De leugens en alternatieve feiten waarmee Donald Trump strooit hebben ervoor gezorgd dat de implicaties van het begrip ‘waarheid’ ineens weer de volle aandacht krijgen.

In de jaren dat Hitler en Mussolini het politieke klimaat probeerden te beheersen, werd scherp duidelijk hoe ver geest en macht toen uit elkaar lagen. ‘Geest’ stond voor culturele waarden als redelijkheid, gematigdheid, streven naar grotere gelijkheid, tolerantie, morele gevoeligheid en relativeringsvermogen. Macht, het woord zegt het al, stond voor absolutistische neigingen, louter gericht op eigenbelang, gebiedsuitbreiding, arrogantie en knevelwetten. Die tegenstelling werd bondig samengevat in het humanisme van Erasmus versus de machtspolitiek van Machiavelli.

Wanneer de tegenstelling tussen geest en macht, cultuur en politiek zo klein mogelijk is, is dat als morele vooruitgang te beschouwen. Dan wordt de politiek geleid door culturele waarden. Dat is in Europa en op veel plaatsen in de wereld het...