noemt hij dat.
In Hasselt wil hij de aansteker zijn van een waakvlam voor de geest. &#8216;De chauffeur krijgt een potje met geld en mag een paar keer per week iemand geld geven. Vijf euro vind ik een mooi bedrag. Kan er die dag iemand na een dagje Hasselt zeggen: Hasselt? Gratis openbaar vervoer? Je krijgt er geld toe!&#8217;
Wat zeker is: Wim T. Schippers maakt van de openbare bussen &#8216;raadselachtige transporten&#8217;. Hij hoopt dat er ook een trekhaak aan de bussen kan. Daar voert hij nu gesprekken over. &#8216;Het is toch conceptueel: onderhandelen met de maatschappij voor openbaar vervoer over een trekhaak aan de autobus om een caravan of een inklapbaar kampeertentje of een karretje met skilatten aan te hangen.&#8217;
En de chauffeurs van de busvervoersmaatschappij mogen ook wel eens het pak van een treinconducteur aan, of in zwemplunje achter het stuur. Een buschauffeur in pilotenpak lijkt hem ook wel wat. &#8216;Het kan dat een man die met de bus rijdt, piloot had willen worden.&#8217; Zolang het carnavaleske maar vermeden wordt. &#8216;Alles kan met een soort vanzelfsprekendheid interessant worden.&#8217; Aandacht scheppen voor het onaanzienlijke, noemt Wim T. Schippers dat. &#8216;Het culturele geweten bestaat erin dat je op de hoogte bent van de spectaculariteit van het gewone. Geplette kauwgom op de stoep kan heel mooi zijn.&#8217;
En de mensen mogen hem verrassen. &#8216;Misschien wil er op de bus wel iemand in Schotse klederdracht Franse musettes spelen.&#8217;
Doktersassistente
&#8216;Ik wil dat mensen niet precies weten wat er aan de hand is. En zo krijg ik allemaal dingen in mijn hoofd,&#8217; zegt Schippers. Naast het nadenken over de bus als &#8216;raadselachtig transport&#8217;, schreef Wim T. Schippers de laatste weken ook nog een theaterstuk: Wat nu weer, luidt de titel.
&#8216;Ik wil geen dingen maken waar iedereen op zit te wachten. Kunst die niet meer eigenwijs is, leidt tot een statische cultuur.&#8217; Wat nu weer is een stuk vol associaties. &#8216;Er komt een doktersassistente in voor, een huisarts, een restaurantbezoeker, iemand op een cruiseschip, een voorbijganger…&#8217;
In zijn jongste theaterstukken speelt Schippers met het wegvallen van de vierde wand. De hele omgeving speelt mee. &#8216;Het is begonnen toen ik als jongetje voor mijn moeder maandverband moest kopen. Van die grote pakketten waren het. De naam van het maandverband is me ontschoten. De gêne ben ik niet vergeten. Het kopen van maandverband vond ik geen schande. Het was alleen zo vervelend dat ik als jongetje met die mevrouw een gesprek moest voeren over dat dikke pakket.&#8217; Tot hij voor die gêne een oplossing bedacht. Hij zag zichzelf in de derde persoon. &#8216;Toen had ik er wel lol in. Ik dacht, als ik iemand zo in een toneelstukje zou zien staan, zou ik dat best grappig vinden. Van toen af ben ik allemaal rare dingen gaan doen, die ik daarvoor nooit durfde.&#8217;
De sint
Hij zegt een zin die lang blijft hangen. &#8216;Cultuur is altijd leven in blessuretijd.&#8217; En later: &#8216;Mensen hebben zelfreflectie nodig als onderhoud van hun hersenpan. Kunst en wetenschap zouden eigenlijk niet bezig moeten zijn met het bruikbare. Nu moet iedereen die iets maakt of onderzoekt op voorhand zeggen wat we eraan zullen hebben. Ik probeer er aan te ontsnappen door dingen te doen die schijnbaar in de verkeerde richting gaan. Je hebt nu zelfs een levensloopregeling. Het enige wat je nog moet doen is: leven. Maar wat is dat dan: leven. Het leven heeft geen plan, er zit wel richting in. Mensen verwarren een richting met een doel. Wij kunnen het over God hebben, maar moet hij dan wel bestaan? Het ontologisch Godsbewijs heeft me altijd geraakt. Je kan het ook uitgebreid over kabouters hebben, wat niet wil zeggen dat zij er zijn.&#8217;
Schippers is door een bekeerling opgevoed. Behalve zijn vader, waren er in zijn familie geen gelovigen te bespeuren. &#8216;Toen mijn vader vijftien was, is het geloof plots in zijn hoofd geslagen. Hij bekeerde zich tot de Nederlands Hervormde kerk. De kinderen moesten een hervormde opvoeding krijgen. Mijn grootvader, echt een leuke man, bleef wel eens eten. Bij het bidden keek hij me aan. Ik zag de scepsis in zijn blik. Als mijn vader weer zat te zeuren over God, zag mijn grootvader mij lijden en troostte: &#8220;Laat hem nou maar.&#8221; Hij schaamde zich tegenover zijn kleinzoon over zijn zoon. Zelf heb ik nooit een geloofscrisis gehad, ook met de Sint niet.&#8217;
Toen Schippers met Bert en Ernie een Sinterklaasplaat moest maken, zei hij tegen de opdrachtgevers dat hij het alleen wilde doen als Ernie niet in de Sint hoefde te geloven en Bert enkel en alleen geloofde omdat hij bang was dat hij anders geen cadeautjes zou krijgen. &#8216;Het is chantage kinderen op te voeden met de eis: als je dit niet doet, krijg je dat niet. Die systematiek in boosaardige pijnigingen, daar heb ik onder geleden.&#8217;
Hij heeft altijd graag de filosoof Bertrand Russell gelezen, een van de grondleggers van de analytische filosofie en de leider in de revolte tegen het idealisme. &#8216;Als we nu met oudejaarsdag voor het hele jaar bidden om Gods zegen, dat is toch handiger voor God,&#8217; zei Schippers als kind tegen zijn vader. &#8216;Wij bidden elke dag, op die manier worden wij ons er dagelijks van bewust dat wij Gods zegen nodig hebben,&#8217; was het antwoord. Schippers. &#8216;Ik vond dat een oneigenlijk gebruik van het gebed. We moesten ons ook iedere dag de zonde realiseren. Het hield me als kind toch bezig in wat voor onzin mijn vader kon geloven. Ik zag het verband niet. Dus zo&#8217;n tweeduizend jaar geleden werd er een man gemarteld en vermoord voor mijn zonden. Terwijl ik er toen nog niet eens was! Nee, het ging over de zware zonde, de erfzonde. Ja, ik deed wel eens iets wat niet mocht… Dus ik moet die zonden nog begaan? En tweeduizend jaar geleden is daar al een man voor gestorven… Mijn vader kon me het verband ook niet uitleggen. Hij zei: &#8220;We hoeven niet alles te begrijpen, het is ons door God geopenbaard. Soms moet je er maar verder niet naar vragen. Je moet het maar aannemen…&#8221; Ik geloof dat ik een zeer analytische geest ben.&#8217;
Geen idee
Toneelstukjes begon hij al als kind op zolder te schrijven en op te voeren. Zijn eerste stuk voor een grote zaal schreef hij om een vriendin te imponeren. Het heette Kutzwagers. Zijn nieuwste stuk &#8211; met Titus Muizelaar, Kees Hulst en de pas aan de toneelschool afgestudeerde Mareille Labohm &#8211; noemt hij &#8216;ritueler&#8217; dan het vorige. &#8216;Vol dubbelrollen. Ik bedenk graag constructies om acteurs op en af te laten gaan om zich te verkleden…&#8217; Er zit geen idee achter het stuk, zegt Schippers, het zit erin. &#8216;Ik ben geen schrijver met een schreeuw van ideeën die ik stoffeer met dialogen. Soms denk ik al schrijvende, dit snap ik zelf niet en toch vind ik het spannend.&#8217; Een beetje zoals het leven.
&#8216;Ik hou niet van vaag gezeur, wel van rekenen met taal. Spelen met logica. Ik word wel eens uitgescholden voor neopositivist. In mijn stukken komen veel verbale discussies voor. Lang blijven stilstaan bij een woord als: natuur. Een landschap met ongerepte sneeuw noemen we mooie natuur. Met sporen van een beer in het sneeuwtapijt: ook mooi. Maar met sporen van rupsbanden is het voor velen ineens geen natuur meer. Waarom eigenlijk? Logisch empirisme en drama, het is een mooie combinatie. Je ziet zoveel drama waarin mensen uitleggen wat ze aan het doen zijn. Een vrouw veegt een vloer en zegt: &#8220;Hè, wat word ik daar moe van, van dat vegen.&#8221; En toch speel ik ook graag met de wetten en verboden van het toneel.&#8217;
Dat principe heeft hij wel eens doorgetrokken in een strip van Van Oekel. &#8216;Zie je hem lopen op straat, in een soort regenboog staat boven de tekening: &#8220;Onze held loopt over straat te somberen.&#8221; Op de tekening zie je dat hij somber is, en dan zegt hij in een tekstballon: &#8220;Hè, wat loop ik hier te somberen over straat.&#8221; Omdat je de aandacht vestigt op het overschrijden van de wetten van de strip, maakt het aan het lachen. Ik wil in niets gevangen zitten, ook niet in de juiste theorie.&#8217;
‘Super Stories’, nog tot 10 mei op verschillende locaties in Hasselt, www.superstories.be. Het theaterstuk ‘Wat nu weer’ gaat in première op 17 maart 2009 in Bellevue, Amsterdam

Anna Luyten

Gerelateerd