<div class="lead">
Twee tieners in Irak lieten zich noch door religie, noch door IS van elkaar afbrengen. &#8216;Ik wilde wachten, wel tien jaar als het moest.&#8217;
</div>
Het was liefde op het eerste gezicht, maar een verboden liefde. Toen Mark Esam en Lona Hameed elkaar vijf jaar geleden ontmoetten op een trouwfeest in de Iraakse christelijke stad Qaraqosh, was hij negentien en zij nog maar veertien. Hun verhaal is dat van twee tieners die zich niet lieten tegenhouden door de conservatieve cultuur van Irak die ook de christelijke samenleving beheerst, noch door de islamitische groep IS die hun woonplaats in augustus 2014 innam.
Na het feest zocht Mark via haar neef contact. ‘Na veertien dagen wilde ze wel met me praten,’ vertelt hij glimlachend. ‘We spraken elkaar via onze mobieltjes,’ vult zij aan, en dan stralend: ‘Het was de macht van de liefde.’ Maar haar moeder vond haar te jong, vertelt Mark in Ainkawa, de christelijke voorstad van de Koerdische hoofdstad Erbil waar ze nu, bijna twee jaar na hun vlucht voor IS, wonen. ‘Haar moeder zei dat ze eerst haar school moest afmaken. Ik wilde wachten, wel tien jaar als het moest, en haar beschermen.’ In de ‘liefdesstrook’ buiten de stad voegden ze zich stiekem bij stelletjes die elkaar daar troffen.
<h5>Geldgebrek</h5>
Lona droomde ervan apotheker te worden, en Mark zag zichzelf als docent aan een sportacademie. Maar alles liep anders toen IS hun stad veroverde en de bevolking massaal de benen nam. Uit Qaraqosh vluchtten zo’n vijftigduizend christenen naar de naburige Koerdische regio. Voor sommigen was het de tweede of zelfs derde keer dat ze voor radicale moslims vluchtten – eerder verlieten ze Bagdad of Mosul.
Lona’s familie was bij de eerste vertrekkers. Ze arriveerde met haar ouders, broers en zussen in de Koerdische stad Acre. Voortdurend belde ze Mark. ‘Hij zei dat het te vroeg was om te gaan. Ik maakte me zoveel zorgen over hem.’
Pas aan het einde van de avond gaf Marks vader toe aan diens steeds wanhopiger pleidooi ook te vertrekken. De vader wilde niet geloven dat IS-strijders deze keer echt zouden binnentrekken. Anderhalve maand eerder waren de inwoners van Qaraqosh ook al massaal voor IS gevlucht, maar toen was het loos alarm geweest en was iedereen na een week weer huiswaarts gegaan. Voor de meeste anderen was de mortiergranaat die ’s ochtends enkele kinderen op straat doodde echter voldoende sein om te vluchten. Kort ervoor had IS in de provincie Sinjar immers duizenden mensen ontvoerd, en met name vrouwen waren prooi voor de strijders. ‘Ik maakte me zorgen over mijn zussen, en ik wilde Lona zien,’ zegt Mark.
Met in totaal tweeëndertig familieleden in twee auto’s kwamen ze na middernacht aan in Erbil, waar ze zich in twee hotelkamers stapelden. Vanaf het begin was er een geldprobleem, want Marks vader had maar zeshonderd dollar op zak. Dat geldgebrek bracht hen naar Dyana, een Koerdisch bergstadje waar Syrisch-katholieke kerken de vluchtelingen onderdak en eten boden. ‘Ik vond af en toe werk als arbeider, maar ik moest ook nog examens zien te doen,’ vertelt Mark.
<q class="pull-right">Ik werkte vijftien uur per dag om mijn eerste salaris naar huis te kunnen sturen. En Lona was voortdurend in mijn gedachten.</q>
<h5>Trouwalbum</h5>
Toen een vriend hem uit Bagdad belde dat hij daar in een hotel kon komen werken, vonden zijn ouders dat aanvankelijk te gevaarlijk. Als gevolg van het geweld tussen islamitische groepen is het daar voor christenen ook al jaren niet bepaald veilig. Maar toen het geld echt op was, vertrok hij toch voor twee maanden naar de Iraakse hoofdstad. ‘Ik werkte vijftien uur per dag om mijn eerste salaris naar huis te kunnen sturen. En Lona was voortdurend in mijn gedachten.’
Hun liefde liet zich niet meer ontkennen. Mark had in Dyana ook voor Lona en haar ouders onderdak gevonden. In een gymzaal, waar de honderdvijftig bewoners zelf de tussenwandjes moesten plaatsen. ‘Het was moeilijk, er was weinig privacy,’ herinnert Lona zich. ‘Mijn ouders wilden terug naar Acre, maar dat weigerde ik. Ik wilde bij Mark blijven.’
Gelukkig toonden hun ouders begrip, nu hun liefde zo duidelijk zowel het aanvankelijke verbod als de vlucht had weerstaan. ‘Onze relatie werd veel sterker, nu die openbaar was.’
Na drie maanden in Dyana wist Mark voor beide gezinnen in Erbil behuizing te vinden. De gezinnen waren door Lona en Mark zo met elkaar verbonden geraakt, dat ze zich samen inschreven voor emigratieprogramma’s voor Iraakse christenen naar Frankrijk en Slowakije. 
‘We wilden Irak verlaten om rust te vinden,’ zegt Lona. ‘En we besloten dat het makkelijker zou zijn om in aanmerking te komen als we trouwden,’ vult Mark aan.
Volgens de planning in Qaraqosh zou Lona eerst de middelbare school afmaken. ‘De crisis hielp ons aan een kortere route,’ grapt Mark. Hoewel de school nog steeds niet af is, verloofden ze zich in september, en volgde de bruiloft eind februari – in Erbil. Want de families besloten toch te blijven. ‘Het Franse project werkte niet, en kennissen die naar Slowakije waren gegaan, raadden ons dat sterk af.’
Trots laten ze hun trouwalbum zien, met Lona als stralende bruid in het wit en Mark met zijn haar in een stoere kuif. Het feest, met 850 gasten, was een rib uit hun lijf. ‘Ik heb geld geleend, want ik wilde een echt goed feest. Al onze vrienden kwamen en er ging niets mis, zelfs de generator viel niet uit,’ lacht Mark. Nu werkt hij lange dagen in een restaurant om het geleende geld terug te betalen. Pogingen om beter betaalde banen te vinden bij hulporganisaties of oliebedrijven strandden. Omdat hij tijdens een van de baantjes een ernstige rugblessure opliep, heeft de keeper uit het Mosul Indoor-voetbalteam ook zijn ambitie voor een docentschap in lichamelijke oefening moeten opgeven.
Lona is bijna klaar voor de universiteit, maar ziet er nu tegenop nog vijf jaar te moeten studeren. ‘Ik overweeg een speciale opleiding te doen waarin datzelfde in twee jaar kan,’ vertelt ze. Daarvoor moet ze naar Kirkuk, de oliestad die zowel de Koerden als Bagdad opeisen, en waar IS actief is met ondergrondse cellen en aanslagen. Dat schrikt haar niet af, deze jonge Iraakse vrouw, die zegt dat de vlucht voor IS haar sterker heeft gemaakt. Ook Mark schudt de tegenslagen van zich af: ‘God heeft me gezegend doordat ik Lona nu bij me heb. Dan kan ik alles aan.’

Judit Neurink

Gerelateerd