Vandaag verscheen in de Volkskrant een ingezonden brief op initiatief van Ewald Engelen, Marcia Luyten en Jeroen Smits, die is ondertekend door vele prominenten. In de brief wordt betoogd dat nieuwe steunmaatregelen voor het bedrijfsleven aan strenge voorwaarden moeten voldoen. Bedrijven zouden moeten worden uitgesloten van overheidssteun als ze via constructies minder belasting betalen, niet sociaal rechtvaardig zijn en niet milieuvriendelijk produceren. Ik ben ook gevraagd om de brief mee te ondertekenen en heb dat niet gedaan. Ik leg graag uit waarom.

PAARDENMIDDEL

Ik heb grote twijfels of we de bestrijding van de coronacrisis wel moeten vervlechten met de realisatie van andere politieke doelen, hoe lovenswaardig die ook zijn. Het pleidooi van de briefschrijvers komt er uiteindelijk op neer dat zij bedrijven in acute geldnood door de crisis doelbewust failliet willen laten gaan als die bedrijven in hun ogen niet deugen. Dat is een paardenmiddel. Ik begrijp eigenlijk niet goed dat ze dit met droge ogen durven voorstellen.

De economische schade van het kapot laten gaan van bedrijven is gigantisch. Ook al zou je de pest hebben aan bedrijven en hun aandeelhouders – wat ik niet heb –, dan nog komen de werknemers van die bedrijven vervolgens wel zonder werk en inkomen te zitten.

Welkom in deze nieuwe wereld zonder inkomen, zonder aandeelhouders, zonder werk, zonder belastingopbrengsten en zonder milieuschade.

De eisen aan bedrijven zullen verbijsterend effectief zijn om belastingontwijking te stoppen. Failliete bedrijven en hun aandeelhouders betalen immers helemaal geen belasting meer en de overheid komt nog dieper in de budgettaire problemen. En de milieuschade? Die treedt natuurlijk ook niet meer op als bedrijven niets meer produceren. Welkom in deze nieuwe wereld zonder inkomen, zonder aandeelhouders, zonder werk, zonder belastingopbrengsten en zonder milieuschade.

FAIR SHARE

Begrijp me goed, ik wil ook dat bedrijven hun fair share aan belasting betalen. Ik wil ook dat ze sociaal omgaan met werknemers en andere belanghebbenden in de samenleving. En ik wil ook dat bedrijven schoon produceren. Maar inkomenspolitiek voer je het beste direct met belastingen op bedrijven en belastingen op inkomen en vermogen. Niets staat de overheid in de weg om de rekening van de crisis op een faire wijze te laten betalen door bedrijven en vermogenden en mensen met een hoog inkomen.

De verhoudingen tussen bedrijven, werknemers en andere stakeholders kunnen in wet- en regelgeving en strenge corporate governance codes worden beklonken. Niets staat de overheid in de weg om wetten te maken om te voorkomen dat sprinkhaanbedrijven een gezond bedrijf overnemen, leegtrekken en volhangen met schulden.

DICHT MAZEN BELASTINGWETTEN

Het wegsluizen van geld naar belastingparadijzen stop je door de mazen in de belastingwetten te dichten. Niets staat de overheid in de weg om onbelaste royalty’s wel te gaan belasten, belastingvoordelen voor intellectueel eigendom (patentboxen) af te schaffen en exitheffingen in te voeren op rente, dividend en royalty’s overgemaakt naar bedrijven in belastingparadijzen. Dat laatste heeft de regering in deze kabinetsperiode overigens besloten.

Niets staat de overheid in de weg om alle milieuschade van CO2– en stikstofuitstoot te beprijzen met belastingen of verhandelbare emissierechten om te zorgen dat alle vervuilers nu wel gaan betalen.

EISEN AAN NIEUWE maatregel

Moeten er dan helemaal geen eisen worden gesteld aan nieuwe crisismaatregelen voor bedrijven? Zeker niet, maar die voorwaarden moeten zijn gericht op het zo goed en doelmatig mogelijk maken van de crisismaatregelen zelf, niet om allerlei politiek wenselijke nevendoelen te realiseren.

Het is belangrijk dat bedrijven in stilgelegde sectoren liquiditeitssteun krijgen. Maar die liquiditeitssteun zou moeten worden gericht op bedrijven met de grootste financiële nood. Bedrijven zouden dus eerst hun reserves moeten opmaken en hun aandeelhouders moeten aanspreken, voordat ze hun hand ophouden bij de overheid. Daarnaast zouden bedrijven moeten worden verplicht om geen dividend uit te keren zolang ze steun ontvangen van de overheid. Daarin ben ik het overigens van harte met de briefschrijvers eens.

MEER EIGEN VERMOGEN

Daarnaast kan veel meer steun in de vorm van aandelenkapitaal (eigen vermogen) dan in de vorm van leningen en garanties (vreemd vermogen) worden gegeven. Als de overheid eigen vermogen stort, kan het bedrijf via een opslag op de winstbelasting dividend op de overheidsaandelen uitkeren.

De overheid heeft dan niet alleen het neerwaartse risico van het kwijtraken van haar geld als het bedrijf toch failliet zou gaan, maar anders dan bij een lening of garantie heeft de overheid ook het opwaartse risico als het bedrijf de crisis overleeft: de dividenduitkering. Ook kan de overheid als aandeelhouder strenge voorwaarden afdwingen op de bedrijfsvoering, zoals bij het beloningsbeleid. 

Hoe politiek lovenswaardig sociale rechtvaardigheid, een schoon milieu en het voorkomen van belastingontwijking ook zijn, die doelen moeten worden bereikt met overheidsbeleid dat deze doelen tegen de laagste maatschappelijke kosten realiseert, zonder onnodig inkomensverlies, zonder onnodige werkloosheid en zonder onnodige opbrengstderving voor de overheid. Het over kling jagen van bedrijven doet dat niet.